Riga od Fere
Riga od Fere ili Riga Velestinac (Grčki: Ρήγας Βελεστινλής-Φεραίος), rođen kao Antonios Kiriazis / Αντώνιος Κυριαζής (Velestino (antička Fera) 1757. - Beograd, 1798.)[1] bio je grčki pjesnik i revolucionar, velika ličnost grčkog nacionalnog preporoda, heroj i prva velika žrtva budućeg grčkog ustanka protiv Osmanskog Carstva i na neki način pionir Grčkog rata za nezavisnost.
| Riga od Fere | |
|---|---|
 Portet Rige od Fere | |
| Puno ime | Antonios Kiriazis |
| Rođenje | 1757. Velestino, Tesalija, Osmansko Carstvo |
| Smrt | 1798. Beograd, Osmansko Carstvo |
| Zanimanje | dragoman |
| Književne vrste | poezija, proza |
| Književni period | Francuska revolucija |
Važnija djela | |
| Potpis | 
|
Biografija uredi
Rođen je u solidnoj porodici vlaškog porijekla[2] u Velestinu (zato je Velestinac), u Tesaliji, koji je za antike bio znan kao Fera (zato je od Fere). Nakon školovanja radio je kao učitelj u selu Kisos, tu je kao dvadesetogodišnjak ubio nekog uglednog lokalnog Turčina, pa je po nepisanim običajima onog vremena pobjegao je u planinu Olimp i pridružio se hajducima[1] Spire Zera.
Nakon toga se pridružio monasima na Svetoj Gori, gdje ga je dobro prihvatio iguman manastira Vatopedi Kosmas. Nakon Atosa Riga se uputio u Konstantinopolis, gdje je postao lični sekretar fanariota Aleksandra Ipsilantisa. Iz Istanbula se preselio u Bukurešt, koji je tad bio prijestolnica Kneževine Vlaške i učio jezike. Postao je visoki službenik na dvoru vlaškog kneza Nikole Mavrogenesa.[1] Nakon izbijanja Rusko-turskog rata 1787. postao je zadužen za inspekciju garnizona u Craiovi.
Tad se sprijateljio sa pašom od Vidina Osmanom Pazvantoğluom, kom je spasio život i položaj od osvetoljubivog Mavrogenesa. Vrlo se rano upoznao sa idejama Francuske revolucije i počeo vjerovati da bi se nešto slično moglo izvesti i na Balkanu, kao uvod prema samooprijedjeljenju kršćanskih naroda u Osmanskom Carstvu.
Nakon smrti svojeg patrona - Mavrogenesa, Riga se vratio u Bukurešt i zaposlio kao dragoman u francuskom konzulatu. U tom periodu napisao je grčku varijantu francuske himne La Marseillaise.
Riga se 1790-ih obreo u Beču, u to vrijeme naseljenim brojnim grčkim trgovcima. Tu je počeo izdavati novine na grčkom - Efemeris, u kojima je između ostalog objavio i kartu Velike Grčke u kom se našao i Konstantinopolis, što je izazvalo velik emotivni odjek među Grcima.[1]
U Beču je pokušavao stupiti u kontakt s Napoleonom, štampao i distribuirao političke pamflete inspirirane idejama Francuske revolucije, između ostalog objavio je na grčkom i Deklaraciju o pravima čovjeka i građanina i Novi politički Ustav za stanovnike Rumelije, Anatolije, otoke egejskog mora i dunavskih kneževina Moldavije i Vlaške - za taj pamflet je držao da će potaknuti rast nacionalne svijesti i dovesti do panbalkanskog ustanka protiv Osmanskog Carstva.[2] Tu je objavio i preveo brojna evropska dijela i napisao mnogo pjesama i eseja koji su kasnije poshumno objavljeni u Iaşiju - 1814.
Smrt uredi
Riga je ipak nekako uspio doći u kontakt sa Napoleonom i poslao mu kao dar tabakeru napravljenu od lovora iz Apolonovog hrama. U Veneciji se trebao sastati s jednim napoleonovim generalom, na putu za Veneciju, uhapšen je u Trstu.
Nakon hapšenja austrijske vlasti koje su tad bile u dobrim odnosima sa Osmanlijama, a u lošim sa Prvom Francuskom Republikom, predale su Rigu od Fere, zajedno sa još pet revolucionara turskim vlastima u Beogradu, koji je tad bio pogranični grad iz kog je trebao biti poslan za Istambul. U Nebojšinoj kuli je mučen i udavljen i bačen u Dunav[1], navodno zbog straha da ga ne oslobodi njegov moćni prijatelj Osman Pazvantoğlu.
- Posljednje riječi Rige bile su navodno; Ja sam posijao bogato sjeme. Dolazi vrijeme kad će moja domovina ubirati slavno voće.
Rigina ostavština uredi
Riga od Fere pisao je na tadašnjem suvremenom grčkom jeziku (demotiki) a ne na mrtvom Starogrčkom. Skulptura Rige od Fere stoji danas na ulazu u Atenski univerzitet. Njegova skulptura krasi i njegovu ulicu posvećenu njemu u Beogradu (Ulica Rige od Fere).
Riga od Fere je ime omladinske organizacije Grčkih komunista. Rigin portret nalazi se na grčkoj kovanici za 0.10 eura.
Izvori uredi
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Rigas Feraios” (engleski). Radio România Internaţional. Pristupljeno 7.9.2020.
- ↑ 2,0 2,1 „Rigas Velestinlis” (engleski). Encyclopaedia Britannica. Pristupljeno 7.9.2020.
Vanjske veze uredi
- Rigas Velestinlis (en)
- Rigas Feraios (en)