Bergamo

Bergamo (Istočno lombardski: Bèrghem, Zapadno lombardski: Bergum, njemački: Wälsch-Bergen) je grad u Lombardiji pored Milana (oko 40 km u pravcu sjeveroistoka). Bergamo je grad od oko 120.000 stanovnika, ima aerodrom Orio al Serio koji služi provinciji Bergamo, te u manjoj mjeri i Milanu. Sjeverno od grada počinju prve padine Alpa.

Bergamo Comune di Bergamo
Gornji grad Gornji grad
Koordinate: 45°42′N 09°40′E
Država	Italija
Regija	Lombardija
Provincija	Bergamo (BG)
Vlast
- Gradonačelnik	Giorgio Gori
Površina
- Ukupna	39.6 km²
Visina	249
Stanovništvo (2010.)
- Grad	120,694
Vremenska zona	UTC+1 (UTC+2)
Poštanski broj	24100
Pozivni broj	035
Službene stranice www.comune.bergamo
Karta
Bergamo class=notpageimage| Bergamo na karti Italije

Historija

Bergamo u antici

Bergamo se nalazi na mjestu antičkoga Bergomuma, naselja keltskog plemena Cenomani, 49. pne. postao je rimski municipij, sa oko 10.000 stanovnika na vrhuncu svog razvoja. Bergomum je bio važno središte na vojnoj cesti između Friulija i Raetia, grad je razorio Atila u 5. vijeku.

Srednji vijek

Izgled Bergama oko 1450. godine

Od 6. vijeka Bergamo je sjedište jednog od najvažnijih lombardskih vojvodstava sjeverne Italije u kojem su bili Bergamo, Brescia, Trento i Cividale del Friuli, prvi knez tog vojvodstva bio je Wallaris. Nakon što je pokorio Kraljevinu Langobarda, Karlo Veliki je Bergamu dao ulogu sjedišta županije kojom je upravljao Auteramus (umro 816.).

Od 11. vijeka nadalje Bergamo je nezavisna gradska komuna, članica Lombardske Lige koju je porazio Friedrich I Barbarossa 1165. godine. Nakon toga Bergamo je poprište žestokih borbi između Gvelfa i Gibelina, koji su predvodile velikaške obitelji Colleoni i Suardi. Od 1264. godine Bergamo je povremeno pod vlašću Milana. Godine 1331. se dobrovoljno predao i podvrgnuo vlasti Ivanu I Luksemburškom, ali ga je Visconti ubrzo ponovno povratio pod vlast Milana.

Bergamo u novom dobu

Panorama grada

Nakon što je kratko vrijeme bio posjed feudalne dinastije Malatesta od 1407. godine, Bergamo je 1428. godine podpao pod vlast Mletačke Republike, i ostao sve do 1797. godine. Venecijanci su značajno ojačali obranu grada i zidinama su utvrdili veći dio grada.

Bergamo za XIX -XX vijeka

Nakon napoleonske ere, grad je 1815. godine, dodijeljen Austriji. Giuseppe Garibaldi je oslobodio Bergamo 1859. godine i otad je dio Kraljevine Italije.

Klima

Dok većinu Italije karakteriziraju suha ljeta s malo ili bez imalo oborina, Bergamo ima obrnuti trend; ljeto je vlažnije nego zima. Međutim, Bergamo ima i značajne količine oborina tokom zime.

Muzika u Bergamu

Bergamo ima istaknuto mjesto u povijesti muzike. Velika romanička crkva Santa Maria Maggiore ima, od svog početka 1137. godine, stalnu (i dobro dokumentiranu tradiciju) nastave muzike i pjevanja, koja traje više od osam stotina godina. Od kad je grad podpao pod mletačku vlast, porastao je i uticaj venecijanske muzike. To se osobito vidjelo kod uvoza velikog instrumentalnog ansambla, koji je trebao dostojno pratiti zborno pjevanje. Kompozitori poput Gaspara Albertia, komponirali su djela za orgulje, duhače i violine, instrumentalna djela koja se uobičajeno povezuje s Venecijom, a koja su se fino uklopila u sjajnu akustiku crkve Santa Maria Maggiore.

Bergamo je dao ime narodnom plesu, zvanom bergamasca, taj ples poznat je po ludiranju svojih plesača. Shakespeare je u svojoj komediji San ljetne noći, opisao ovaj ples. Jedno posve nekonvencionalno viđenje tog plesa dao je i Claude Debussy u svom djelu Suite bergamasque.

U Bergamu su rođeni brojni istaknuti kompozitori: Gaetano Donizetti, Pietro Locatelli, Antonio Lolli, Gianluigi Trovesi i Gianandrea Gavazzeni. Alessandro Grandi, jedan od najnaprednijih kompozitora s početka 17. vijeka (uz Monteverdija), bio je maestro di cappella u Bergamu sve do svoje smrti od kuge 1630. godine. Njegovo mjesto, preuzeo je Tarquinio Merula, po mnogočemu bitno progresivniji kompozitor, te jedan od prvih kompozitora nove glazbene forme sonate.

Gradske znamenitosti

Kapela Colleoni

Mala uličica (via della Noca) koja vodi u Gornji grad

Moderni Donji grad (Città bassa)

Grad ima dva središta: Città alta (Gornji grad), srednjovjekovni grad na brežuljku, okružen zidinama iz 17. vijeka i Città Bassa (Donji grad). Ova dva dijela grada povezana su uspinjačom.

Gornji grad (Città alta)

U ovom dijelu grada ima više interesantnih objekata i mjesta:

• Cittadella (Citadela) koju je sagradio Visconti sredinom 14. vijeka.
• Piazza Vecchia (Stari trg)
• Palazzo della Ragione, palača koja je bila sjedište gradske uprave za vrijeme grada komune. Danas je u njoj galerija slika iz Accademie Carrara. Palača je podignuta u 12. vijeku, obnovio ju je Pietro Isabello krajem 16. vijeka.
• Palazzo Nuovo (Biblioteca Angelo Mai), ovu palaču projektirao je Vincenzo Scamozzi još na početku 17. vijeka, palača je međutim dovršena tek 1928. godine
• Basilica di Santa Maria Maggiore, sagrađena je 1137. godine na mjestu starije sakralne građevine iz 7. vijeka. Nastavila se graditi i opremati sve do 15. vijeka. Od izvorne prve crkve ostala je vidljiva vanjska romanička struktura i tlocrt u obliku grčkog križa. Unutrašnjost je uvelike izmjenjena tokom 16. i 17. vijeka. U crkvi se nalaze vrijedne freske Tiepola i grob Gaetana Donizettia.
• Cappella Colleoni uz baziliku Santa Maria Maggiore, remek-djelo renesanse arhitekture. U njoj se nalazi grob condottiera Bartolomea Colleonea.
• Battistero (Krstionica), elegantna osmerokutna građevina iz 1340.
• Duomo (Katedrala Bergama) sagrađen je krajem 17. vijeka, s brojnim kasnijim preinakama.
• Rocca (utvrđeni dvorac), izgradnju na brdu Sant'Eufemia je 1331. započeo William od Castelbarca, vikar Ivana I. Luksemburškog, a dovršio Azzone Visconti. Uz dvorac je dograđena velika utvrda, od koje danas gotovo da nema ostataka. Mlečani su izgradili veliki obrambeni toranj u dvoru, kao i masivne obrambene zidova (Mure veneziane) ukupne dužine 6.200 metara.
• crkva San Michele al Pozzo Bianco izgrađena je u 12. vijeku, u njoj se nalaze vrijedne freske od 12. do 16. vijeka, među njima i Lorenza Lotta.
• Museo Civico Archeologico (Arheološki muzej) smješten je u Citadeli
• Museo di scienze naturali Enrico Caffi (Prirodoslovni muzej Enrico Caffi) smješten je u Citadeli
• Orto Botanico di Bergamo Lorenzo Rota (botanički vrt)

Gornji grad (Città bassa)

Zgrada knjižnice Angelo Mai na Piazza Vecchia

Venecijanski obrambeni toranj u utvrdi Rocca

Donji grad je moderno središte Bergama. Još krajem 19. vijeka Donji grad (Città Bassa) je bilo tek par nizova stambenih zgrada grupiranih kao borghi, koji su se nalazili uz glavne ceste koje su povezivale Bergamo s drugim gradovima Lombardije. Glavni borghi bili su Borgo Palazzo na putu za Bresciu, Borgo San Leonardo na cesti prema Milanu i Borgo Santa Caterina na cesti prema Valle Seriana. Grad se naglo povećao tokom 20. vijeka. U prvim desetljećima 20. vijeka, podignute su najznačajnije javne građevine, poput nove zgrade suda i raznih drugih upravnih zgrada, koje danas tvore novi centar grada. Nakon Drugog svjetskog rata za vrijeme tzv. talijanskog ekonomskog buma, podignuto je puno novih stambenih zgrada u prigradskim naseljima Longuelo, Colognola, Malpensata i Boccaleone. Glavna trgovačka ulica u gradu je Via 20 Settembre.

Objekti od značaja u Donjem gradu (Città Bassa) su:

• Pinacoteca dell'Accademia Carrara (galerija slika), trenutno je zatvorena, radi obnove; dio slika izložen je u Palazzo Ragione u Gornjem gradu (Città Alta).
• Galleria d'Arte Moderna e Contemporanea (galerija moderne i suvremene umjetnosti), znana po svom akronimu GAMeC.

Stanovništvo

2007. godine, Bergamo je imao 115.781 stanovnika u užem gradskom centru (šire gradsko područje ima više od 300 000 stanovnika), od kojih su 46,7% bili muškaraci i 53,3% žene. Malodobnih osoba (djece i mladih u dobi do 18 godina) ima 16,32% a umirovljenika 23,67% (talijanski prosjek je 18,06% maloljetnici, i 19,94% umirovljenici). Prosječni stanovnik Bergama star je 45 godina (talijanski prosjek je 42). U pet godina između 2002. i 2007., stanovništvo Bergama poraslo je za 1,92% (talijanski rast bio je 3,85). ). Stopa nataliteta je 8,72 rođenih na 1.000 stanovnika (talijanski prosjek je 9,45).2006. godine, 90,47% stanovništva su bili Talijani.

Danas Bergamo ima puno imigranata koji dolaze iz slijedećih zemalja:

• Bolivija: 2.147 (14,95%)
• Rumunjska: 1.677 (11,67%)
• Maroko: 1.162 (8,09%)
• Albanija: 992 (6,91%)
• Ukrajina: 923 (6,43%)
• Bangladeš: 721 (5,02%)
• Kina: 632 (4,40%)
• Senegal: 466 (3,24%)
• Ekvador: 448 (3,12%)
• Tunis: 393 (2,74%)

Trenutno jedna petina djece rođene u Bergamu ima barem jednog od roditelja koji je stranac.

U Bergamu su još uvijek velika većina stanovnika katolici, ali zbog velikog broja imigranata posljednjih desetljeća, sada ima pravoslavaca, muslimana i protestanata.

Privreda

U ne tako davnoj prošlosti, u Bergamu su radile mnoge tvornice, uglavnom za električne komponente, industrijsku mehaniku i štamparije, većina tih pogona se danas iselila iz grada. Grad je još uvijek sjedište dviju snažnih korporacija Italcementi i Ubi Banca (Unione di Banche Italiane S.c.p.A.).

Razno

Crkva Santa Maria delle Grazie

• Angelo Roncalli, kasniji papa Ivan XXIII. rođen je u provinciji Bergamo, školovao se u dijecezanskom sjemeništu u Bergamu.
• Bergamo je ugostio sedmi Congres Internationaux d'Architecture Moderne 1951.
• Bergamo je grad prvoligaške nogometne momčadi Atalanta.
• Više od 55 godina, od 1945 do 2000, Bergamo je sjedište Mehanizirane pješadijske brigade talijanske vojske Legnano
• Svake godine u gradu se održavaju pjesnički susreti Bergamo Poesia
• Giuseppe Donizetti, najstariji brat Gaetana Donizettia, zvan Donizetti-paša, rođen je u Bergamu 1788 godine. On je postao muzički generalni-instruktor otomanskih vojničkih orkestara za vrijeme sultana Mahmuda II i Abdul Medžida I.
• Za Bergamo se priča da je rodno mjesto Harlekina i Brigele, dvaju popularnih likova iz commedie dell'arte.

Gradovi prijatelji

• Greenville
• Pueblo
• Mulhouse
• Tver'
• Bengbu
• Buenos Aires
• Cochabamba, od 2008. godine
• Kotor

Vanjske veze

Bergamo na Wikimedijinoj ostavi

• Službene stranice Bergama (it), (en)
• Turizam u Bergamu
• Sveučilište u Bergamu (it), (en)