1742

Ovo je članak o godini 1742.

Godina 1742 (MDCCXLII) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u petak po julijanskom kalendaru.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija:	1710-e  1720-e  1730-e  – 1740-e –  1750-e  1760-e  1770-e
Godine:	1739 1740 1741 – 1742 – 1743 1744 1745

Potpis Handela na originalnom rukopisu Mesije.

1742. po kalendarima

Gregorijanski	1742. (MDCCXLII)
Ab urbe condita	2495.
Islamski	1154–1155.
Iranski	1120–1121.
Hebrejski	5502–5503.
Bizantski	7250–7251.
Koptski	1458–1459.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1797–1798.
• Shaka Samvat	1664–1665.
• Kali Yuga	4843–4844.
Kineski
• Kontinualno	4378–4379.
• 60 godina	Yang Voda Pas (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11742.
Podrobnije: Kalendarska era

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• početak januara - Dom komuna Velike Britanije koristi priliku za glasanje o prevari na dopunskim izborima u Chippenhamu kako bi izglasao nepovjerenje premijeru Robertu Walpoleu, a što je prvi takav slučaj u britanskoj historiji.
• 9. 1. - Roberta Walpolea britanski kralj George II imenuje earlom od Ordforda, nakon čega on podnosi ostavku na mjestu Prvog lorda riznice i kancelara blagajne; pet dana kasnije podnosi ostavku na mjesto premijera nakon 20 godina i 314 dana u toj službi, postavivši rekord koji neće biti oboren do današnjeg dana.
• 17. 1. - Prvi šleski rat, dio Rata za austrijsko naslijeđe: Austrijanci pod von Khevenhüllerom porazili Bavare kod Schärdinga u dan. Gornjoj Austriji. Francuzi u Linzu se predaju tjedan kasnije.
• 24. 1. - Bavarski knez-izbornik Karlo izabran za rimsko-njemačkog cara kao alternativa Mariji Tereziji i preuzima ime "Karlo VII"; s obzirom da je za njega, kao hanoveranski vladar, glasao britanski kralj George II, time se i Velika Britanija posredno uključuje u Rat za austrijsko nasljedstvo. Karlo VII umire 1745, nije imao stvarnu vlast.
• 29. 1. (18. 1. po j.k.) - Datum određen za pogubljenje bivših ruskih državnika Andreja Ostermana i fon Miniha - zamenjeno progonom u Sibir (nova carica Jelisaveta se zavetovala da neće potpisivati smrtne kazne).

• 1. 2. - Torinska konvencija, alijansa Sardinije i Austrije.
• 12. 2. - Karlo VII je okrunjen u Frankfurtu za svetog rimskog cara a habzburške trupe mu uzimaju Minhen (među njima su i lički graničari).
• 15. 2. - Prvi šleski rat, Češko-moravska kampanja: prusko-francusko-saksonske snage zauzimaju Iglau/Jihlavu. Francuzi se zatim povlače u Češku a Prusi i Saksonci pokušavaju da zauzmu Brünn/Brno.
• 16. 2. - Spencer Compton izabran za novog britanskog premijera (do 1743), iako će pravu vlast, kao siva eminencija, držati Lord Carteret, državni sekretar za Sjeverno ministarstvo (ministar vanjskih poslova za protestanske zemlje).
• 28. 2. - Rusko-švedski rat: nakon isteka primirja, ruska carica Elizabeta odlučuje nastaviti, odnosno ponovno započeti rat protiv Švedske.

• 5. 3. - Rat Jenkinsovog uha: britanski admiral Vernon pokušava zauzeti grad Panamu - bez uspeha, ove godine je smenjen.
• mart - Luj XV odobrava španskoj vojsci prolaz prema Italiji.
• 15. 3. - Danska sklapa ugovor o prijateljstvu sa Francuskom, dan nakon isteka sporazuma sa Engleskom.
• 30. 3. - Saksonci se povlače u Češku iz pokušaja prema Brnu, a Prusi čine isto 5. aprila.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 13. 4. - U Dublinu prvi put izveden znameniti Handelov oratorij Mesija.
• 21. 4. - Ali-paša Hećimoglu je po drugi put veliki vezir (do 1743).
• 29. 4. - Francuska braća Vérendrye krenula u ekspediciju po severu Velikih prerija u Severnoj Americi.

Krunisanje carice Jelisavete

• 6. 5. (25. 4. po j.k.) - Spektakularno krunisanje ruske carice Jelisavete.
• 6. 5. (Markovdan) - Pavle Nenadović izabran za episkopa gornjokarlovačkog - potvrđen 1744, ostaje do 1748.
• maj - Juan Santos Atahualpa započinje pobunu u amazonskom delu Perua - on je nestao negde iza 1752. a špansko naseljavanje područja je usporeno za preko 100 godina.
• 17. 5. - Rat za austrijsko nasljedstvo: Bitka kod Chotusica (Čáslav u centralnoj Češkoj) u kojoj pruski kralj Friedrich II nanosi odlučan poraz austrijskim snagama, pod komandom caričinog devera Karla Aleksandra Lorenskog.
• 24. 5. - Rat za austrijsko nasljedstvo: Bitka kod Sahaya (Zahájí u južnoj Češkoj) u kojoj francuske snage u nanose poraz austrijskim snagama.

• jun - Rat za austrijsko nasljedstvo: Austrijske trupe na čelu s von Lobkowitzem stavljaju francuski garnizon u Pragu pod opsadu, do decembra.
• 11. 6. - Pruski kralj Friderich II, uplašen da bi Francuzi nakon pobjede kod Sahaya mogli sklopiti separatni mir, sklapa sporazum u Breslauu temeljem koga se Habsburška Monarhija odriče područja koje su Prusi prethodno bili osvojili u Šleskoj, a Friedrich obustavlja neprijateljstva, čime je okončan Prvi šleski rat.

"Ratni teatar u Finskoj"

• 13. 6. - Rusko-švedski rat: ruska armija pod Lacyjem prelazi granicu švedske Finske, Šveđani se povlače prema Helsingforsu/Helsinkiju.
• 14. 6. - Borba kod Saint-Tropeza: britanska eskadra zapalila pet španskih brodova u francuskoj luci (mada je Francuska formalno neutralna).
• 20. 6. - Smirna većim delom stradala u požaru.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 7. 7. - Rat Jenkinsovog uha, Bitka Krvavog marša: Britanci su porazili špansku invaziju kolonije Džordžija u Americi.
• 11. 7. - Kineske misije: papa izdao bulu Ex Quo Singulari kojom je odbacio jezuitsko prihvatanje kineskih običaja poštovanja predaka i zabranio dalju diskusiju - udarac za misionarske napore, stav je promenjen tek 1939.
• jul - Saksonci se povukli iz rata sa Austrijom.

Šleska (cijan)

• 28. 7. - Berlinskim ugovorom je formalizovan ugovor iz Breslaua, kojim je Pruskoj potvrđena velika većina Šlezije i grofovija Glatz/Kladsko - dobitak 35.000 kv. km i oko milion podanika.
• 29. 7. - Sardinska armija zauzela Modenu, koju su držali Španci.

• 19. 8. - Britanska flota uplovljava u Napulj, kralju Karlu je uručen ultimatum da povuče napuljske snage iz koalicije sa Špancima u Italiji.
• 24. 8. - Rusko-švedski rat: Ruske snage zauzimaju Helsinki poslije četiri dana blokade, čime započinje period okupacije Finske poznat kao Mali gnjev (do 1743). Rusi nastavljaju do Ålanda i odsijecaju Finsku od Švedske.

• 1. 9. - Španci ulaze preko prevoja Galibier u Savoju i 10-og zauzimaju glavni grad Chambéry - Sardinci se povlače u Torino.
• 5. 9. - Preživeli iz ruske Velike severne ekspedicije se vratili na Kamčatku. Krzno morskih vidri koje su doneli ocenjeno je najboljim na svetu, što potiče naseljavanje ruskih trgovaca na Aljasci.
• septembar - Austrijanci privremeno prekinuli opsadu Praga, jer je francuska kolona maršala de Maillebois stigla iz Vestfalije na granicu Češke - francuski vojvoda de Broglie beži iz Praga sa 12.000 ljudi.
• septembar - Crnogorski glavari odlučili da pošalju vladiku Savu za pomoć u Rusiju - ide preko Zadra, Rijeke, Ljubljane i Beča, u Rusiju stiže sredinom aprila 1743. - pomoć nije isplaćivana 20 godina, ruskog diplomatu u Stambolu moli da se zauzme za Crnu Goru, npr. u vezi otimačine imanja Cetinjskog manastira (vraća se 1744).

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• oktobar, početkom - Sardinci povratili Savoju, nakon prelaska prevoja Mont-Cenis.
• 30. 10. - Preživjeli bosanski zarobljenici iz rata sa Rusijom tek sada pušteni na slobodu, tri godine nakon sklopljenog mira, sedam godina nakon početka rata.
• jesen - Navodno tajno venčanje carice Jelisavete i njenog ljubavnika Alekseja Razumovskog, kojeg zovu "noćni imperator".

• 18. 11. - Ruska carica Jelisaveta označava Karla Petera Ulriha od Holštajn-Gotorpa (14), sina svoje starije sestre Ane Petrovne, za naslednika prestola (car Petar III 1762).

• 30. 11. (19. 11. po j.k.) - Ruski carski dekret naređuje rušenje nezakonito izgrađenih džamija u Kazanskoj guberniji, i zabranu gradnje novih. Episkop Luka Konaševič će za dve godine srušiti 418 od 536 džamija.

Prag 1742

• 7. 12. - Otvorena Berlinska državna opera Unter den Linden, dovršena sledeće godine.
• 11. 12. - Anglo-ruski sporazum: Jelisaveti priznata carska titula, predviđena uzajamna pomoć u slučaju rata. Predsednik Kolegija inostranih dela Aleksej Bestužev-Rjumin se zalaže za anglo-austrijsku stranu, nasuprot franko-pruske (francuska diplomatija je bila vrlo uticajna u Rusiji).
• 13. 12. (2. 12. po j.k.) - Ruski carski dekret naređuje proterivanje Jevreja, osim ako bi prešli u pravoslavlje.
• 16. 12. - Rat za austrijsko nasljedstvo: francuski maršal de Belle-Isle beži iz Praga sa 14.000 ljudi - preostalih 6.000 trupa, većinom ranjenih i bolesnih, predaje se 26. 12..
• decembar - Drugi španski napad na Savoju, sardinske trupe se opet povlače - španska okupacija traje do 1749.

Kroz godinu

• Karlo Batthyány je imenovan hrvatskim banom (do 1756).
• Matej Karaman imenovan osorskim biskupom i apostolskim pohoditeljem hrvatskih zavoda u Assisiju, Fermu i Loretu. U Urbanianumu je na Karamanov prijedlog uveden kao poseban predmet hrvatski književni jezik (lingua illirica litteralis); uputio je Kongregaciji izvješće De clero Illirico u kojem je opširno izvijestio o glagoljašima, za koje navodi da su bili jedini svećenici u čitavoj Dalmaciji izvan gradova te da ih na području Zadarske nadbiskupije djeluje više od 300, a u Ninskoj biskupiji drže sve župe, osim franjevačkih. Kongregaciji za širenje vjere je uputio poslednje od tri izvješća o crkvenim prilikama u Rusiji, Relazione circa il mio sentimento tocante la religione de’ Moscoviti e li mezzi, che potrebbero confluire alla loro conversione.
• Andrija Jambrešić: Lexicon Latinum.
• Trgovina stokom iz Hrvatske i Slavonije, volova i svinja, od ove godine uglavnom ide u Beč umjesto u Veneciju.
• Jačanje položaja katoličke crkve u Dubrovniku: vlada sakupila židovske knjige i spalila ih na trgu.
• Dubrovčani o Katunjanima: "kupe se za izit pod oružjem da oštete kako je njihov običaj od svađer".
• Beogradski hrišćani podneli molbu da im se obnovi crkva - Porta to dozvoljava, ali za turskih vremena nije sagrađena.
• 1742-43 - Nemiri u Posavskoj granici, a istovremeno se bune i komorski podanici u Maloj Vlaškoj (centralnoj Slavoniji)
• Ruđer Bošković je jedan od trojice matematičara upitanih za mišljenje o pukotinama kupole bazilike sv. Petra.

Marvelov mlin u Northamptonu, zgrada prve predionice pamuka na neživi, vodni, pogon

• Portugalski kralj odobrio Azorcima da se nasele na jugu Brazila, iz čega nastaje Porto Alegre.
• Anders Celsius predlaže temperaturnu skalu, sa vrednošču 100 za tačku mržnjenja i 0 za ključanje vode, što je kasnije obrnuto.
• Colin Maclaurin: Treatise on Fluxions, prvo sistematsko izlaganje Newtonovih metoda.
• Goldbachova hipoteza, iz prepiske Goldbacha sa Eulerom: svaki parni broj, veći od dva, zbir je dva prosta.
• Edward Cave je, s Paulovom licencom predenja pamuka sa valjcima, u Marvelovom mlinu u Northamptonu otvorio prvu predionicu s vodenim pogonom.

Rođenja

• 8. 1. - Philip Astley, začetnik modernog cirkusa († 1814)
• 14. 3. - Muhamed-han Kadžar, osnivač dinastije († 1797)
• 13. 5. - Marija Kristina Tešinska, habsburška princeza, koguvernerka Austrijske Nizozemske († 1798)
• 7. 8. - Nathanael Greene, američki general († 1786)
• 14. 8. - Pio VII, papa († 1823)
• 6. 12. - Nicolas Leblanc, hemičar, fabrikant "sodnog pepela" († 1806)
• 9. 12. - Carl Wilhelm Scheele, hemičar, farmaceut († 1786)
• 16. 12. - Gebhard Leberecht von Blücher, pruski vojskovođa († 1819)
• Janko Jelačić, habsburški podmaršal († 1813)
• Adalbert Adam Barić, pravnik, spisatelj († 1813)
• c. Miháo Bakoš, slovenski pisac († 1803)
• c. Jemeljan Pugačov, vođa ustanka († 1775)
• 1739-42 - Dositej Obradović, prosvetitelj († 1811)

Smrti

• 25. 1. - Edmond Halley, engleski astronom (* 1656)
• 15. 2. - Štefan Zagrebec, književnik i propovjednik (* 1669)
• 4. 4. - Antun Bizanti, kotorski povjesničar (* 1683)
• 18. 4. - Arvid Horn, švedski državnik (* 1664)
• 24. 5. - Pilip Orlik, kozački hetman u egzilu (* 1672)

Reference

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)

Vanjske poveznice

• Pismo sa ratišta somborskog zastavnika Nikole Laloševića iz 1742. godine. ravnoplov.rs

1742 na Wikimedijinoj ostavi