1797
godina
- Ovo je članak o godini 1797.
Godina 1797 (MDCCXCVII) bila je redovna godina koja počinje u nedjelju po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u četvrtak po julijanskom kalendaru.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 17. vijek – 18. vijek – 19. vijek |
| Decenija: | 1760-e 1770-e 1780-e – 1790-e – 1800-e 1810-e 1820-e |
| Godine: | 1794 1795 1796 – 1797 – 1798 1799 1800 |
| Gregorijanski | 1797. (MDCCXCVII) |
| Ab urbe condita | 2550. |
| Islamski | 1211–1212. |
| Iranski | 1175–1176. |
| Hebrejski | 5557–5558. |
| Bizantski | 7305–7306. |
| Koptski | 1513–1514. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1852–1853. |
| • Shaka Samvat | 1719–1720. |
| • Kali Yuga | 4898–4899. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4433–4434. |
| • 60 godina | Yin Vatra Zmija (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11797. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
| 1797: 1 • 2 • 3 • 4 • 5 • 6 • 7 • 8 • 9 • 10 • 11 • 12 Rođenja • Smrti |
Događaji
urediJanuar/Siječanj
uredi- 4. 1. - Lublanske novice su prvi slovenski časopis, izlaze do 1800.
- 7. 1. - Skupština Cispadanske Republike u Bologni uvodi crveno-bijelo-zelenu trobojku (tricolor) kao službenu zastavu (
); od nje će nastati današnja zastava Italije. - 9. 1. - Poljski emigrantski general Jan Henryk Dąbrowski dobija ovlašćenje od Napoleona za formiranje Poljskih legija u Italiji.
- 13 - 14. 1. (24 - 25 Nivôse V godine po revolucionarnom kalendaru)- Francuski revolucionarni ratovi, Rat Prve koalicije: Akcija od 13. januara 1797., dve britanske fregate naterale po oluji francuski linijski brod Droits de l'Homme da se nasuče na bretonskoj obali - najmanje 400 poginulih i utopljenih.
- 14 - 15. 1. (25 - 26 Nivôse) - Bitka kod Rivolija je odlučujuća Napoleonova pobeda u severnoj Italiji, nad četvrtim austrijskim pokušajem da deblokiraju Mantovu. Po ovome je nazvana pariska ulica Rue de Rivoli.
- 15. 1. - Izmišljena priča o tome kako je "John Hetherington" plašio malu decu kada je prvi put nosio cilindar u Londonu.
- 26. 1. - Rusija, Pruska i Austrija potpisale ugovor o trećoj i završnoj Podjeli Poljske.
Februar/Veljača
uredi
- 2. 2. (14 Pluviôse) - Italijanska kampanja: okončana Opsada Mantove, Wurmser predao grad Francuzima.
- 4. 2. (16 Pluviôse) - Francuski Direktorijum vraća metalni novac umesto mandats territoriaux.
- 4. 2. - Bitka kod Faenze: Francuzi (Victor-Perrin) porazili papinu vojsku.
- 4. 2. - Zemljotres razorio Riobambu u Ekvadoru, možda 40.000 žrtava.
- 9. 2. - Papina Ankona se predala Francuzima.
- 10. 2. - Jak zemljotres pored Sumatre, praćen cunamijem.
- 12. 2. - Na rođendan Franza II izvedena Gott erhalte Franz den Kaiser s melodijom Josepha Haydna - postaje nezvanična austrijska himna, melodija upotrebljena za nemačku himnu Deutschlandlied.
- 14. 2. - Rat Prve koalicije: Bitka kod rta Sao Vicente (1797) u kojoj britanska mornarica (John Jervis) nanosi težak poraz španskoj floti koja će sljedećih nekoliko godina ostati blokirana u Cadizu.
- februar - Napoleon nudi proširenje San Marinu, ovi prihvataju samo žito.
- 17. 2. (29 Pluviôse) - Tolentinski ugovor: mir između Francuske i Papinske Države - papa daje odštetu, ozvaničen Avignon i Comtat Venaissin kao francuska teritorija, predata i Romagna koja je upravo invadirana, formalizovana konfiskacija umetničkih dela.
- 18. 2. - Invazija Trinidada: Britanci pod komandom Ralpha Abercrombyja napadaju španski Trinidad i zauzimaju ga za tri dana.
- 20. 2. - Drugi karipski rat: Britanci proterali Crne Karibe sa Saint Vincenta| na Roatán pored Hondurasa, gde postaju poznati kao Garifuna.
- 24. 2. (6 Ventôse) - Rat Prve koalicije: Bitka kod Fishguarda u kojoj lokalna britanska milicija razbija mali francuski odred, čime je okončana tzv. Posljednja invazija Britanije.
- 26. 2.? - Bank Restriction Act: usled smanjenih zlatnih rezervi i straha od pokušaja francuske invazije, Banka Engleske više ne mora pretvarati novčanice u zlato (na snazi do 1821). Uvedene su novčanice od jedne i dve (?) funte.
Mart/Ožujak
uredi-crop.jpg)
- 4. 3. - Prvi potpredsednik SAD John Adams postaje drugi predsednik (do 1801).
- 5. 3. - Britanski brod Duff stigao sa grupom protestantskih misionara na Tahiti (praznik Misionarski dan u Francuskoj Polineziji).
- 12. 3. - U mletačkom Bergamu pod francuskom okupacijom proglašena Republika Bergamo - u junu priključena Cisalpinskoj Republici.
- 16. 3. (26 Ventôse) - Bitka kod Valvasonea: Napoleon pobedio nadvojvodu Karla na prelazu reke Tagliamento, nakon čega ulazi u Austriju.
- 18. 3. - U mletačkoj Bresciji pod francuskom okupacijom proglašena Republika Brescia - u novembru priključena Cisalpinskoj Republici.
- 19. 3. (29 Ventôse) - Bernadotte iznudio predaju Gradišča na Soči.
- 20. 3. (30 Ventôse) - General Joubert vodi levo francusko krilo u Tirolsku ekspediciju.
- 23. 3. (3 Germinal) - Bitka kod Tarvisa okončana francuskom pobedom, zauzimaju Trst (prva okupacija traje do 24. maja, "taman toliko da se isprazni gradska kasa").
- 28. 3. - Francuzi ušli u Cremu, mletačku eksklavu u milanskom području, proglašena Republika Crema.
- 29. 3. (9 Germinal) - Francuzi zauzeli Ljubljanu (Bernadotte) i Klagenfurt (Massena). Napoleon sutradan postavlja štab u Klagenfurtu
- mart-april - Pregovori beogradskog vezira Hadži Mustafa-paše i srpskih knezova o zajedničkom suprotstavljanju vidinskom odmetniku Pazvanogluu i janičarima; upućena je predstavka sultanu a ovaj šalje ferman da se popišu Srbi sposobni za vojsku - nastaje srpska narodna vojska od 15-16.000 ljudi, pod sopstvenim zapovednicima, vrhovni je Stanko Arambašić[1][2].
April/Travanj
uredi- april (Germinal) - Izbori u Francuskoj: republikanci gube 250 mandata u korist monarhista, na leto dolazi do paralize sistema; ponovo se javlja Beli teror, usmeren protiv kupaca nacionalnih dobara (konfiskovane imovine).
- 7. 4. - Napoleon stiže uveče u Judenburg u Štajerskoj, sledeće noći dogovoreno primirje.
- 16. 4. (5. 4. po j.k., Uskrs) - Krunisanje ruskog cara Pavla I. Istog dana on čita Akt o prestolonasledstvu: strog nasledni niz po principu muške primogeniture - više neće biti carica. Pavle ove godine vrši i druge izmene propisa nasleđenih od majke.
- 16. 4. - 15. 5. - Pobuna u Spitheadu tokom koje mornari britanske Kraljevske mornarice otkazuju poslušnost pretpostavljenima, tražeći povećanje plaća i bolje uvjete života na brodovima.
- 17. 4. (28 Germinal) - Veronski uskrs: antifrancuska i antijakobinska pobuna, ugušena posle osam dana.
- 17. 4. - Bitka za San Juan: Abercromby napada Portoriko ali se usled jakog otpora mora povući do 30. 4..
- 18. 4. (29 Germinal) - Leobenski preliminarni mir: Austrija javno gubi Austrijsku Nizozemsku a tajno i Lombardiju u zamenu za mletačke kontinentalne posede. Leobenski mir zaustavio i uspešne francuske operacije u Nemačkoj (ratifikacije razmenjene u Montebellu 24. 5.).
- 18. 4. - Bitka kod Neuwieda: Lazare Hoche porazio Austrijance na Rajni.
- 20. 4. (1 Floréal) - Francuzi pokušali ući u Venecijansku lagunu, zarobljena tartana Le Libérateur d'Italie i još dva broda, stradao kapetan Laugier i još četiri mornara - povod za Napoleonov ultimatum. U okršaju učestvovao i Peraštanin Alvise Viscovich.
- 21. 4. (2 Floréal) - Bitka kod Diersheima: i Moreau je porazio Austrijance na Rajni.
- 25. 4. (6 Floréal) - Francuska mornarica stigla na venecijanski Lido - pružen je otpor, ali mletačka flota je malobrojna.
- proleće - Hadži Mustafa-paša premešten za carskog seraskera u Rumeliji sa zadatkom borbe protiv krdžalija ili daglija, novi beogradski vezir je bivši kajmakam Osman-aga[3] (Mustafa-paša se vraća u oktobru 1798).
Maj/Svibanj
uredi- 10. 5. - Teška fregata United States je prvi brod američke mornarice. Do kraja godine porinute još dve od Šest originalnih fregata američke mornarice, Constellation i Constitution (→ Kvazi rat sa Francuskom 1798-1800).
- 12. 5. - Dužd Ludovico Manin abdicira, što Veliko vijeće prihvata i objavljuje kraj Mletačke Republike. (→ it)
- 12. 5. - Pobuna u Noreu britanskih mornara, radikalnija od one u Spitheadu, u jednom trenutku blokiran London.
- 16. 5. (27 Floréal) - Venecijanska Privremena opština (Municipalità Provvisoria) objavljuje proglas novog poretka. Francuzi ulaze u grad - prva okupacija od nastanka.
- 24. 5. - Britanski kapetan James Wilson s brodom Duff otkrio Gambierova ostrva, u današnjoj Francuskoj Polineziji.
- 27. 5. (8 Prairial) - Giljotiniran François-Noël Babeuf, zvani Gracchus Babeuf, koga smatraju "prvim revolucionarnim komunistom".
- maj-avgust - Previranje u Boki, vladika Petar I došao u Budvu, nisu ga pustili u Kotor. Sukob između pravoslavnog Risna i katoličkog Perasta[4].
Jun/Juni/Lipanj
uredi- 4. 6. - Na venecijanskom Trgu sv. Marka podignuto Drvo slobode, isečen gonfalon republike i spaljena libro d'Oro, registar plemstva. Umesto Pax tibi Marce, evangelista meus, novi slogan je Diritti dell'uomo e del cittadino ("Prava čoveka i građanina").
- 10. 6. - Stupio na snagu Tripoliski ugovor između SAD i Tripoliskog bega (prekršen 1801).
- 14. 6. -
Kreirana Ligurijska Republika (priključena Francuskoj 1805-14). - 15. 6. - Neredi u Splitu, ubijen profrancuski mletački pukovnik Juraj Antun Matutinović, kao i harambaša Marušić. Franjevac Andrija Dorotić je stigao u grad iz Venecije, radi protiv demokratske mletačke vlade. U Dalmaciji dolazi do anarhije i međusobnih sukoba. Pobuna naroda protiv vlade u Šibeniku, ubijen francuski konzul Bartolomeo Colati sa suprugom.
- 17. 6. - Prvi kadžarski vladar Irana Muhamed-han ubijen od svojih ljudi u Šuši, glavnom gradu Karabaškog kanata, koju je osvojio pre samo nekoliko dana. Nasleđuje ga nećak Fateh Ali-šah (do 1834).
- 27. 6. (9 Messidor) - Francuzi uspostavili Privremenu opštinu na mletačkim Jonskim ostrvima.
- 29. 6. (11 Messidor) -
Transpadanska i Cispadanska Republika spojene Napoleonovim dekretom u Cisalpinsku Republiku - kasnije Italijanska Republika (1802-1805), Kraljevstvo Italija (1805-1814).
Jul/Juli/Srpanj
uredi- 5. 7. - General Rukavina stigao u Zadar, sutradan je u Trogiru, 8-og u Šibeniku, 13-og u Splitu. Pukovnik Kazimir zaposeo Istru. (Austrijanci ostaju do 1805).
- 7. 7. - Pobuna na šalupi HMS Marie Antoinette u Karibima, predali se Francuzima.
- 10. 7. - Emancipacija Jevreja u Veneciji: uništena vrata Geta.
- 14. 7. - Umro Emmanuel de Rohan-Polduc, Veliki majstor Vitezova hospitalera, tj. Malteških vitezova - tri dana kasnije izabran Ferdinand von Hompesch zu Bolheim, poslednji na tom ostrvu.
- 15. 7. - Talleyrand postaje francuski ministar ino. poslova (1797-99, 1799-1807, 1814-15).
- 19. 7. - Józef Wybicki napisao u Italiji stihove "Pesme poljskih legiona u Italiji", poznatiju kao "Jošte Poljska ni propala" tj. Mazurek Dąbrowskiego koja će postati poljska himna.
- 22. 7. - U Veneciji uspostavljen Krivični sud: stari slogan Viva San Marco! je zabranjen pod pretnjom smrti, kretanje je moguće samo uz propusnicu.
- 22 - 25. 7. - Bitka za Santa Cruz de Tenerife: neuspešan britanski pokušaj zauzeća španskog ostrva, Horatio Nelson gubi ruku.
Avgust/August/Kolovoz
uredi- avgust - Malteški vitezovi proglasili ruskog cara Pavla svojim zaštitnikom.
- 23. 8. - Discorso di Perasto, Giuseppe Viscovich se u Perastu oprašta od mletačke zastave.
- 26. 8. - General Rukavina u Jazu, na granici Grblja i Budve. Sastaje se sa mitropolitom Petrom I.[5] (mletačka vlast u Boki je trajala od 1420).
- 28. 8. -
Proglašena Cisrenanska Republika, klijent Francuske (formalno priključena 1802). - 28. 8. - Nakon Tripolija, SAD potpisale sporazum i sa Tunisom.
- 29. 8. - Tranentski masakr: britanska vojska ubila u škotskom gradu 12 demonstranata protiv regrutacije.
Septembar/Rujan
uredi- 4. 9. - Puč od 18. fruktidora u Francuskoj: Direktori uz pomoć vojske protiv monarhista u Savjetu pet stotina. Pedeset trojica deputata će biti poslana u Francusku Gujanu, među kojima Jean-Charles Pichegru.
- septembar - Beogradski vezir Osman-aga zatražio od Srba vojsku od 20.000 ljudi jer je Pazvanoglu prekinuo primirje sa Portom i ima nameru da osvoji Beogradski pašaluk.
- 21. 9. - Pobuna zbog brutalnosti na britanskoj fregati HMS Hermione u Karibima, ubijena većina oficira, pobunjenici se predali Špancima.
Oktobar/Listopad
uredi
- 11. 10. - Francuski revolucionarni ratovi: Bitka kod Kamperduina u kojoj britanska mornarica razbija mornaricu Batavske Republike.
- 14. 10. - U Irskoj pogubljen Ujedinjeni Irac William Orr, prvi mučenik te organizacije.
- oktobar - Početak Afere XYZ: američka delegacija stiže u Francusku radi pregovora o ozbiljnim problemima, ali odlaze ranije jer im je traženo mito.
- 18. 10. (27 Vendémiaire an VI) - Mir u Campo Formiju: kraj Rata Prve koalicije (Britanija ostaje sama). Podela Mletačke Republike: Austrija dobila Veneciju, Istru i Dalmaciju. Francuska dobija Jonska ostrva (departmani Korkira, Itaka i Egejsko more, izgubljeni 1798-99), Prevezu i druge mletačke posede u Grčkoj i Albaniji.
- 22. 10. - André-Jacques Garnerin skočio padobranom.
Novembar/Studeni
uredi- 16. 11. - Nakon smrti kralja Friedricha Wilhelma II prusko prijestolje preuzima njegov sin Friedrich Wilhelm III (do 1840).
- 19. 11. (29 Brumaire an VI) -
Proglašena Ankonska Republika, mada su Francuzi trebali vratiti grad Papinskoj Državi (traje samo do sledećeg marta). - novembar, krajem - Pazvanogluove trupe razbile turske i srpske trupe blizu Požarevca, zatim ulaze bez otpora u Smederevo.
- 21. 11. - Fešta zdravlja u Veneciji - predstavnici Privremene opštine su izloženi poruzi i odstupaju s vlasti. Francuzi nemilice pljačkaju i uništavaju.
- 28. 11. - Počinje Drugi rastattski kongres s ciljem generalnog mira između Francuske i Svetog rimskog carstva (do 1799).
Decembar/Prosinac
uredi- decembar, sredinom - Pazvanogluove trupe počinju opsadu Beograda, ponašaju se korektno prema stanovništvu.
- 19. 12. - Riga od Fere uhapšen u austrijskom Trstu.
- 28. 12. (8 Nivôse) - U Rimu ubijen francuski general Léonard Duphot - povod za intervenciju protiv Papinske Države.
Kroz godinu
uredi- Otvoreno Amadéovo kazalište u Zagrebu, do 1834. nastupaju njemačke družine.
- Objavljena današnja verzija i melodija pesme Gaudeamus igitur.
- Samuel Taylor Coleridge napisao Kubla Khan-a (objavljen 1816), započeo je i The Rime of the Ancient Mariner.
- Marko Vojnović proizveden u ruskog viceadmirala i postavljen za člana Crnomorskog admiraliteta.
- Julije Bajamonti: "Morlaštvo Homera", objavljeno u Padovi.[6]
- Osnovana Loža Lautaro, tajno društvo koje okuplja liberalne i Prosvjetiteljstvu sklone političare, oficire i intelektualce u španskim kolonijama Južne Amerike.
- Dubica, Novi i Gradiška predati Austriji tek ove godine[7], šest godina posle rata sa Turcima.
- Nauka i tehnika:
- Louis Nicolas Vauquelin izolovao metalni hrom.
- Završen Ditherington Flax Mill kod Shrewsburyja, prva zgrada sa železnim okvirom, "deda nebodera".
- Joseph-Louis Lagrange objavio traktat Théorie des fonctions analytiques o diferencijalnom računu.
- 1797-99? - Richard Trevithick napravio parnu mašinu sa visokim pritiskom (možda ga je inspirisao William Murdoch).
- Immanuel Kant: "Metafizika morala".
Rođenja
uredi- 9. 1. - Ferdinand von Wrangel, ruski pomorac, istraživač († 1870)
- 22. 1. - Maria Leopoldine, carica Brazila, kraljica Portugala († 1826)
- 26. 1. - Therese Albertine Luise Robinson, slavistkinja († 1870)
- 31. 1. - Franz Schubert, austrijski kompozitor († 1828)
- 15. 2. - Henry E. Steinway, tvorac klavira († 1871)
- 22. 3. - Wilhelm I, kralj Pruske, car Njemačke († 1888)
- 25. 3. - Stojan Simić, srpski političar i trgovac († 1852)
- 27. 3. - Alfred de Vigny, pesnik († 1863)
- 15. 4. - Adolphe Thiers, predsednik Francuske († 1877)
- 27. 4. - Linus Yale Sr., proizvođač brava († 1858)
- maj - Stefan Stefanović Tenka, srpski političar († 1865)
- 26. 6. - Šamil, kavkaski imam i ratnik († 1871)
- 17. 7. - Paul Delaroche, slikar († 1856)
- 8. 8. - Joseph-Nicolas Robert-Fleury, slikar († 1890)
- 30. 8. - Mary Shelley, engleska književnica († 1851)
- 9. 10. - Philippe Suchard, proizvođač čokolade († 1884)
- 14. 10. - Ida Pfeiffer, putnica oko sveta († 1858)
- 14. 11. - Charles Lyell, geolog († 1875)
- 29. 11. - Gaetano Donizetti, italijanski kompozitor († 1848)
- 13. 12. - Heinrich Heine, njemački književnik († 1856)
- Kenjo Stankov Janković, crnogorski četovođa († 1861)
- c. - Sojourner Truth, abolicionistkinja († 1883)
Smrti
uredi- 13. 1. - Elisabeth Christine, udovica Friedricha Velikog (* 1715)
- 22. 2. - Baron Münchhausen, stvarni lik (* 1720)
- 2. 3. - Horace Walpole, književnik, političar (* 1717)
- 3. 3. - Yves-Joseph de Kerguelen-Trémarec, pomorac i istraživač (* 1734)
- 5. 3. - Carica Xiaoshurui, prva supruga kineskog cara (* 1760)
- 26. 3. - James Hutton, pionir geologije (* 1726)
- 31. 3. - Olaudah Equiano, bivši rob, abolicionista (* ca. 1745)
- 27. 5. - François Noël Babeuf, francuski radikal (* 1760)
- 15. 6. - Juraj Antun Matutinović, mletački pukovnik, "jakobinac"
- 17. 6. - Muhamed-han Kadžar, osnivač iranske dinastije Kadžar (* 1742)
- 30. 6. - Richard Parker, vođa engleske mornarske pobune (* 1767)
- 9. 7. - Edmund Burke, filozof, političar (* 1730)
- 11. 7. - Ienăchiță Văcărescu, vlaški pesnik i bojar (* 1740)
- 14. 7. - Emmanuel de Rohan-Polduc, veliki majstor vitezova hospitalera (* 1725)
- 22. 8. - Dagobert Sigmund von Wurmser, habsburški feldmaršal (* 1724)
- 29. 8. - Joseph Wright of Derby, slikar (* 1734)
- 10. 9. - Mary Wollstonecraft, engleska književnica irskog porijekla i borac za prava žena (* 1759)
- 19. 9. - Lazare Hoche, francuski general (* 1768)
- 21. 9. - Hugh Pigot, britanski kapetan (* 1769)
- 10. 10. - Agui, mandžurski general (* 1717)
- 14. 10. - William Orr, pogubljeni član Ujedinjenih Iraca (* 1766)
- 14. 11. - Ivan Šuvalov, prvi ruski ministar obrazovanja (* 1727)
- nov. - Simeon Piščević, potpukovnik u ruskoj službi (* 1731)
- 16. 11. - Friedrich Wilhelm II, kralj Pruske (* 53)
- Wang Zhenyi, žena astronom (* 1768)
Reference
uredi- ↑ Istorija s. n. IV-1, 411-12
- ↑ Petrović, Aleksandar. THE ROLE OF BANDITRY IN THE CREATION OF NATIONAL STATES IN THE CENTRAL BALKANS DURING THE 19TH CENTURY A CASE STUDY: SERBIA. rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 412
- ↑ Razmah Crnogoraca. rastko.rs
- ↑ Hrabak, Bogumil. Herceg-Novi u doba propasti Mletačke republike i Napoleonovih ratova. rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. IV-2, 139
- ↑ Historija n. J. II, 1331
- Literatura
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-I)
