1948

**1948. po kalendarima**
Gregorijanski	1948. (MCMXLVIII)
Ab urbe condita	2701.
Islamski	1367–1368.
Iranski	1326–1327.
Hebrejski	5708–5709.
Bizantski	7456–7457.
Koptski	1664–1665.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	2003–2004.
• Shaka Samvat	1870–1871.
• Kali Yuga	5049–5050.
	Kineski
• Kontinualno	4584–4585.
• 60 godina	Yang Zemlja Miš; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11948.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1910-e | 1920-e | 1930-e | 1940-e | 1950-e | 1960-e | 1970-e | >
<< | < | 1944. | 1945. | 1946. | 1947. | 1948. | 1949. | 1950. | 1951. | 1952. | > | >>

Godina 1948 (MCMXLVIII) bila je prijestupna godina koja počinje u četvrtak.

Godina raskida Tita i Staljina (v. Informbiro).

DogađajiUredi

Januar/SiječanjUredi

1. 1. - U Železniku kod Beograda puštena u rad Fabrika teških alatnih mašina "Ivo Lola Ribar", koju su gradili omladinci.
1. 1. - Stupio na snagu italijanski republikanski ustav.
1. 1. - Stvorena carinska unija Beneluks (Belgija, Holandija, Luksemburg).
4. 1. - Burma nezavisna od UK.
7. 1. - Demarš britanske i američke vlade da FNRJ i Bugarska ne priznaju vladu koju su u Grčkoj proglasili komunisti (Markos Vafijadis).
8. 1. - Đilasova delegacija odlazi za Moskvu (sa Kočom Popovićem i Mijalkom Todorovićem) - u vezi odnosa sa Albanijom, naoružanja i opreme za Jugoslovensku armiju. Početkom ove godine, veliki broj sovjetskih "specijalista" stiže u Albaniju a Tito šalje dve divizije u zemlju, protivno sovjetskim protestima, radi navodne grčke pretnje^[1].
12. 1. - Mahatma Gandhi počeo "post do smrti" protestujući protiv nasilne Podele Indije.
17. 1. - Primirje između nacionalističkih Indonežana i holandske vojske.
ca. 21. 1. - Svečani ispraćaj posmrtnih ostataka američkih avijatičara iz Beograda.
22. 1. - Britanski ino. ministar Ernest Bevin predlaže stvaranje Zapadne Unije (UK, Francuska, zemlje Beneluksa), u otpor SSSR-u. (vidi #Mart/Ožujak).
ca. 25. 1. - Drugi kongres AFŽ.
27. 1. - Smith–Mundtov zakon reguliše obraćanje vlade SAD stranoj publici.
29. 1. - Moskovska "Pravda" daje saopštenje kojim dezavuiše izjavu G. Dimitrova o potrebi federacije balkanskih i podunavskih zemalja.
30. 1. - Mahatma Gandhi ubijen od ekstremnog hinduiste.
30. 1. - 8. 2. - Zimske olimpijske igre u Sen Moricu, Švajcarska.

Februar/VeljačaUredi

4. 2. - Cejlon ima status dominiona UK (republika proglašena 1972).
8. 2. - Kardelj i Bakarić stigli u Moskvu (Đilas je još uvek tu, Tito se izgovorio bolešću) - razgovor sa bugarskom delegacijom, Sovjeti kritikuju bugarsko-jugoslovenski ugovor i izjavu Dimitrova o (širokoj) federaciji.
10. 2. - Na trojnom sastanku u Kremlju, Staljin naređuje manju verziju Balkanske federacije, sa Jugoslavijom i Bugarskom.
11/12. 2. - Na zahtev Molotova, Kardelj potpisuje tekst ugovora o uzajamnom konsultovanju o spoljnopolitičkim pitanjima.
12. 2. - Francuski Le Figaro izveštava da su u Rumuniji iz izloga uklonjene Titove slike.
16. 2. - Otkriven Uranov satelit Miranda.
17. 2. - U Beogradu kreću "Književne novine", list za književnost i društvena pitanja.
17. 2. - Rómulo Gallegos preuzima položaj predsednika Venezuele, prvi demokratski izabran u istoriji; ministar razvoja Juan Pablo Pérez Alfonzo je ove godine postigao "fifti-fifti" formulu podele prihoda od nafte sa stranim kompanijama, što će narednih godina biti uzor i drugim zemljama^[2].
18. 2. - Irski šef vlade Éamon de Valera (od 1932) gubi vlast u korist opozicije - novi "tiš'h" je John A. Costello.
19. 2. - U Nirnbergu okončano Talačko suđenje: osmorica nemačkih generala osuđeno za uzimanja talaca i streljanja civila na Balkanu, od sedam godina do doživotne kazne.
20. 2. - U pokušaju da obore čehoslovačkoj vladu, nekomunistički ministri dali ostavke.
20. 2. - Prva predstava Beogradskog dramskog pozorišta, "Mladost otaca" Borisa Gorbatova.
21. 2. - U SAD osnovano trkačko udruženje NASCAR.
23. 2. - 6. 3. i 20. 4. - 2. 6. - Londonska konferencija šest sila: zapadni saveznici i zemlje Beneluksa bez prisustva Sovjeta odlučuju o stvaranju (zapadne) Nemačke.
25. 2. - Pod pritiskom mase, predsednik Edvard Beneš prihvata ostavke ministara u Čehoslovačkoj; upražnjena mesta popunjena ljudima naklonjenim komunistima koji time preuzimaju svu vlast (ove događaje će zvati "Pobednički februar").
veljača - Suđenje Tomi Jančikoviću, lideru HSS (osuđen na 10 godina zbog "suradnje s neprijateljem").

Mart/OžujakUredi

1. 3. - Sednica proširenog Politbiroa u Titovoj vili u Užičkoj - obaveštava Centralni komitet o strahu da bi Bugari bili trojanski konj u novoj federaciji i apatiji Sovjeta prema industrijalizaciji Jugoslavije (privredni ugovori sa SSSR neravnopravni).
8. 3. - Presuda američkog Vrhovnog suda u slučaju McCollum v. Board of Education - podučavanje veronauke u državnim školama je protivno Ustavu SAD.
10. 3. - Čehoslovački ministar inostranih poslova Jan Masaryk pronađen mrtav.
12. 3. - 24. 4. - Kostarikanski građanski rat, izbio nakon što je parlament poništio pobedu opozicionog kandidata na februarskim predsedničkim izborima.
15. 3. - Popis stanovništva u FNRJ: 15.772.098 stanovnika.
mart - Osmi plenum albanske vladajuće partije je poslednja pobeda Koçi Xoxea: Enver Hoxha prinuđen na samokritiku, nekoliko njegovih pristalica isključeno iz CK, načelnik generalštaba Mehmet Shehu smenjen, usvojen Xoxeov predlog za integraciju ekonomije i vojske sa jugoslovenskom^[1]
17. 3. - Potpisan Briselski ugovor - Velika Britanija, Francuska i zemlje Beneluksa (Holandija, Belgija i Luksemburg) sklopile odbrambeni pakt protiv komunizma (prekursor NATO-a i Zapadnoevropske unije).
17. 3. - U Kaliforniji osnovani Hells Angels ("Anđeli pakla").
18-19. 3. - SSSR povlači vojne i civilne savetnike iz Jugoslavije.
19. 3. - Predsednik Hari Truman posmrtno odlikovao Dražu Mihailovića Legijom za zasluge I stepena.
20. 3. - Tripartitna deklaracija: nakon što je SSSR za pet meseci odbio 12 nominacija za guvernera, SAD, V. Britanija i Francuska predlažu da se Slobodna Teritorija Trsta vrati pod italijanski suverenitet (u kontekstu italijanske predizborne kampanje).
20. 3. - 20. dodjela Oscara: najbolji film je Gentleman's Agreement, ukupno tri nagrade.
27. 3. - Pismo upozorenja Titu od Staljina i Molotova, kritikuje se položaj KPJ u društvu ("utopljenost" u Narodni front) i njena politika ("nedemokratičnost" u partiji itd.), optužuju se Đilas, Ranković, Kidrič i Tempo (još uvek ne Tito i Kardelj) - početak formalnog rascepa.
28. 3. - Izbori u Rumuniji, zvanično sa ogromnom većinom pobeđuje Demokratski narodni front (komunisti i dr.).
29. 3. - Osnovano Zagrebačko Kazalište Mladih
mart - Varnava Nastić, administrator mitropolije dabro-bosanske, osuđen na 11 godina teškog rada (politička krivica).

April/TravanjUredi

1. 4. - Počela gradnja auto-puta Beograd-Zagreb, prve deonice autoputa Bratstva i jedinstva.
3. 4. - Prva predstava Jugoslovenskog dramskog pozorišta, Cankarev "Kralj Betajnove".
3. 4. - Predsjednik SAD Harry Truman potpisao "Maršalov plan" ekonomske pomoći poslijeratnoj Evropi - biće potrošeno oko 12,7 milijardi dolara za 17 zemalja.
3. 4. - Izbio ustanak na južnokorejskom ostrvu Jeju, koji će biti ugušen u krvi.
5 - 20. 4. - Jevrejska Haganah u Operaciji Nahšon nakratko deblokira Jerusalim (deo Građanskog rata u mandatnoj Palestini).
6. 4. - Potpisan sovjetsko-finski sporazum o prijateljstvu i saradnji (→ Finlandizacija).
7. 4. - Osnovana Svetska zdravstvena organizacija.
9. 4. - U Bogoti, Kolumbija, ubijen liberalni političar Jorge Eliécer Gaitán, što izaziva neverovatno krvave i razorne nemire (Bogotazo) i inicira desetogodišnji period sukoba u zemlji zvani La Violencia.
9. 4. - Masakr u Deir Jasinu - jevrejske paravojske ubile 107 seljana u selu kod Jerusalima.
11. 4. - Počela izgradnja Novog Beograda.
13. 4. - Pismo CK KPJ Staljinu i Molotovu, koje odbacuje optužbe od 27. 3.: vlada SSSR dobija netačne informacije (pomenuti Žujović i Hebrang), neslaganje sa stvaranjem sovjetske obaveštajne mreže u Jugoslaviji ("ma kako neko od nas volio... SSSR, on ne smije ni u kom slučaju manje voljeti svoju zemlju...").
13. 4. - Masakr medicinskog konvoja za Hadasu - ubijeno 79 Jevreja u mandatnoj Palestini, uglavnom lekara i medicinskih sestara.
13. 4. - Novi ustav Rumunije, kao narodne republike.
16. 4. - Osnovana Organizacija za evropsku ekonomsku saradnju i razvoj (kasnije OECD).
18. 4. - Izbori u Italiji, pobeda demohrišćana nad Narodnim frontom (komunisti i socijalisti) sa 48,5 prema 31% (uz pomoć CIA-e i kampanje Katoličke crkve).
19. 4. - Andrija Hebrang kažnjen partijskim strogim ukorom, predloženo da "napusti" položaj ministra industrije.
24. 4. - Završen 44-dnevni Građanski rat u Kostariki - pobeda opozicije pod komandom José Figueres Ferrer-a.
28. 4. - Savezna narodna skupština jednoglasno odlučila o dopunama Zakona o nacionalizaciji privatnih privrednih preduzeća - nacionalizovana su i preduzeća lokalnog značaja i sitnotrgovinska mreža.
30. 4. - Osnovan Zavod za zaštitu i naučno proučavanje prirodnih retkosti Srbije - danas Zavod za zaštitu prirode.
30. 4. - Osnovana Organizacija Američkih Država.
30. 4. - Land Rover prvi put prikazan na Amsterdamskoj auto-izložbi.
april - Uhapšena grupa slovenačkih komunista ("Dahauski procesi" - neki su osuđeni na smrt).

Maj/SvibanjUredi

Augustinčićeva Skulptura Maršal Tito u Kumrovcu

1. 5. - U Vojniću otvoren prvi zadružni dom u NR Hrvatskoj.
3. 5. - United States v. Paramount Pictures, Inc.: antitrustovska odluka Vrhovnog suda SAD u cilju razdvajanja proizvodnje od distribucije i prikazivanja filmova - smatra se da je ovo početak kraja Studijskog sistema.
4. 5. - Novo pismo CK SKP(b)(Staljin i Molotov) za CK KPJ, oštrije od prethodnog, optuženi direktno Tito i Kardelj, potcenjen partizanski ratni napor - tvrdi se da KPJ nema većih zasluga od drugih partija i da ih je Crvena armija dovela na vlast (pismo poslato i ostalim partijama iz Informacionog biroa).
6. 5. - Smenjena dvojica ministara: Sreten Žujović (finansije) i Andrija Hebrang (laka industrija, bivši šef planske komisije), u vezi sukoba sa Informbiroom (sutradan uhapšeni).
8. 5. - Partijska komisija (B. Nešković, I. Gošnjak, V. Tomšić) predlaže isključenje Andrije Hebranga i Sretena Žujovića iz partije i ispitivanje njihovog rada od strane mjerodavnih organa vlasti (objavljeno 30. 6.).
14. 5. - Izrael proglašava nezavisnost.
15. 5. - Napadom arapskih armija počinje Arapsko-izraelski rat.
15. 5. - Počeo s radom Ansambl narodnih pesama i igara Srbije "Kolo".
17. 5. - Pismo CK KPJ Staljinu i Molotovu: zbog neravnopravnosti je nemoguće pristati da se stvar rešava pred Informbiroom.
20. 5. - Zakazan Peti kongres KPJ (prvi posle 1928, u Drezdenu).
22. 5. - Suslovljevo pismo Titu, kojim je pozvan u Bukurešt na sastanak Informbiroa, što Tito odbija; podsećanje da je KPJ u septembru 1947. kritikovala KP Italije i KP Francuske, a sada ne želi da primi kritiku.
26. 5. - Pobedom Nacionalne partije (Daniel François Malan) nad Ujedinjenom partijom (Jan Christiaan Smuts) na izborima u Južnoj Africi, započinje era Apartheida (do 1994).
27. 5. - U Beogradu osnovano Pozorište lutaka Srbije.

Jun/Juni/LipanjUredi

Izraelsko-arapski rat, stanje 1. juna 1948.

2. 6. - Obešena sedmorica nacista osuđena na "Doktorskom suđenju" u Nirnbergu.
3. 6. - Raspisan Narodni zajam Petogodišnjeg plana, u iznosu 3,5 milijarde dinara (upisivanje počinje 29. juna, suma premašena već 11. jula, po Saveznoj komisiji).
10. 6. - Osnovano preduzeće "Sloboda" Čačak.
16. 6. - Malayan Emergency: Komunisti ubili trojicu plantažera na Malaji - počinje Malajski ustanak (do 1960).
18. 6. - U Maleziji proglašeno vanredno stanje (Emergency) zbog komunističke aktivnosti, Malajska kriza će trajati do 1960.
20 - 22. 6. - Sastanak Komunističkog informacionog biroa u dvorcu kod Bukurešta, u odsustvu Jugoslavije donesena Rezolucija, koja će biti objavljena 28. 6..
20. 6. - Valutna reforma u tri zapadne okupacione zone: uvedena njemačka marka (u zapadnom Berlinu od 23. 6.); sovjetske vlasti to smatraju prijetnjom.
21. 6. - Manchester Baby ili Small-Scale Experimental Machine, prvi kompjuter sa pohranjenom memorijom, izvršava prvi program.
21. 6. - Izdata je prva LP (Long play) ploča: Mendelssohn’s Concerto in E minor izdavačke kuće Columbia Records.
24. 6. - Sovjeti blokirali zapadni deo Berlina - počinje Berlinska blokada (do maja 1949).
24. 6. - 24. 7. - Prva svetska zdravstvena skupština - Andrija Štampar jednoglasno izabran za prvog predsednika skupštine Svetske zdravstvene organizacije (WHO).
28. 6. - Rezolucija Informacionog biroa komunističkih partija o stanju u KPJ, optužbe: odstupanje od marksizma-lenjinizma, neprijateljska politika prema SSSR, napuštanje pozicija radničke klase i teorije klasne borbe ("nepravilna politika na selu"), Narodni front vodeća snaga u zemlji (umesto KPJ), birokratski režim u partiji ("nema unutrašnje partijske demokratije") - poziv "zdravim elementima" da prisile rukovodstvo da se vrate inernacionalizmu ili da ih smene. Otvoreni sukob Jugoslavije i SSSR-a.
28. 6. - Osnovan Stomatološki fakultet na Beogradskom univerzitetu.
28. 6. - Zemljotres u Fukuiju, Japan, poginulo preko 3700 ljudi.
29. 6. - Osnovano slavističko društvo Srbije.
30. 6. - "Borba" objavila Rezoluciju Informbiroa, uz odgovor CK KPJ (tiraž 500.000).
30. 6. - Izveštaj Specijalnog komiteta Ujedinjenih nacija za Balkan (UNSCOB) - "čini se" da Albanija, Jugoslavija i Grčka pomažu komunističku gerilu u Grčkoj, nisu nađeni dokazi o otmici grčke dece.
lipanj - Ivo Tartaglia, bivši splitski gradonačelnik i primorski ban, osuđen na sedam godina teškog rada.

Jul/Juli/SrpanjUredi

1. 7. - Enver Hodža osudio sve ekonomske sporazume sa Jugoslavijom, naredio jugoslovenskom osoblju da napusti Albaniju u roku od 48 časova.
2. 7. - Ofanziva grčkih vladinih trupa protiv prokomunističke DAG, uz zapadnu pomoć - završna faza Grčkog građanskog rata.
3. 7. - XI svesokolski slet u Pragu, pozdravljeni jugoslovenski vežbači.
4. 7. - Operacija Gvardijan: uhvaćena poslednja grupa ustaša ubačenih u Jugoslaviju (Akcija 10. travnja, od prošle godine, organizator Božidar Kavran), ukupno 96 uhvaćenih.
5. 7. - Stupio na snagu Zakon o Nacionalnoj zdravstvenoj službi (National Health Service) u Engleskoj i Velsu.
13. 7. - Puštena u saobraćaj omladinska pruga Nikšić-Titograd.
13. 7. - Etiopska crkva postigla autokefalnost sporazumom sa Koptskom crkvom.
14. 7. - Palmiro Togliatti teško ranjen u atentatu, što izaziva političku krizu u Italiji.
19. 7. - Potpisan sporazum sa SAD u vezi ratnog Lend-Lease programa (o "zajmu i najmu"), vrednom 17 miliona dolara, odmrznuta jugoslovenska imovina u SAD.
20. 7. - Hladni rat: predsednik Truman raspisao mirnodopsku regrutaciju usled tenzija sa Sovjetima (drugi put u istoriji, posle Ruzveltove iz 1940).
21 - 28. 7. - Peti kongres KPJ u Beogradu - podrška vrhu partije i osuda napada Informbiroa, ali ne i Staljina. Titov politički izveštaj: "...da budemo nepomirljivi prema svim pokušajima razbijanja jedinstva naše partije i jedinstva naših naroda", doneti Program i Statut KPJ (kopije odgovarajućih sovjetskih dokumenata), reizabran CK (osim Hebranga i Žujovića).
22. 7. - Dominion Newfoundland izglasao priključenje Kanadi.
26. 7. - Trumanovim izvršnim naređenjem okončana segregacija u oružanim snagama SAD.
29. 7. - Prvi plenum CK KPJ - izabrano 9 članova Politbiroa (izvršno telo partije) i 4 kandidata.
30. 7. - Mađarski predsednik Tildy (iz Sitnoposedničke stranke) daje ostavku, zamenjuje ga komunista.
jul - Hapšenje preostalih neposlušnih socijaldemokrata u Bugarskoj.
29. 7. - 14. 8. - Olimpijske igre 1948. u Londonu, prve od Berlina 1936; Jugosloveni osvojili dve srebrne medalje (Ivan Gubijan i fudbaleri).
30. 7. - 18. 8. - Dunavska konferencija u Beogradu.

Avgust/August/KolovozUredi

3. 8. - Objavljena smena četvorice crnogorskih ministara, među kojima i Boža Ljumovića (sekretar pokrajinskog komiteta i potpredsednik republičke vlade) - zbog IB-a.
11/12. 8. - Kod Vršca, pri pokušaju prelaza granice ubijen gen. Arso Jovanović, gen. Branko Petričević i puk. Vlado Dapčević uspeli da se vrate u Beograd.
15. 8. - Južna Koreja nastaje proglašenjem vlade, šef države je Syngman Rhee (do 1960).
18. 8. - U Beogradu potpisana Dunavska konvencija - regulisana uprava i pravo plovidbe, osnovana Dunavska komisija.
22. 8. - Prva noćna fudbalska utakmica u Jugoslaviji: "Drvodeljac" (Zabrežje kod Obrenovca) - Partizan (Beograd).
23. 8. - Osnovan Svetski savet crkava.
25. 8. - Komitet Predstavničkog doma za neameričke aktivnosti prvi put prenosi preko televizije jedno saslušanje (Whittaker Chambers protiv Alger Hissa).
27. 8. - Vijeće Vrhovnog suda NR Hrvatske izreklo presudu "ustaško-mačekovsko-četničkim zločincima i teroristima", 20 vešanja, 23 streljanja, 12 vremenskih kazni^[3], među obešenima su i Ljubo Miloš i Božidar Kavran, uhvaćeni u operaciji Gvardijan.
28. 8. - Obnovljen rad Fudbalskog saveza Srbije.
31. 8. - Edvard Kardelj ministar inostranih poslova um. Stanoja Simića. ca.: Aleksandar Ranković potpredsednik vlade.
avgust - Smenjena četiri člana PK KPJ za Crnu Goru (u vezi Informbiroa).

Septembar/RujanUredi

3. 9. - Državni sekretar Dean Acheson i Hector McNeil iz Forin Ofisa poručili Moskvi: napad na Jugoslaviju bi imao "ozbiljne" posledice.
3. 9. - Vladislav Gomulka, prvi sekretar poljske Radničke partije, smenjen pod optužbom za desničarenje.
4. 9. - Holandska kraljica Wilhelmina abdicirala posle nepunih 58 godina vladavine - dva dana kasnije nasleđuje je kćerka Juliana.
6. 9. - Komunistički demonstranti ometaju zasedanje gradskog veća Berlina, čiji razilazak predstavlja kraj jedinstvenog grada.
9. 9. - Proglašena Demokratska Narodna Republika Koreja, premijer Kim Il-sung.
9. 9. - Veliko okupljanje u zapadnom Berlinu, gradonačelnik Ernst Reuter se obraća "narodima sveta"; nakon mitinga skinuta sovjetska zastava sa Brandenburške kapije, jedan demonstrant poginuo, 12 ranjenih.
11. 9. - Umro Muhammad Ali Jinnah, osnivač Pakistana.
13. 9. - Počinje Operacija Polo: indijska vojska ulazi u Državu Hajderabad i priključuje je Indiji.
17. 9. - Militantni cionisti ubili grofa Bernadota, posrednika UN u arapsko-izraelskom konfliktu.
27. 9. - U Bernu postignut sporazum o naknadi za švajcarske interese u Jugoslaviji (75 miliona franaka u roku od 10 godina).

Oktobar/ListopadUredi

4. 8. - Tito primio Erica Johnstona, predstavnika američke asocijacije izvoznika filma^[4], potpisan sporazum po kome će Jugoslavija dogodine uvesti 25 filmova (u 1950, prikazivanje američkog filma iza Gvozdene zavese je uglavnom "presušilo", osim u Jugoslaviji)^[5].
4 - 7. 10. - Deveta partijska konferencija KPJ za Crnu Goru se konstituiše u Prvi (osnivački) kongres KP Crne Gore (od 1952. Savez komunista Crne Gore), na čelu je Blažo Jovanović.
6. 10. - Ašhabadski zemljotres u Turkmenskoj SSR - 110.000 mrtvih.
10. 10. - Sovjetska raketa R-1 (kopija V-2) ušla u svemir.
12 - 14. 10. - Četvrti Kongres SKOJ i zajednički kongres sa Narodnom omladinom Jugoslavije.
oktobar - Koçi Xoxe i njegovi pro-titovski saradnici lišeni državnih funkcija u Albaniji (sledećeg meseca isključeni iz partije).
18. 10. - Predata u promet zagrebačka dionica Autoputa Bratstva i jedinstva (još uvek se nose Staljinove slike)^[6].
24 - 28. 10. - U Beogradu održan Prvi kongres Jedinstvenih sindikata Jugoslavije, koji menjaju ime u Savez sindikata Jugoslavije; na čelu Predsedništva Centralnog odbora je Đuro Salaj.
30. 10. - Narodna skupština NR Srbije potvrdila statute AP Vojvodine i AO Kosova i Metohije.
31. 10. - Koçi Xoxe razrešen svih državnih i partijskih funkcija - sledećeg meseca isključen iz partije i uhapšen.

Novembar/StudeniUredi

1 - 4. 11. - Šesta partijska konferencija KPJ za Bosnu i Hercegovinu se konstituisala u Prvi (osnivački) kongres KP BiH (od 1952. Savez komunista Bosne i Hercegovine), na čelu Đuro Pucar.
2. 11. - Uprkos svim predviđanjima, američki predsednik Hari Truman osvojio reizbor, pobedivši republikanca Thomas E. Dewey-a.
6. 11. - Ante Pavelić stigao u Peronovu Argentinu.
11. - 15. 11. - Drugi kongres KP Slovenije, sekretar Politbiroa je Miha Marinko.
12. 11. - U Tokiju završen Tokijski proces na kojem je 28 osoba osuđeno za ratne zločine pred Međunarodnim kaznenim sudom za Daleki istok - sedmorica na smrt, među kojima i gen. Hideki Tojo.
12. ili 13. 11. - Maršal Tito proglašen za prvog počasnog člana Srpske akademije nauka.
14. 11. - Patrijarh srpski Gavrilo osvetio Crkvu Svetog Marka u Beogradu.
24. 11. - Kraj venecuelanskog demokratskog perioda El Trienio Adeco: predsednik Rómulo Gallegos zbačen posle samo devet meseci; na čelu vojne hunte je Carlos Delgado Chalbaud (do 1950) a demokratija se vraća 1958/59.
26. 11. - Na Drugom kongresu KP Hrvatske Tito izjavio da zbog embargo zemalja Informbiroa Jugoslavija mora revidirati petogodišnji plan. Istog dana otkriveno da Jugoslavija po prvi put pokušava kupiti koks u zapadnoj Evropi (inače, sekretar Politbiroa KPH je Vladimir Bakarić).

Decembar/ProsinacUredi

1. 12. - José Figueres Ferrer ukinuo armiju u Kostarici - prva zemlja u istoriji koja je to uradila.
5. 12. - Lokalni izbori u Berlinu sprovedeni samo u zapadnom delu grada, starim većem u istočnom delu grada dominira Partija socijalističkog jedinstva.

Orden junaka socijalističkog rada

8. 12. - Ustanovljen Orden junaka socijalističkog rada (prvi odlikovan je Moša Pijade dogodine).
10. 12. - Usvojena Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima.
11. 12. - Pod imenom Akademija za pozorišnu umetnost osnovan Fakultet dramskih umetnosti u Beogradu (ime od 1973; Visoka filmska škola joj pripojena 1950.).
15. 12. - U Kovinu formirana Vazduhoplovna oficirska škola (od 1949. u Ljubljani)^[7].
decembar - Jednogodišnji trgovinski ugovor Jugoslavije i Velike Britanije (120 mil. dolara), nakon što je prva pristala platiti 18 miliona dolara bivšim britanskim vlasnicima nacionalizovanih industrija.
decembar - U šumu se odmetnulo 18 članova Bjelopoljskog sreskog komiteta KP (pristalice IB).
c. 16. 12. - Zajednički kongres SKOJ i Narodne omladine Jugoslavije u Beogradu - jedinstvena omladinska organizacija pod imenom ove druge.
21. 12. - Predsednik Irske potpisao Akt o Republici Irskoj (stupio na snagu dogodine), kojim će biti ostvarena puna nezavisnost od UK.
19 - 23. 12. - Prvi kongres KP Makedonije, sekretar Politbiroa je Lazar Koliševski.
23. 12. - Obešen Hideki Tōjō i još šestorica osuđenih na Tokijskom procesu.
25. 12. - Prvi svečani voz između Bihaća i Knina (Unska pruga).
26. 12. - Uhapšen mađarski kardinal József Mindszenty.
26. 12. - Pripadnik Muslimanskog bratstva ubio egipatskog premijera Mahmud an-Nukraši Pašu.
26 - 30. 12. - Četvrto vanredno zasedanje Saveznog veća i Veća naroda narodne skupštine FNRJ: poziv radnicima, omladini i celokupnom članstvu Narodnog fronta da se svim raspoloživim snagama angažuju za povećanje rudarske i šumarske proizvodnje, kako bi se pojačanim izvozom ovih proizvoda zemlji obezbedila potrebna devizna sredstva^[8].

Kroz godinuUredi

U Beogradu osnovan Muzikološki institut SANU, prvi u Jugoslaviji.
Arapsko-izraelski rat 1948. (maj '48 - januar '49).
Prvi Kinzijev izveštaj: "Seksualno ponašanje muškarca".
Osnovan Elektrotehnički fakultet Univerziteta u Beogradu.

1948. u temamaUredi

Rukovodstvo FNRJ:
- Predsednik Prezidijuma Narodne Skupštine: Ivan Ribar
- Predsednik Vlade: Josip Broz Tito (takođe i Generalni sekretar KPJ)
- Predsednik Narodne skupštine: Vladimir Simić

Neki domaći filmovi: "Sofka" (→ Kategorija:Filmovi 1948.).

Nove države (Burma i Cejlon [Sri Lanka] su menjali zastave):

Burma	Cejlon	Izrael
Južna Koreja	Severna Koreja

RođenjaUredi

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1948.

Januar/SiječanjUredi

1. 1. - Ivan Devčić, hrvatski nadbiskup
1. 1. - Petar Lukić, paroh, starešina Saborne crkve u Beogradu
7. 1. - Kenny Loggins, rok muzičar
7. 1. - Zmago Jelinčič Plemeniti, slovenski političar
10. 1. - Nikola Plećaš, košarkaš
13. 1. - Radivoje Vican Vicanović, srpski fotoreporter († 2003)
16. 1. - John Carpenter, filmski režiser, producent
19. 1. - Admiral Mahić, bosanskohercegovački književnik
20. 1. - Kosta Bunuševac, slikar i multimedijalni umetnik
20. 1. - Radoslav Zelenović, direktor Jugoslovenske kinoteke
27. 1. - Mihail Barišnjikov, baletski plesač
28. 1. - Charles Taylor, predsednik Liberije, osuđen za ratne zločine
29. 1. - Zoran Redžić, bosanskohercegovački muzičar i član grupe Bijelo dugme
31. 1. - Feđa Stojanović, glumac

Februar/VeljačaUredi

1. 2. - Rick James, muzičar († 2004)
4. 2. - Alice Cooper, muzičar
5. 2. - Sven-Göran Eriksson, fudbaler, trener
5. 2. - Barbara Hershey, glumica
14. 2. - Kitten Natividad, glumica
14. 2. - Teller (mađioničar)
14. 2. - Sonja Biserko, aktivistkinja za ljudska prava
15. 2. - Radislav Krstić, general VRS, osuđenik za ratne zločine
19. 2. - Pim Fortuyn, holandski političar, pisac († 2002)
23. 2. - Zvonimir Kostić Palanski, srpski književnik i prevodilac
28. 2. - Mercedes Ruehl, glumica
28. 2. - Vlasta Knezović, glumica

Mart/OžujakUredi

5. 3. - Eddy Grant, muzičar
5. 3. - Josip Pejaković, glumac
14. 3. - Billy Crystal, glumac, komičar
14. 3. - Mirko Babić, glumac († 2020)
15. 3. - David Albahari, književnik
15. 3. - Sérgio Vieira de Mello, brazilski diplomata, predstavnik UN († 2003)
17. 3. - William Gibson, književnik cyberpunk-a
20. 3. - John de Lancie, glumac
22. 3. - Wolf Blitzer, TV novinar
22. 3. - Andrew Lloyd Webber, kompozitor
25. 3. - Bonnie Bedelia, glumica
26. 3. - Steven Tyler, pevač Aerosmith-a
31. 3. - Al Gore, bivši potpredsednik SAD, nobelovac za mir

April/TravanjUredi

3. 4. - Jaap de Hoop Scheffer, generalni sekretar NATO-a
9. 4. - Radojka Šverko, hrvatska pjevačica
13. 4. - Raša Livada, književnik i prevodilac († 2007)
22. 4. - Zoran Modli, novinar, voditelj, pilot († 2020)
25. 4. - Enver Marić, bosanskohercegovački nogometaš
28. 4. - Terry Pratchett, engleski pisac znanstvene fantastike († 2015)

Maj/SvibanjUredi

2. 5. - Josip Katalinski, nogometaš († 2011)
9. 5. - Milan Oklobdžić - Mika Oklop, književnik dramaturg, scenarista († 2007)
15. 5. - Brian Eno, muzičar, producent, umetnik
19. 5. - Grace Jones, američka pjevačica
25. 5. - Klaus Meine, pevač Scorpions-a
27. 5. - Ljubomir Magaš, "Ljuba Zemunac", kriminalac († 1986)
29. 5. - Branka Cvitković, hrvatska glumica
31. 5. - John Bonham, bubnjar Led Zeppelin-a († 1980)

Jun/Juni/LipanjUredi

1. 6. - Powers Boothe, glumac († 2017)
6. 6. - Nada Obrić, pjevačica
6. 6. - Vladimir Savčić Čobi, muzičar, glumac († 2009)
7. 6. - Ratko Rudić, hrvatski vaterpolski trener
16. 6. - Ivo Komšić, bosanskohercegovački političar
28. 6. - Kathy Bates, glumica
28. 6. - Radoslav Bratić, književnik i urednik

Jul/Juli/SrpanjUredi

5. 7. - Alojz Peterle, slovenski političar
12. 7. - Dušan Kovačević, književnik, scenarista, režiser
12. 7. - Richard Simmons, glumac, fitnes-ekspert
21. 7. - Beppe Grillo, komičar, političar
21. 7. - Cat Stevens (Yusuf Islam), muzičar
26. 7. - Andrija Đukić, filmski i TV reditelj
30. 7. - Jean Reno, glumac

Avgust/August/KolovozUredi

3. 8. - Jean-Pierre Raffarin, francuski političar
5. 8. - Efraim Zuroff, lovac na naciste
7. 8. - Dragan Kapičić, košarkaš, sportski radnik, preds. KSS
7. 8. - Cvijeta Mesić, glumica
11. 8. - Jan Palach, češki student († 1968)
20. 8. - Robert Plant, pevač Led Zeppelin-a
24. 8. - Jean Michel Jarre, muzičar
30. 8. - Viktor Skumin, jedan od najvecih psihijatara, pisac, filozof

Septembar/RujanUredi

5. 9. - Benita Ferrero-Waldner, austrijska političarka
13. 9. - Nell Carter, američka glumica
14. 9. - Ivana Stefanović, kompozitor
17. 9. - John Ritter, glumac († 2003)
17. 9. - Kemal Monteno, pjevač, kompozitor († 2015)
19. 9. - Jeremy Irons, glumac
19. 9. - Josip Leko, predsjednik Hrvatskoga sabora
20. 9. - Chuck Panozzo, američki muzičar (Styx)
20. 9. - Julienne Bušić prozna spisateljica, esejistica i prevoditeljica
23. 9. - Vera Nikolić, atletičarka, svetska rekorderka
26. 9. - Bratislav Petković, pozorišni reditelj, osnivač "Moderne garaže"
26. 9. - Olivia Newton-John, pevačica, glumica
27. 9. - Dušan Mihajlović, srpski političar

Oktobar/ListopadUredi

2. 10. - Avery Brooks, glumac
4. 10. - Jovan Kolundžija, violinista
5. 10. - Zoran Živković (pisac)
6. 10. - Gerry Adams, severnoirski političar
8. 10. - Claude Jade, francuska filmska glumica
8. 10. - Johnny Ramone, gitarista Ramones-a († 2004)
15. 10. - Chris de Burgh, pevač
26. 10. - Mario Rosi, dramaturg, novinar Radio Beograda († 1992)

Novembar/StudeniUredi

3. 11. - Saša Hadži-Tančić, književnik
5. 11. - Bernard-Henri Lévy, filozof
9. 11. - Luiz Felipe Scolari, fudbaler, trener
11. 11. - Dušan Prelević Prele, muzičar, književnik, scenarista († 2007)
12. 11. - Hasan Ruhani, predsednik Irana
14. 11. - Charles, Prince of Wales, prestolonaslednik UK-a
16. 11. - Mate Parlov, boksač († 2008)
17. 11. - Howard Dean, američki političar
17. 11. - Vlastimir Đorđević, general srpske policije
20. 11. - John R. Bolton, američki političar
22. 11. - Radomir Antić, fudbaler i trener († 2020)
25. 11. - Ivanka Lukateli, balerina, koreograf, pedagog
25. 11. - Vesna Malohodžić, glumica
26. 11. - Krešimir Ćosić, hrvatski košarkaš i trener († 1995)
27. 11. - Zdravko Tolimir, general VRS, haški osuđenik († 2016)

Decembar/StudeniUredi

3. 12. - Ozzy Osbourne, rok-muzičar
5. 12. - Igor Galo, glumac
6. 12. - Keke Rosberg, trkač F1
6. 12. - JoBeth Williams, glumica
7. 12. - Nikola Šainović, srpski političar
10. 12. - Dušan Bajević, fudbaler i trener
10. 12. - Muhammad Zaidan, Abu Abbas, palestinski borac († 2004)
13. 12. - Pavle Bulatović, političar u SRJ († 2000)
21. 12. - Samuel L. Jackson, glumac, producent
23. 12. - Azem Vllasi, kosovski političar
27. 12. - Gérard Depardieu, glumac, biznismen
28. 12. - Husein Dervišević, bosanskohercegovački književnik
31. 12. - Joe Dallesandro, američki glumac
31. 12. - Donna Summer, pevačica († 2012)

Kroz godinuUredi

Đorđe Bosanac, hrvatski glumac († 2006.)
Milorad Vučelić, novinar, političar
Dafina Milanović, bankarka († 2008)

SmrtiUredi

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1948.

Januar/Siječanj – Mart/OžujakUredi

13. 1. - Milan Begović, hrvatski književnik (* 1876.)
23. 1. - Dragutin Vrđuka, nogometaš (* 1895)
29. 1. - Tomislav II, nominalni kralj Hrvatske (* 1900)
30. 1. - Mahatma Gandhi, indijski političar (* 1869.)
30. 1. - Orville Wright, supronalazač aviona (* 1871)

3. 2. - Filaret Granić, vizantolog, teolog (* 1883)
5. 2. - Johannes Blaskowitz, nemački general (* 1883)
11. 2. - Sergej Ejzenštejn, sovjetski filmski režiser (* 1898.)
27. 2. - Dimitrije Lazarov Raša, narodni heroj (* 1926)

4. 3. - Antonin Artaud, francuski dramatičar, pesnik, glumac (* 1896)
10. 3. - Jan Masaryk, čehoslovački političar i državnik (* 1886.)
24. 3. - Nikolaj Berđajev, religijski i politički filozof (* 1874)
25. 3. - Yoshiko Kawashima, mandžurska princeza, japanska špijunka (* 1907)
31. 3. - Egon Erwin Kisch, književnik, novinar (* 1885)

April/Travanj – Jun/LipanjUredi

2. 4. - Baba Sawan Singh, indijski svetac (* 1858)
8. 4. - Jorge Eliécer Gaitán, kolumbijski političar (* 1903)
9. 4. - Jevstatije Karamatijević, sveštenik i političar (* 1881)
15. 4. - Radola Gajda, crnogorski i čehoslovački oficir († 1891)

2. 5. - Aleksandar Stanković, general KJ (* 1879)
13. 5. - Milan Begović, književnik (* 1876)
28. 5. - Unity Mitford, engleska Hitlerova prijateljica (* 1914)

1. 6. - Jaša Prodanović, srpski političar i pisac (* 1867)
6. 6. - Louis Lumière, pionir filma (* 1864)
26. 6. - Lilian Velez, filipinska glumica (* 1924)

Jul/Srpanj – Septembar/RujanUredi

5. 7. - Carole Landis, glumica (* 1919)
15. 7. - John J. Pershing, američki general (* 1860)
23. 7. - D. W. Griffith, američki filmski režiser (*1875)

4. 8. - Mileva Marić-Ajnštajn, srpska matematičarka (* 1875)
9. 8. - Hugo Ferdinand Boss, tekstilni preduzetnik (* 1885)
12. 8. - Arso Jovanović, načelnik generalštaba JA (* 1907)
16. 8. - Babe Ruth (George Herman Ruth), američki igrač baseballa i nacionalna ikona SAD (* 1895.)
20. 8. - Ljubo Miloš, ustaša (* 1919)
22. 8. - Ivan Stefanović Srba, narodni heroj (* 1912)
31. 8. - Andrej Ždanov, sovjetski ideolog kulture (* 1896)

2. 9. - Sylvanus Morley, arheolog, majanista (* 1883)
3. 9. - Edvard Beneš, bivši predsednik Čehoslovačke (* 1884)
10. 9. - Ferdinand I od Bugarske, bivši knez i kralj Bugarske (* 1861)
11. 9. - Muhammad Ali Jinnah, osnivač Pakistana (* 1876)
17. 9. - Folke Bernadotte, švedski diplomata (* 1895)
25. 9. - Ante Bonačić, nogometaš (* 1905)
28. 9. - Gregg Toland, direktor fotografije (* 1904)

Oktobar/Listopad – Decembar/ProsinacUredi

8. 10. - Josip Križaj, pilot (* 1911)
18. 10. - Walther von Brauchitsch, nemački feldmaršal (* 1881)
24. 10. - Franz Lehár, austrijski kompozitor (* 1870.)

12. 11. - Umberto Giordano, talijanski skladatelj (* 1867.)
23. 11. - Aleksa Ivić, srpski istoričar (* 1881)

12. 12. - Franjo Dugan, hrvatski skladatelj, orguljaš i glazbeni pisac (* 1874.)
23. 12. - Hideki Tōjō, japanski general i bivši premijer (* 1884)

Nobelova nagrada za 1948. godinuUredi

Fizika: Patrick Maynard Stuart Blackett (razvoj metoda Wilsonove maglene komore i otkrića na polju nuklearne fizike i kosmičke radijacije)
Kemija: Arne Wilhelm Kaurin Tiselius (istraživanje elektroforeze i adsorpcione analize, naročito za otkrića u vezi složene prirode serumskih proteina)
Fiziologija i medicina: Paul Hermann Müller (otkriće visoke efikasnosti DDT-ija kao kontaktnog otrova protiv više artropoda)
Književnost: Thomas Stearns Eliot (izuzetan, pionirski doprinos današnjoj poeziji)
Mir: nije dodijeljena

ReferenceUredi

↑ ^1,0 ^1,1 George H. Hodos (1987). Show Trials: Stalinist Purges in Eastern Europe, 1948-1954. Greenwood Publishing Group. str. 9–. ISBN 978-0-275-92783-7. https://books.google.com/books?id=kXj3SpPlyX0C&pg=PA8.
↑ Fifty-Fifty: The New Deal in Oil. e-education.psu.edu
↑ Stevo Ostojić: Naše godine, str. 117. znaci.net
↑ Prijem Erika Džonstona, predstavnika udruženja američkih filmskih proizvođača. foto.mij.rs
↑ Kerry Segrave (1 January 1997). American Films Abroad: Hollywood's Domination of the World's Movie Screens from the 1890s to the Present. McFarland. str. 158–. ISBN 978-0-7864-0346-2. https://books.google.com/books?id=hPwdhDUGsqcC&pg=PA158.
↑ Stevo Ostojić: Naše godine, str. 120. znaci.net
↑ Bajec, Dolničar, 1981, str. 136
↑ Bajec, Dolničar, 1981, str. 131

Collier's Year Book za 1948. (Microsoft Encarta 2004)
Tito VS. Moscow: 25 Years After (1948-1973) (učesnici sastanka u Bukureštu itd.).
Kardelj Describes Clashes with Stalin Over Federation with Bulgaria, Zdenko Antić, OSA-RFE Research (1980)
Staljinov pritisak na rukovodstvo KPJ, odbrana nezavisnosti, Branko Petranović, Momčilo Zečević: Jugoslavija 1918-1988. Tematska zbirka dokumenata.
Rezolucija Informbiroa i odgovor CK KPJ, ... zbirka dokumenata.
Return to Diversity, A Political History of East Central Europe Since World War II, Joseph Rothschild & Nancy M. Wingfield

LiteraturaUredi

Milan Bajec, Ivan Dolničar (1981). Jugoslavija 1941-1981, Beograd: Eksport pres.

[Hodos1987-9-1] 1,0 ^1,1 George H. Hodos (1987). Show Trials: Stalinist Purges in Eastern Europe, 1948-1954. Greenwood Publishing Group. str. 9–. ISBN 978-0-275-92783-7. https://books.google.com/books?id=kXj3SpPlyX0C&pg=PA8.

[2] Fifty-Fifty: The New Deal in Oil. e-education.psu.edu

[3] Stevo Ostojić: Naše godine, str. 117. znaci.net

[4] Prijem Erika Džonstona, predstavnika udruženja američkih filmskih proizvođača. foto.mij.rs

[Segrave1997-5] Kerry Segrave (1 January 1997). American Films Abroad: Hollywood's Domination of the World's Movie Screens from the 1890s to the Present. McFarland. str. 158–. ISBN 978-0-7864-0346-2. https://books.google.com/books?id=hPwdhDUGsqcC&pg=PA158.

[6] Stevo Ostojić: Naše godine, str. 120. znaci.net

[7] Bajec, Dolničar, 1981, str. 136

[8] Bajec, Dolničar, 1981, str. 131

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]