1. 1.

1. januar/siječanj (1. 1.) je 1. dan godine po gregorijanskom kalendaru. Do kraja godine ima još 364 dana (365 u prijestupnoj godini).

Događaji uredi

4713. pne. - Početna epoha julijanskog perioda.
45. pne. - Uvodi se Julijanski kalendar.
404. — Poslednje poznato takmičenje gladijatora se održava u Rimu.
990. — Kijevska Rusija usvaja Julijanski kalendar.
1438. — Albert II Habsburg je krunisan kao kralj Ugarske.
1502. — Portugalski moreplovci uplovili su u zaliv Guanabara i nazvali to mesto Rio de Žaneiro (Januarska reka).
1526. — Hrvatsko plemstvo je na saboru u gradu Cetinu izabralo za kralja Ferdinanda Habsburga.
1600. — Škotska počinje sa upotrebom Julijanskog kalendara.
1651. — Čarls II krunisan kao kralj Škotske.
1673. — Počinje stalna dostava pošte između Njujorka i Bostona.
1700. — Rusija počinje da koristi Julijanski kalendar.
1707. — Džon V je krunisan kao kralj Portugalije.
1738. — Buve ostrvo otkriva francuski istraživač Žan-Batist Šarl Buve de Lozije.
1788. — Objavljuje se prvo izdanje novina Tajms iz Londona, prethodno The Daily Universal Register.
1797. — Olbani zamenjuje Njujork kao glavni grad države Njujork.
1801. — Zakonodavni akt Kraljevstva Velike Britanije i Irskog Kraljevstva stupa na snagu da bi se oformilo Ujedinjeno Kraljevstvo.
1801. — Prvi poznati asteroid 1 Ceres otkriva Đuzepe Piaci.
1803. — Danska je zabranila uvoz robova u dansku Zapadnu Indiju i postala prva zemlja koja je zabranila ropstvo.
1804. — Francuska vlast nad Haitijem se okončava.
1808. — Uvoz robova u Sjedinjene Države se zabranjuje.
1818. — Prvi put objavljen roman Meri Šeli Frankenštajn, ili moderni Prometej.
1826. — Naukalpan postaje opština Meksika.
1833. — Velika Britanija je proglasila suverenitet nad Foklandskim ostrvima u Atlantiku, koja su pre toga bila pod španskom kolonijalnom vlašću.
1861. — Porfirio Diaz osvaja Meksiko Siti.
1863. — Američki građanski rat: Zakon o oslobađanju robova (Proklamacija o emancipaciji) stupa na snagu.
1863. — Prvu tvrdnju pod Aktom o homstedima pravi Danijel Frimen za farmu u Nebraski.
1869. — Sigma Ni bratstvo se zvanično osniva na Vojnom institutu u Virdžiniji.
1877. — britanska kraljica Viktorija I proglašena je caricom Indije.
1880. — u Srbiji su uvedene obavezne metričke mere, merna jedinica za dužinu postao je metar i zvanično su prestale da važe mere poput aršina, lakta, pedlja.
1880. — Ferdinand de Leseps počinje francusku konstrukciju Panamskog kanala.
1892. — Elis ostrvo se otvara da prima imigrante iz Sjedinjenih Država.
1893. — Japan počinje da koristi Gregorijanski kalendar.
1898. — Njujork aneksira zemlju okolnih okruga, čineći time Grad Većeg Njujorka. Četirma početnim oblastima, Menhetnu, Bruklinu, Kvinsu i Bronksu, se priključuje 25. januara Stejten Ajlend kako bi se stvorio moderni grad od 5 oblasti.
1899. — Španska vlast nad Kubom se završava.
1900. — Kruna je postala jedinstvena (i jedina) valuta u Austro-ugarskoj monarhiji.

1901-1950 uredi

1901. — .
- Nigerija postaje britanski protektorat.
- države Novi Južni Vels, Viktorija, Kvinslend, Južna Australija, Zapadna Australija i Tasmanija su osnovale australijsku zajednicu s Edmundom Bartonom kao prvim premijerom, koja je te godine u statusu dominiona postala član Britanskog Komonvelta.
- Održana prva zvanična parada nemih glumaca.
1902. — Prva Rouz boul utakmica se odigrava u Pasadeni, Kalifornija.
1908. — Po prvi put, lopta je bačena na Njujorški Tajms Skver da označi početak Nove Godine.
1911. — Severna Teritorija se odvaja od Južne Australije i prebacuje se pod upravu Komonvelta.
1912. — Uspostavlja se Republika Kina.
1912. — U Švicarskoj je na snagu je stupio civilni zakonik.
1914. — Na Floridi je uspostavljen prvi linijski let na svijetu između St. Petersburga (SAD) i Tampe.
1925. — naziv glavnog grada Norveške Kristijanija (od 1674), promenjen je u Oslo.
1934. — Alkatraz ostrvo postaje američki federalni zatvor.
1934. — Nacistička Nemačka donosi „Zakon za prevenciju genetski obolelog potomstva“.
1935. — Baknel Univerzitet osvaja prvu Narandžastu kuglu 26-0 nad Univerzitetom Majamija.
1937. — .
- Anastazio Samoza postaje predsednik Nikaragve.
- Prva Koton boul utakmica se održava u Dalasu, Teksas.
1939. — Bečki novogodišnji koncert se prvi put održava.
1942. — Deklaraciju Ujedinjenih Nacija potpisuje 26 nacija.
1945. — Bahavalbur država izdaje svoje prve markice.
1947. — Velika Britanija nacionalizira industriju uglja.
1948. —.
- Britanske železnice se nazionalizuju da bi se stvorila Britanska Železnica.
- Enriko de Nikola formalno postaje predsednik italijanske republike, ali odbija da bude kandidat za prve ustavne izbore narednog maja.

.

1951-2000 uredi

1956. — Republika Sudan postiže nezavisnost od Egipatske republike i Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Severne Irske.
1958. — stupio je na snagu ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice, poznate kao Zajedničko tržište, koji su 25. marta 1957. u Rimu potpisale Belgija, Zapadna Nemačka, Italija, Luksemburg, Francuska i Holandija.
1959. — posle dvogodišnjeg gerilskog rata, na Kubi je preuzeo vlast vođa revolucionarnog pokreta „26. jul“ Fidel Kastro, a diktator Fulhensio Batista je pobegao u Dominikansku Republiku.
1960. — Republika Kamerun postiže nezavisnost od Republike Francuske i and the Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Severne Irske.
1962. — Zapadna Samoa postiže nezavisnost od Novog Zelanda; ime joj se menja u Nezavisna država Zapadne Samoe.
1964. — Federacija Rodezije i Njasalanda se deli na nezavisne republike Zambiju i Malavi, i na Rodeziju kojom upravlja Velika Britanija.
1965. — pod vođstvom lidera pokreta „Al fatah“ Jasera Arafata formirana je Palestinska oslobodilačka organizacija.
1969. — Marien Nguabi zvanično postaje Predsednik Republike Kongo.
1970. — Uniks epoha počinje u 00:00:00 UTC.
1971. — Reklame za cigarete postaju zabranjene na američkim televizijama.
1973. — Kraljevina Danska, Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Severne Irske i Republika Irska su primljene u Evorpsku ekonomsku zajednicu.
1976. — NBC uvodi svoj novi logo: apstraktno N.
1978. — Er Indija Let 855 Boing 747 eksplodirao i pao u more u blizini obale Bombaja, usmrtivši 213 osoba.
1979. — Zvanične diplomatske veze su uspostavljene između Narodne Republike Kine i Sjedinjenih Američkih Država, 30 godina nakon osnivanja Narodne Republike Kine.
1981. —.
- Republika Grčka je primljena u Evorpsku ekonomsku zajednicu.
- republika Palau dostiže samoupravu; i dalje nije nezavisna od SAD-a.
1983. — ARPANET zvanično prelazi da koristi Internet Protokol, praveći Internet.
1984. —.
- AT&T se deli na 22 nezavisne jedinice.
- Kraljevina Španija i Republika Portugalija su primljene u Evropsku ekonomsku zajednicu.
- Sultanat Brunej postaje nezavisan od Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Severne Irske.
1985. —.
- Napravljen Internetov Sistem oblasnih imena (DNS - Domain Name System).
- Prvi Britanski mobilni telefonski razgovor je uspostavio Erni Vajz ka Vodafonu.
1986. — Aruba postaje nezavisna od Kurasaa, mada ostaje u slobodnoj asocijaciji sa Kraljevinom Holandijom.
1987. — Grad u Frobišerovom zalivu, u kanadskim Severozapadnim Teritorijama, menja svoje ime u Ikaluit.
1988. — Nastaje Evangelistička Luteranska Crkva Amerike, čime se pravi najveća luteranska denominacija u SAD-u.
1990. — Denominirana je jugoslavenska valuta - dinar tako da je 10.000 dinara postalo 1 novi dinar, a građani su prvi puta nakon drugog svjetskog rata mogli slobodno kupovati stranu valutu u bankama.
1992. — Džordž H. V. Buš postaje prvi Predsednik Sjedinjenih Američkih Država koji se obratio Australijskom parlamentu.
1993. —.
- Plišani razvod: Čehoslovačka, osnovana 1918. godine, deli se na Slovačku Republiku i Češku Republiku.
- Uvedeno jedinstveno tržište u okviru Evorpske ekonomske zajednice.
- Radio televizija Srbije otpustila je više od 1.500 radnika u Beogradu, među kojima je najviše bilo novinara koji su se suprotstavljali ratnoj propagandnoj politici radija i TV, „govoru mržnje“, nepoštovanju profesionalnog kodeksa i kršenju profesionalnih kriterijuma uređivačke politike.
1994. — .
- u SR Jugoslaviji rast cena dostigao je fantastičnu cifru od 315.563.558%, cene su se u proseku povećavale 62% dnevno, 2% na sat i 0,029% u minuti.
- Severnoamerički ugovor o slobodnoj trgovini stupa na snagu.
- Zapatista vojska nacionalnog oslobođenja započinje dvanaest dana oružanog konflikta u Državi Čijapas.
1995. —.
- U Bosni je stupio na snagu četvoromesečni prekid neprijateljstava postignut uz posredovanje bivšeg predsednika SAD Džimija Kartera.
- Svetska trgovinska organizacija stupa na snagu.
- Kraljevina Švedska i republike Austrija i Finska su primljene u Evropsku Uniju.
1996. — Kurasao dobija ograničenu samoupravu, mada ostaje u okviru slobodne asocijacije sa Kraljevinom Holandijom.
1997. — Republika Zair zvanično pristupa Svetskoj trgovinskoj organizaciji, kao Zair.
1998. — .
- Pušenje postaje zabranjeno u svim barovima i restoranima u saveznoj državi Kalifornija.
- Islamski fundamentalisti su na zapadu Alžira masakrirali više od 400 ljudi, uključujući žene i decu, u najgorem nasilju tokom šestogodišnjeg terora oružanih islamističkih grupa.
1999. — zvanično je puštena u promet jedinstvena evropska valuta evro i oko 300 miliona ljudi u 11 od 15 zemalja Evropske unije dobilo je istu valutu prvi put od vremena Rimskog carstva. Grčka se, kao 12. članica, pridružila 2001, a zamena nacionalnih valuta u evro počela je 2002. godine.
2000. — Velika Britanija je zvanično ukinula stare imperijalne mere, kao što su funta (453,59 grama) i unca (28,35 grama) i uvela evropski merni sistem.

21. stoljeće uredi

2001. — Prvi dan trećeg milenijuma.
2002. — Evro je postao zvanična valuta u 12 zemalja Evropske unije. Velika Britanija, Švedska i Danska su jedine članice EU koje su zadržale svoje nacionalne valute.
2002. — Republika Kina zvanično pristupa Svjetskoj trgovinskoj organizaciji kao Kineski Tajpej.
2002. — Zajednički ugovor o nadgledanju pod otvorenim nebom, prvobitno potpisan 1992. godine, zvanično stupa na snagu.
2003. — Policijske snage EU zamjenile su u Bosni i Hercegovini međunarodne policijske snage UN, čime je počela prva zajednička odbrambena i bezbjednosna akcija svih 15 zemalja-članica EU.
2003. — Luis Inasio Lila da Silva postaje predsjednik Federalne Republike Brazil.
2003. — Formirana Državna zajednica Srbija i Crna Gora.
2004. — Pervez Mušaraf prima glas poverenja da nastavi da bude Predsednik Islamske Republike Pakistana od Parlamenta i provincijalnih skupština.
2007. — Bugarska i Rumunija postale članice EU, bugarski, rumunski i irski postali oficijalni jezici EU, a Slovenija ušla u Eurozonu.
2007. — Let 574 zračne kompanije Adam Air sa 102 putnika, izgubio se i srušio iznad Indonezije, a smatra se da su uzroci bili pilotova greška i prostorna dezorijentacija.
2009. — U bangkoškom noćnom klubu Santika došlo do eksplozije (vjerovatno zbog električkog kvara) prilikom koje je poginulo 66, a povrijeđene 222 osobe.
2010. — Auto-bomba eksplodirala tokom odbojkaškog turnira u Lakki Marwatu, Pakistan prilikom čega je poginulo 105 ljudi, a povrijeđeno više od 100.
2011. — Tokom koptske novogodišnje mise u Aleksandriji eksplodirala bomba, ubivši 23 osobe.
2012. — Moldavski civil fatalno ranjen od strane ruskih mirovnjaka u Pridnjestrovlju, što dovodi do protesta protiv Rusije.
2013. — Oko 60 ljudi poginulo, a 200 povrijeeđeno u stampedu tokom proslave na fudbalskom stadionu Felix Houphouet-Boigny u Abidjanu, Obala Slonovače.

.

Rođenja uredi

711. pne. - Jimmu Tenno, prvi car i osnivač Japana (tradicionalni datum).
766. — Ali ar-Rida, Šia Imam (u. 818).
1431. — Papa Aleksandar VI (u. 1503).
1449. — Lorenco de Mediči, italijanski državnik (u. 1492).
1484. — Huldih Cvingli, švajcarski protestantski lider (u. 1531).
1516. — Margareta Lejonhufvud, švedska kraljica (u. 1551).
1618. — Bartolome Esteban Muriljo, španski slikar (u. 1682).
1638. — Car Go-Saj japanski (u. 1685).
1648. — Elkana Setl, engleska spisateljica (u. 1724).
1655. — Kristian Tomasius, nemački pravnik (u. 1728).
1735. — Pol Rever, američki patriota i stručnjak za srebro (u. 1818).
1750. — Frederik Mulenberg, prvi govornik Američke kuće predstavnika (u. 1801).
1752. — Betsi Ros, američka krojačica (u. 1836).
1823. — Šandor Petefi, mađarski pesnik i revolucionar (u. 1849).
1839. — Uida, engleska spisateljica (u. 1908).
1860. — Džordž Vašington Karver, američki učitelj, pronalazač, botaničar (u. 1943).
1863. — Pjer de Kuberten, francuski inicijator modernih Olimpijskih igara (u. 1937).
1863. — Pierre de Coubertin francuski sportski djelatnik, "otac" modernih Olimpijskih igara (u. 1937.).
1864. — Alfred Stajglic, američki fotograf (u. 1946).
1873. — Marija Jurić Zagorka, hrvatska književnica i novinarka (u. 1957.).
1874. — Gustav Vajthed, nemački-američki pronalazač (u. 1927).
1876. — Harijet Bruks, kanadska fizičarka (u. 1933).
1879. — E. M. Forster, engleski romanopisac (u. 1970).
1887. — Vilhelm Kanaris, nemački admiral (u. 1945).
1890. — Anton Melik, slovenački geograf (u. 1966).
1892. — Artur Rodzinski, hrvatski dirigent (u. 1958).
1894. — Satjendra Nat Bose, indijski matematičar (u. 1974).
1895. — Dž. Edgar Huver, američki upravnik FBI-ja (u. 1972).
1896. — Vukić Mićović, srpski hemičar, rektor Beogradskog univeriziteta i akademik SANU.
1900. — Havijer Kugat, katalonski-kubanski muzičar, frontmen (u. 1990).
1904. — Fazal Ilahi Čaudri, pakistanski političar (u. 1982).
1906. — Đovani D'Anci, italijanski tekstopisac (u. 1974).
1907. — Leonid Brežnjev, generalni sekretar KPSS (u. 1982).
1909. — Beri Goldvoter, američki senator iz Arizone i predsednički kandidat (u. 1998).
1909. — Dejna Endruz, američki glumac (u. 1992).
1911. — Henk Grinberg, bejzbol igrač (u. 1986).
1912. — Kim Filbi, britanski špijun (u. 1988).
1915. — Branko Ćopić, srpski pisac.
1917. — Džul Gregori Čarni, meteorolog (u. 1981).
1917. — Albert Mol, holandski glumac (u. 2004).
1919. — Dž. D. Selindžer, američki romanopisac.
1920. — Virđilio Savona, italijanski pevač i tekstopisac (Kvarteto Četra).
1921. — Isma'il Radži' al-Faruki, palestinski-američki muslimanski mislilac, filozof i komparativni religijski skolastičar (u. 1986).
1922. — Roki Gracijano, američki bokser (u. 1990).
1925. — Stajmi Bird, glumac (u. 1981).
1926. — Claudio Villa, italijanski pjevač (u. 1987).
1927. — Douk Voker, američka zvezda američkog fudbala (u. 1998).
1928. — Ernest Tajdimen, američki pisac (u. 1984).
1931. — Čun Doo Hvan, Predsednik Južne Koreje .
1933. — Joe Orton, engleski dramski pisac.
1933. — Frederik Loui, kanadski medicinski učitelj, etičar i predsednik univerziteta.
1933. — Džo Orton, engleski pisac (u. 1967).
1940. — Helmut Jan, nemački arhitekta.
1940. — Frenk Langela, američki glumac.
1940. — Mario Profaca, novinar.
1942. — Martin Frost, američki političar.
1942. — Kantri Džo MekDonald, američki muzičar, (Kantri Džo i Ribe).
1942. — Genadi Sarafanov, kosmonaut.
1943. — Don Novelo, američki glumac, komičar i pisac.
1943. — Vladimir Šeks, hrvatski ustavotvorac, pisac, političar, zastupnik u svim sazivima Hrvatskog sabora od neovisnosti i predsjednik 5. saziva Hrvatskog sabora.
1945. — Džeki Iks, belgijski vozač trkačkih automobila.
1959. — Panagiotis Giannakis, grčki košarkaš i trener.
1961. — Mark Vinget, britanska glumica.
1962. — Nicola Bryant, British actress.
1963. — Dražen Ladić, hrvatski nogometaš (vratar) i reprezentativac.
1964. — Didi Fajfer, američka glumica.
1966. — Alison Dudi, irska glumica.
1966. — Majkl Imperioli, američki glumac.
1966. — Embet Davic, američka glumica.
1968. — Davor Šuker, hrvatski nogometaš i reprezentativac.
1968. — Grandmaster Fleš, pevač iz Barbadosa.
1969. — Vern Trojer - američki glumac.
1970. — Pol Tomas Anderson, američki filmski režiser, pisac i producent.
1970. — Gabrijel Džaret, američki glumac.
1972. — Niv MekIntoš, glumica.
1975. — Džo Kenon, američki fudbaler.
1976. — Mile Smodlaka, hrvatski vaterpolista.
1977. — Hasan Salihamidžić, bosanski fudbaler.
1979. — Koiči Domoto, japanski umetnik.
1980. — Elin Nordegren, švedski foto model.
1981. — Solt Baumgartner, mađarski vozač trkačkih automobila.
1981. — Mladen Petrić, hrvatski nogometaš
1982. — David Nalbandijan, argentinski teniser.

.

Smrti uredi

379. — Sveti Bazil iz Cezareje (r. 330).
404. — Sveti Telemah.
874. — Hasan al-Askari, jedanaesti Šia Imam (r. 846).
898. — Odo, pariski grof (r. 860).
1515. — Kralj Luj XII francuski (r. 1462).
1559. — Kristijan III danski i norveški (r. 1503).
1560. — Žoakim Di Belaj, francuski pesnik (r. oko 1522).
1679. — Jan Sten, holandski slikar.
1716. — Vilijam Vičerli, engleski dramaturg.
1730. — Semjuel Seval, engleski sudija (r. 1652).
1766. — Džejms Frensis Edvard Stjuart, „Stari pretvarač“ (r. 1688).
1782. — Johan Kristijan Bah, nemački kompozitor (r. 1735).
1817. — Martin Hajnrih Klaprot, nemački hemičar (r. 1743).
1892. — Rozvel B. Mejson, major Čikaga (r. 1805).
1894. — Hajnrih Herc, nemački fizičar (r. 1857).
1933. — Herijet Bruks, kanadska fizičarka (r. 1876).
1934. — Blagoje Bersa, hrvatski skladatelj i glazbeni pedagog (* 1873.).
1940. — Ferdo Šišić, hrvatski povjesničar (r. 1869.).
1944. — Čarls Tarner, australijski igrač kriketa (r. 1862).
1953. — Henk Vilijams, američki pevač (r. 1923).
1958. — Edvard Veston, američki fotograf (r. 1886).
1960. — Margaret Salavan, američka glumica (r. 1911).
1963. — Ivan Zemljak, hrvatski arhitekt (r. 1893.).
1972. — Moris Ševalije, francuski pevač i glumac. (r. 1888).
1981. — Beula Bondi, američka glumica (r. 1888).
1986. — Alfredo Binda, italijankski biciklista (r. 1902).
1992. — Grejs Hoper, američki računarski pionir (r. 1906).
1994. — Cezar Romero, američki glumac (r. 1907).
1994. — Lord Artur Espi Porit, britanski atletičak i lekar (r. 1900).
1995. — Eugen Vigner, maćarski fizičar, laureat Nobelove nagrade (r. 1902).
1995 - Fred Vest, britanski serijski ubica (samoubistvo) (r. 1941).
1996. — Arli Berk, američki admiral (r. 1901).
1997. — Tauns Vam Zant, američki muzičar (r. 1944).
1998. — Helen Vilis Mudi, američka teniserka (r. 1905).
2001. — Rej Volston, američki glumac (r. 1914).
2001 - Fabijan Šovagović, jedan od najvećih glumaca Hrvatske i bivše Jugoslavije (r. 1933).
2003. — Džo Fos, američki politilar i borbeni pilot (r. 1915).
2005. — Širli Čisholm, američka političarka, prva tamnoputa američka predstavnica Kongresa (r. 1924).
2005. — Hju Džon Frederik Loson, 6. Baron Bernham, britanski novinar i političar (r. 1931).
2005 - Bob Macui, američki kongresmen (r. 1941).
2012. — Kiro Gligorov, makedonski i jugoslavenski političar (r. 1917).

.

Praznici i dani sećanja uredi

Sedmi dan i osma noć Božića u zapadnom Hrišćanstvu.
Mnoge zemlje širom sveta koje koriste Gregorijanski kalendar - Novogodišnji dan; najčešće proslavljen u ponoć sa vatrometima.
Katolicizam - Sveti Dan Zahvalnosti Oktava Božića, Blagosiljana Devica Marija, Majka Boga (novi kalendar).
Katolicizam - Praznik Obrezivanja (stari kalendar).
Katolicizam - počinje Narodna nedelja migracije (varira u zvaničnoj podršci od strane kancelarije američkog predsednika, nije striktno religiozna).
Haiti - dan nezavisnosti .
Tajvan - osnivanje Republike Kine.
Sudan - dan nezavisnosti .
Kuba - dan oslobođenja.
Slovačka: Uspostavljanje Slovačke republike.
Poslednji dan Kvanze.
Bečki novogodišnji koncert.
Pasadena, Kalifornija - Parada Turnira Ruža i, tradicionalno, Rouz boul fudbalski šampionat.
Svetski dan molitve za mir.

.

Vidi takođe: Godišnji kalendar - Dnevni kalendar