Wikipedija

Beograd

Beograd, glavni i najveći grad Srbije. Prva naselja na široj teritoriji Beograda datiraju iz praistorijske Vinče, 4.800 godina pre nove ere. Sam Beograd su osnovali Kelti u 3. veku pre n. e, pre nego što je postao rimsko naselje Singidunum.[1][2] Slovensko ime „Beligrad“ prvi put je zabeleženo 878. godine. Beograd je glavni grad Srbije od 1405. godine i bio je prestonica raznih južnoslovenskih država od 1918. pa do 2003, kao i Srbije i Crne Gore od 2003. do 2006.[3]

Београд
Beograd
Grad
Zastava za grad Београд Beograd
Zastava
Zvaničan grb za grad Београд Beograd
Grb
Београд Beograd na mapi Srbije
Београд Beograd
Београд
Beograd
Koordinate: 44°49′4″N 20°27′25″E / 44.81778°N 20.45694°E / 44.81778; 20.45694
Država Srbija
Osnovan279. pne.
Uprava
 • GradonačelnikAleksandar Šapić (SNS)
Površina
 • Ukupno3.227 km²
Nadmorska visina
117 m
Stanovništvo
 (2022.)
1.685.563
 • Gustina522/km²
 • Područje uticaja3.309.321
Vremenska zonaUTC+1 (CET)
 • Ljeti (DST)UTC+2 (CEST)
Poštanski broj
11000
Pozivni broj(+381) 11
Sajthttp://www.beograd.rs

Grad leži na ušću Save u Dunav u centralnom delu Srbije, gde se Panonska nizija spaja sa Balkanskim poluostrvom. Broj stanovnika u Beogradu prema popisu stanovništva iz 2002. je iznosio 1.576.124.[4] Najveći je grad na teritoriji bivše Jugoslavije i po broju stanovnika četvrti u jugoistočnoj Evropi posle Istanbula, Atine i Bukurešta.

Grad Beograd ima status posebne teritorijalne jedinice u Srbiji sa svojom lokalnom samoupravom.[5] Njegova teritorija je podeljena na 17 gradskih opština, od kojih svaka ima svoje lokalne organe vlasti.[6] Beograd zauzima preko 3,6% teritorije Republike Srbije, a u njemu živi 21% ukupnog broja građana dela Srbije na kome je izvršen popis 2002. godine (bez podataka za Kosovo i Metohiju).[7] Beograd je takođe ekonomski centar Srbije i središte srpske kulture, obrazovanja i nauke.

Geografija

uredi
 
Satelitski snimak Beograda

Beograd se nalazi na 116,75 metara nadmorske visine, i to na koordinatama 44°49'14" severno i 20°27'44" istočno. Istorijsko jezgro Beograda (današnja Beogradska tvrđava) nalazi se na desnoj obali Save. U sastavu Beograda su Novi Beograd i Zemun koje su na levoj obali reke Save, pa time i u srednjoj Evropi. Manja naselja preko Dunava, kao što su Borča, Ovča,Kotez I Padinska Skela takođe pripadaju teritoriji Beograda. Grad leži na ušću dveju reka, Dunava i Save. Urbana površina grada iznosi 359,92 kvadratnih kilometara. Beograd se nalazi na raskrsnici zapadne i istočne evropske kulture.[8]

Klima

uredi

Beograd ima umerenu kontinentalnu klimu. Prosečna godišnja temperatura je 11,7 °C, dok je najtopliji mesec jul, sa prosečnom temperaturom od 22,1 °C. Ipak, Beograd u proseku ima oko 31 dan u godini sa temperaturom preko 30 °C, a temperatura prelazi 25 °C čak 95 dana u godini. Prosečna godišnja količina padavina je oko 700 milimetara. Godišnje, Beograd ima oko 2.096 sunčanih sati, sa julom i avgustom kao najsunčanijim, i decembrom i januarom kao najmračnijim danima, sa tek 2—2,3 sunčana sata dnevno.[9]


Klimatološki medijani za Beograd
Mjesec jan-sij feb-velj mar-ožu apr-tra maj-svi jun-lip jul-srp aug-kol sep-ruj okt-lis nov-stu dec-pro godina
Srednji maksimum (°C) 3,5 6,4 11,9 17,5 22,5 25,3 27,3 27,3 23,7 18,1 11,0 5,3 16,7
Srednji minimum (°C) −2,3 −0,2 3,3 7,8 12,1 15,0 16,3 16,1 13,0 8,3 4,0 −0,2 7,8
Izvor: worldweather.org, Pogoda i Klimat


Istorija

uredi
Glavni članci: Vinčanska kultura i Singidunum

U strogom centru Beograda, ispod današnje palate Albanija, pronađeni su, tokom njene gradnje, 1938. godine skeleti neandertalca koji je poginuo u borbi sa mamutom čiji je skelet nađen u blizini[10], što govori o naseljenosti prostora današnjeg Beograda još u praistorijsko doba. Kasnije se na prostoru Balkana, pre oko 7.000 godina, razvila Vinčanska kultura, pa se njeni ostaci mogu pronaći i u okolini Beograda kod istoimenog naselja, po kome je cela kultura dobila ime[1]. Naseljen u trećem veku pne. od strane Kelta, taj prostor ubrzo prelazi u ruke Rimljana i postaje naseobina Singidunum.[2] Za vladavine cara Dioklecijana, tokom progona hrišćana, u Singidunumu se pominju prvi hrišćanski mučenici.[11] Jedni od najstarijih po imenu poznatih hrišćanskih stradalnika u ovom gradu su Ermil i Stratonik. Podelom rimskog carstva ostaje pod kontrolom Vizantije.

Srednji vek

uredi
 
Turska opsada Beograda 1456.

Singidunum su osvajali mnogi osvajači, poput Huna, Sarmata, Ostrogota i Avara — pre dolaska Slovena oko 630. godine nove ere. Prvi zapisi o slovenskom imenu Beograd datiraju iz 878. godine, za vreme vladavine Prvog bugarskog carstva. Grad je ostao predmet razmirica između Vizantije, Mađarske i Bugarske naredna tri veka.[12]

Grad konačno prelazi pod vlast Srba kao deo Srema 1284. godine. Prvi srpski kralj koji je vladao Beogradom bio je Stefan Dragutin (1276—1282), vladar Kraljevine Srema, kog je dobio na poklon od svog tasta, hrvatsko-ugarskog kralja Ladislava IV.[13]. Nakon njegove smrti grad se vraća pod Ugarsku kontrolu, ali će u 15 veku biti ponovno nakratko vraćen Srbiji. Nakon velikih gubitaka u Kosovskom boju 1389. godine, Srpsko carstvo počinje da se raspada i njegovi južni delovi velikom brzinom prelaze u ruke Turaka Osmanlija.[14] Ipak, sever je dugo odolevao. Srpski despot Stefan Lazarević dobio je Beograd od hrvatsko-ugarskog kralja i svetog rimskog cara Žigmunda Luksemburškog, nakon što je postao njegov vazal. Godine 1405. Stefan Lazarević je proglasio Beograd svojom prestonicom, ali će grad nakon njegove smrti 1427. godine ponovno biti vraćen Ugarskoj. U narednom periodu, Beograd je doživeo veliki uspon. Ponovno su utvrđene stare zidine grada, zajedno sa zamcima, a crkve i tvrđave obnovljene, što je pomoglo da grad branjen od vojski hrvatsko-ugarskih kraljeva odoleva navalama Turaka čak 70 godina.

U ovo vreme, Beograd je postao utočište mnogim balkanskim narodima koji su bežali od vlasti Osmanlija. Veruje se da je broj stanovnika u ovo vreme dostizao i 40.000—50.000. Tokom vladavine Đurađa Brankovića, veći deo despotstva dospeva pod tursku vlast, međutim, Beograd dolazi pod zaštitu mađarskih kraljeva.[13] Turci su želeli da pokore Beograd jer im je predstavljao prepreku u daljem napredovanju ka centralnoj Evropi. Napali su 1456. kada se odigrala čuvena Opsada Beograda gde je hrišćanska vojska pod vođstvom Sibinjanin Janka uspešno odbranila grad od turskog napada.[15]

Osmansko carstvo

uredi

Vojska pod vođstvom Sulejmana Veličanstvenog, 28. avgusta 1521. je osvojila Beograd od Mađara, što je označilo pad grada pod Osmansko carstvo. Turci Osmanlije nakon toga naseljavaju srušen i spaljen grad, postepeno ga pretvarajući u kitnjasti orijentalni grad, čija je panorama sa mnogobrojnim munarama izdaleka oduševljavala mnoge evropske putnike tog doba.[16] Oko 1571. godine u Beogradu je bilo 27 naselja (mahala). Grad je 1594. zahvatila velika srpska pobuna (Banatska pobuna) koju su Turci uspeli da uguše, spaljene su mnoge crkve, relikvije i mošti Svetog Save na Vračaru. Upravo zbog toga je ovo mesto odabrano za gradnju Hrama Svetog Save.[17]

 
Beograd u 16. veku

Sledećih decenija grad je bio miran, a bio je i važno sedište okruga (Smederevskog sandžaka, poznatog i kao Beogradski pašaluk), povezan sa Istanbulom Carigradskim drumom. Privukao je mnoge trgovce i stanovnike — Turke, Jermene, Grke, Rome i ostale. Prema osmanlijskom putopiscu Evliji Čelebiji, koji je boravio u Beogradu 1660. godine, Beograd je tada imao oko 98.000 stanovnika, od kojih 21.000 nisu bili Muslimani.[16] Postao je više od običnog grada, sa islamskom arhitekturom, javnim kupatilima i mnogim novim džamijama.[18] Beograd je već koncem 16. veka, po svojoj lepoti i veličini, u mnogome nadmašivao Budim, Sofiju, Sarajevo, Skoplje i mnoge druge gradove evropskog dela Osmanskog carstva.[16] Kako saznajemo iz Putopisa Evlije Čelebije, u vreme kada je on boravio u Beogradu 1660. godine, u gradu je bilo čak sedamnaest derviških tekija u kojima su se izučavala dela velikih sufijskih mislilaca.[19] Pretpostavlja se da je bio zastupljen veliki broj derviških bratstava, uključujući bajramije, melamije, bektašije, halvetije, gulšenije, kadirije, hindije, mevlevije, nakšibendije, rifaije, sadije, sunbulije, šabanije, šazilije i ušakije.[20] Isti Putopis nam prenosi da su u Beogradu, u vreme Osmanskog carstva, postojale 273 islamske bogomolje, džamije i mesdžidi.[16] Najvećom i najlepšom smatrana je Batal džamija, koju su putopisci upoređivali sa Aja Sofijom.[21] Nalazila se na mestu današnje Savezne skupštine, a pored nje je bilo groblje na kome su sahranjivani viđeniji Turci.

 
Austrijska opsada Beograda 1717. godine

Beograd je tri puta od Turaka osvajala Austrija (1688—1690, 1717—1739, 1789—1791), a Osmanlije su ga ponovo zauzimale, uz velika razaranja.[18] Beograd postaje ”Dar-ul-džihad” – Tvrđava Džihada, kako su ga Osmanlije tada nazivale.[16] Tokom ovog perioda, grad su zahvatile dve velike seobe Srba, u kojima su se stotine hiljada Srba, predvođenih patrijarsima, povlačili zajedno sa Austrijancima u Habzburško carstvo 1690. i 1737—39, gde su se naselili u današnjoj Vojvodini i Slavoniji.[22]

Nakon turskog poraza pod Bečom, septembra 1688. godine, Austrijanci su zauzeli Beograd. Prilikom prvog austrijskog osvajanja (1688-1690) mnoge džamije su porušene, a one koje su preostale, pretvorene su u hrišćanske crkve. Nakon toga, za vreme ponovne kratke osmanlijske vladavine (1690-1717.) mnoge džamije su obnovljene, a neke su iz temelja izgrađene. Kada je vojska Austrijskog carstva (u čijem su sastavu bili vojnici raznih narodnosti: Nemci, Francuzi, Italijani, Švajcarci, Portugalci, Španci, Mađari i drugi), pod zapovedništvom nadvojvode Eugena Savojskog po drugi put osvojila Beograd (1717-1739) porušili su minarete džamija beogradske tvrđave, kako bi panorama grada izgledala više evropska. Mnoge džamije su pretvorene u crkve raznih hrišćanskih redova koji su došli zajedno sa vojskom i doseljenicima: trinitarci, franjevci, jezuiti, minoriti i Jermeni katolici.[16] Ostale sačuvane džamije su upotrebljene za vojne magazine, trgovine i nastambe. Tada u Beogradu nije ostalo muslimanskog stanovništva, jer su se povukli usred najezde.[16] Posle pobede nad austrijskom vojskom 1739. godine kod Grocke, Osmanlije su ponovo zagospodarile Beogradom, i njime vladale narednih 50 godina (1739-1789. godine). Za to vreme su popravili mnoge oštećene džamije i povratili u prvobitno stanje mnoge pretvorene u crkve. Prema nekim savremenicima, u Beogradu je 1780-tih godina bilo 50-ak džamija. U toku velikih borbi za Beograd 1739. godine, stradalo je oko 30 džamija. U planu Beograda, kojeg je izradio austrijski potporučnik Bruš 1789. godine, ucrtano je 15-ak džamija. Taj se broj džamija uglavnom održao do Prvog srpskog ustanka.[16]

 
Nekadašnja Batal džamija, oko 1860.

U Prvom srpskom ustanku tokom borbi za oslobođenje Beograda 1806. godine, mnoge džamije su stradale, a one preostale bile su pretvorene u bakalnice, u nekim su držane svinje, jedna je bila pretvorena u pravoslavnu crkvu, a neke su određene turskim ženama za stanovanje.[16] Ustanici su držali grad od 8. januara 1806. do 1813, kada su ga ponovo zauzele Osmanlije.[23] Povratkom Osmanlija dolazi do obnavljanja nekih oštećenih džamija. Srpske vlasti su 1836. godine popisale džamije u Beogradu, i u tom spisku se nalazilo 16 džamija. Iseljenjem "turskog" življa iz Beograda 1867. godine (među kojima je veliki broj bio slovenskog porekla) započeo je kraj beogradskih džamija. Kako navodi Feliks Kanic ”gde kad bi noću slučajno eksplodirale mine rušeći džamije koje su ometale regulaciju”.[16] Danas je jedina preostala Bajrakli džamija na Dorćolu.

Kraljevina Srbija

uredi

Od 1841. bio je prestonica Kneževine Srbije (s izuzetkom Zemuna koji je bio deo Kraljevine Hrvatske-Slavonije u sklopu Austro-Ugarske), a do tada je to bio Kragujevac.[24] Prestonicu iz Kragujevca u Beograd je premestio Knez Mihailo Obrenović. Kad je Srbija stekla potpunu nezavisnost 1878. i 1882. postala Kraljevina Srbija, Beograd je opet postao ključni grad na Balkanu koji se veoma brzo razvijao.[23][25] Međutim, uprkos izgradnji železničke pruge do Niša, ukupni uslovi u Srbiji bili su kao i u ostalim pretežno poljoprivrednim zemljama, a Beograd je 1900. imao samo 69.100 stanovnika.[26] Ubrzo, 1905. broj stanovnika se povećava na preko 80.000, a na početku Prvog svetskog rata 1914. i do 100.000, ne računajući Zemun koji je tada pripadao Austrugarskoj.[27][28]

Nakon Prvog svetskog rata i okupacije od strane Austro-Ugarske i nemačkih trupa, Beograd je doživeo brz razvoj i značajnu modernizaciju kao prestonica nove Kraljevine Jugoslavije. Formirana je Beogradska oblast kao administrativna jedinica u sastavu Kraljevine Jugoslavije, postojala je od 1921. do 1929. godine. Malo je poznata činjenica da je Beograd tada imao jedan od prvih budističkih hramova u Evropi[29]. Tokom dvadesetih i tridesetih godina 20. veka, broj stanovnika se popeo na 239.000 do 1931. zajedno sa zapadnim predgrađem Zemunom, koji je ranije bio u Austrougarskoj. Do 1940, broj stanovnika je bio oko 320.000, priraštaj stanovništva između 1921. i 1948. je iznosio približno 4,08 % godišnje.[28]

Drugi svetski rat

uredi
 
Beograd posle bombardovanja 1941.

Jugoslavija je 25. marta 1941. potpisala Trojni pakt i pridružila se Silama osovine. Zbog ovoga je 27. marta usledio masovni protest u Beogradu i državni udar. Grad je 6. i 7. aprila teško bombardovao Luftvafe i usmrtio 2.274 ljudi. U bombardovanju je zapaljena i izgorela Narodna biblioteka Srbije, gde su nastradale hiljade knjiga i srednjevekovnih rukopisa[30]. Jugoslaviju su napale nemačke, italijanske, mađarske i bugarske snage, uz pomoć kvislinga, od slovenačkih i hrvatskih do srpskih i albanskih. Nakon kapitulacije Kraljevine Jugoslavije, sremska predgrađa Beograda (Zemun) su ušla u sastav Nezavisne Države Hrvatske, nacističke marionetske države. U Beogradu i centralnoj Srbiji nacisti su podržali formiranje vlade Milana Nedića[31].

Beogradski Jevreji, Romi, komunisti, i drugi antifašisti odvedeni su u logore Sajmište i Banjica, kroz koje je u toku rata prošlo oko 125.000 logoraša. Jevrejska zajednica je od 1643. živela u četvrti Dorćol pored Dunava. Pre rata tu ih je bilo 10.400. Okupaciju je preživelo svega oko 10% njih. Na Sajmištu je stradalo oko 40.000 Srba i 7-8.000 Jevreja[32][33]. Na Banjici je ubijeno oko 4.200 ljudi. Likvidacije su vršili nemački okupatori, dok su logoraše uglavnom hapsili srpski kvislinzi, koji su činili i administraciju Banjičkog logora.[34]

Grad su bombardovali i saveznici 16. i 17. aprila 1944. godine. Tada je poginulo 1600 ljudi[30].

Borbe za oslobođenje grada su počele 13. i 14. oktobra, a grad je konačno oslobođen 20. oktobra 1944. Oslobodili su ga zajedničkim snagama partizani i Crvena armija. Gubici partizana su bili oko 1.000 boraca, a Crvene armije oko 2.000. U toku celog rata, Beograd je izgubio oko 50.000 ljudi i pretrpeo teška razaranja[30].

SFR Jugoslavija

uredi

U posleratnom periodu Beograd se razvijao kao glavni grad nove Jugoslavije i ubrzo izrastao u veliki industrijski centar.[25]

Godine 1951 je počela izgradnja Novog Beograda sa druge strane reke Save, gde su se do tada nalazile samo močvare i trska. Grad su, bar u početku, gradile dobrovoljne omladinske radne brigade.

Godine 1961, povodom mučkog ubistva Patrisa Lumumbe (januar 1961), u Beogradu su održane žestoke demonstracije, sa više povređenih. Tom prilikom je izvršen i upad u Belgijsku ambasadu.

Prva konferencija nesvrstanih održana je u Beogradu 1961. godine.

Beograd je bio i poprište velikih studentskih demonstracija 1968.

Marta 1972. Beograd je bio centar poslednje epidemije velikih boginja u Evropi. Epidemija, koja je uključivala prisilne karantine i masovne vakcinacije, okončana je krajem maja.[35]

U maju 1980. umro je i doživotni predsednik SFRJ, Josip Broz Tito. Pored gotovo svih vodećih svetskih državnika, sahrani je prisustvovalo i oko 700.000 građana.

Skorašnja istorija

uredi
 
Pobednik, simbol Beograda

Dana 9. marta 1991. u Beogradu su održane velike demonstracije, predvođene Vukom Draškovićem, protiv Slobodana Miloševića.[36] Tom prilikom su poginule dve osobe, sedamnaestogodišnji srednjoškolac Branivoje Milinović, i policajac Nedeljko Kosović, 203 ljudi je povređeno, a 108 uhapšeno.[37] Prema raznim medijskim izvorima, na ulicama tog dana je bilo između 100.000 i 150.000 ljudi. Kasnije u toku dana, na ulice su izvedeni tenkovi u cilju uspostavljanja mira.

Nakon nepriznavanja rezultata lokalnih izbora 1996, opozicija je u Beogradu organizovala svakodnevne građanske i studentske proteste protiv Miloševićeve vladavine, u periodu između novembra 1996. i februara 1997.[38] Posle popuštanja režima i priznavanja rezultata izbora Zoran Đinđić postaje gradonačelnik Beograda.

NATO bombardovanje 1999. prouzrokovalo je značajnu štetu gradskoj infrastrukturi. Među pogođenim objektima bile su i zgrade nekoliko ministarstava, zgrada RTS u kojoj je poginulo 16 zaposlenih, nekoliko bolnica, hotel „Jugoslavija“, komanda vazduhoplovstva, nekadašnja zgrada Centralnog komiteta, televizijski toranj na Avali, kao i kineska ambasada na Novom Beogradu.

 
Pobednik i zidine Kalemegdana.

Nakon izbora 24. septembra 2000. godine, Beograd je postao poprište masovnih demonstracija sa 800.000 po policijskim procenama, a po drugim izvorima i do 1.000.000 učesnika, koje su dovele do konačnog pada Miloševića sa vlasti.[39][40][41]

Lokalna samouprava

uredi
 
Zgrada Skupštine grada, poznata i kao Stari dvor

Beograd ima status posebne teritorijalne jedinice u Republici Srbiji, sa svojim posebnim organima lokalne samopurave.[5]

Skupština grada

uredi

Skupština grada Beograda je predstavnički organ koji vrši osnovne funkcije lokalne vlasti utvrđene zakonom i Statutom grada. Skupština ima 110 odbornika koji se biraju na lokalnim izborima, na četiri godine. Skupština grada sastaje se po potrebi, a najmanje jednom u tri meseca.

Gradonačelnik

uredi
Glavni članci: Gradonačelnik Beograda i Spisak gradonačelnika Beograda

Gradonačelnik Beograda predstavlja i zastupa Grad i obavlja izvršnu funkciju u Gradu Beogradu.

Gradonačelnik se bira istovremeno kad i odbornici za Skupštinu grada neposrednim tajnim glasanjem na četiri godine. Gradonačelnik ne može biti odbornik Skupštine grada, niti obavljati drugu javnu funkciju.

Gradonačelnik Beograda je Aleksandar Šapić.

Gradsko veće

uredi

Gradsko veće je organ Grada Beograda koji usklađuje ostvarivanje funkcija Gradonačelnika i Skupštine grada i vrši kontrolno-nadzornu funkciju nad radom Gradske uprave.

Gradsko veće čine Gradonačelnik, zamenik gradonačelnika i 9 članova. Članove Gradskog veća bira Skupština grada, na predlog Gradonačelnika, na četiri godine.

Gradska uprava

uredi

Gradska uprava obavlja upravne poslove u okviru prava i dužnosti Grada Beograda i određene stručne poslove za potrebe Skupštine grada, Gradonačelnika i Gradskog veća.

Načelnik Gradske uprave, koga postavlja Skupština grada na predlog Gradonačelnika, rukovodi radom Gradske uprave. Načelnik Gradske uprave može imati zamenika koji se postavlja i razrešava na isti način kao načelnik.

Gradske opštine

uredi
 
Karta beogradskih opština
Glavni članak: Beogradske opštine

Gradska opština je deo teritorije Grada Beograda u kojoj se vrše određeni poslovi lokalne samouprave utvrđeni Statutom grada. Građani učestvuju u vršenju poslova gradske opštine preko izabranih odbornika u skupštini gradske opštine, putem građanske inicijative, zbora građana i referenduma, u skladu sa Ustavom, zakonom, Statutom grada i aktima gradske opštine.

Većina opština se nalaze južno od Dunava i Save, u Šumadijskom regionu. Tri opštine (Zemun, Novi Beograd i Surčin) se nalaze sa severne strane Save, tačnije u Sremu, dok se opština Palilula nalazi na obe strane Dunava, u Šumadiji i Banatu.

  • Spisak beogradskih opština:
Ime Površina (km²) Stanovništvo (1991.) Stanovništvo (2002.)
Barajevo 213 20.846 24.641
Voždovac 148 156.373 160.768
Vračar 3 67.438 58.386
Grocka 289 65.735 75.466
Zvezdara 32 135.694 132.621
Zemun 150 141.695 152.950
Lazarevac 384 57.848 58.511
Mladenovac 339 54.517 52.490
Novi Beograd 41 218.633 217.773
Obrenovac 411 67.654 70.975
Palilula 451 150.208 155.902
Rakovica 31 96.300 99.000
Savski venac 14 45.961 42.505
Sopot 271 19.977 20.390
Stari grad 5 68.552 55.543
Surčin 288 34.463 38.695
Čukarica 156 150.257 168.508
UKUPNO 3.227 1.552.151 1.576.124
Izvor: Republički zavod za statistiku[7]

Područje naselja Beograd, užeg i urbanizovanog dela ukupne površine 360 km², obuhvata sledeće gradske opštine: ceo Vračar, Zvezdaru, Savski venac, Stari grad, Rakovicu i Novi Beograd i delove Voždovca, Zemuna, Palilule i Čukarice.

Demografija

uredi

Prema popisu stanovništva iz 2002. godine, Beograd ima 1.576.124 stanovnika. Prema etničkim grupama, stanovnici Beograda su se izjasnili kao Srbi (1.415.187), Jugosloveni (22.161), Crnogorci (26.190), Romi (19.191), Hrvati (10.381), Makedonci (8.372) i Bošnjaci (14.617).[42]

 
Hram Svetog Save, najveći pravoslavni hram na svetu

Iako postoji nekoliko religioznih zajednica u Beogradu, taj sklop je relativno homogen. Pravoslavna zajednica je daleko najbrojnija sa 1.429.170 vernika. Takođe ima i 20.366 muslimana i 16.305 katolika. Postojala je i velika jevrejska zajednica, ali nakon nacističke okupacije 1941. i velike emigracije Jevreja u Izrael, njihov broj je opao na 415. U Beogradu takođe ima i 3.796 protestanata.[43]

Pored rođenih Beograđana, grad je dom i velikog broja Srba sa prostora cele bivše Jugoslavije, koji su u grad došli bilo u potrazi za boljim životom, bilo bežeći od rata i etničkog čišćenja.[44] Nezvanično, uzimajući u obzir veliki broj srpskih izbeglica iz Hrvatske, Bosne i Hercegovine kao i proteranih lica sa Kosova, studenata, zatim ljudi popisanih u mestima njihovih stalnih prebivališta, broj stanovnika Beograda potencijalno prelazi 2 miliona. U Beogradu takođe žive i mnogi pripadnici drugih naroda i narodnosti bivše SFRJ što je u velikoj meri proizvod njegovog nekadašnjeg statusa glavnog grada multietničke Jugoslavije.[4] Takođe je procenjeno da u Beogradu živi i nekoliko hiljada Kineza koji su u grad počeli da se doseljavaju sredinom devedesetih godina 20. veka. Novobeogradski blok 70 je među Beograđanima poznat i kao Kineska četvrt.[45][46] Beograd je dom i izvesnom broju Arapa koji su došli sedamdesetih i osamdesetih godina 20. veka kao studenti, ali su se trajno naselili i zasnovali porodice.[47][48] Većina Arapa koji žive u Beogradu su poreklom iz Sirije, Jordana i Iraka.

Ekonomija

uredi
 
Zgrada Narodne banke Srbije u blizini Slavije

Beograd je ekonomski najrazvijeniji deo Srbije. Više od 30 % BDP u Srbiji dolazi iz Beograda, koji daje više od 30 % radne snage u Srbiji.[49] Tokom devedesetih godina 20. veka, grad je bio pod sankcijama Ujedinjenih nacija, kao i cela tadašnja SR Jugoslavija. Hiperinflacija jugoslovenskog dinara je takođe desetkovala ekonomiju grada.

Ekonomija grada se oporavlja raste brzo od 2000. godine, nakon pada režima Slobodana Miloševića i ukidanja sankcija UN. Sedište Narodne banke Srbije je u Beogradu. Glavne kompanije u Beogradu, između ostalih su: Jat Ervejz, Telekom Srbija, Telenor Srbija, Delta Holding, i mnoge druge.

Grad ima prvorazredni saobraćajni značaj, kao železničko i drumsko čvorište (panevropski koridor 10). Kao grad na ušću dveju reka, Beograd je i važno međunarodno rečno pristanište (panevropski koridor 7), a tu je i međunarodni aerodrom „Nikola Tesla“. Beograd je takođe značajan telekomunikacioni centar za fiksnu i mobilnu telefoniju i internet. U njemu su razvijeni značajni privredni i poljoprivredni kapaciteti, posebno metalska, metaloprerađivačka i elektronska industrija, zatim trgovina i bankarstvo. Na širem području Beograda, Smedereva i Pančeva, na obalama Dunava, locirana je slobodna trgovinska zona na površini od 2.000 kvadratnih metara.

Septembra 2006 prosečan dohodak u Beogradu je iznosio 40.891 dinar, što je najviši prosečni dohodak u Srbiji. Prosečna neto plata iznosila je 27.998 dinara [50]

Kultura

uredi
 
Zgrada SANU-a, sagrađena 1922.

Beograd je domaćin mnogim kulturnim manifestacijama, uključujući FEST (Međunarodni filmski festival), BITEF (Beogradski internacionalni teatarski festival), BELEF (Beogradski letnji festival), BEMUS (Beogradske muzičke svečanosti), Beogradski sajam knjiga, i Beogradski festival piva.[51] Dobitnik Nobelove nagrade Ivo Andrić je napisao svoja najpoznatija dela: „Na Drini ćuprija“ i „Prokleta avlija“ u Prizrenskoj ulici u Beogradu.[52] Ostali istaknuti srpski književnici koji su živeli i radili u Beogradu su: Branislav Nušić, Miloš Crnjanski, Borislav Pekić, Milorad Pavić, Meša Selimović i mnogi drugi.[53][54][55]

Većina srpske filmske industrije se nalazi u Beogradu, a jedan od najpoznatijih filmova snimljenih ovde je i film Emira Kusturice iz 1995, dobitnik Zlatne palme na Kanskom festivalu — Podzemlje. Grad je bio jedan od glavnih centara jugoslovenskog „novog talasa“: VIS Idoli, Ekatarina Velika i Šarlo Akrobata muzički bendovi koji su svi iz Beograda. Ostali poznati beogradski rok umetnici: Riblja čorba, Bajaga i instruktori i ostali.[56] Tokom devedesetih, grad je bio glavni centar (u bivšoj Jugoslaviji) muzičkog žanra turbofolk , poznati muzički kompozitori Dragan Brajović - "Braja" i Marina Tucaković . Danas je centar thumb|srpske hip hop scene, sa izvođačima kao što su Beogradski Sindikat, Škabo, Marčelo i mnogi drugi.[57][58] Beograd takođe ima mnogo pozorišta, a najpoznatiji među njima su Beogradsko narodno pozorište, Jugoslovensko dramsko pozorište, Zvezdara teatar, i Atelje 212. U Beogradu se nalaze i Srpska akademija nauka i umetnosti, Narodna biblioteka Srbije i Istorijski arhiv Beograda.

Muzeji

uredi
 
Miroslavljevo jevanđelje, srednjovekovni rukopis koji se čuva u Narodnom muzeju
 
Zgrada Narodnog muzeja

Najpoznatiji muzej u Beogradu je Narodni muzej, osnovan 1844. godine. Sadrži kolekcije više od 400.000 izložbenih materijala, uključujući mnoga strana remek-dela. Poznato Miroslavljevo jevanđelje se nalazi u ovom muzeju.[59] Vojni muzej je naročito popularan za strane turiste, najviše zbog delova „nevidljivog“ (stelt) aviona F-117 kog je jugoslovenska protivvazdušna odbrana oborila u toku NATO bombardovanja 1999. U muzeju se takođe nalazi još preko 25.000 ostalih izložbenih predmeta od kojih neki datiraju iz rimskog perioda.[60][61] Sličan muzej je Muzej jugoslovenskog vazduhoplovstva koji ima više od 200 aviona, od kojih su 50 stalna postavka. Nekoliko aviona u Muzeju su jedini „preživeli“ primerci tog tipa, kao npr. Fijat G.50. Muzej izlaže i neke delove oborenih američkih i NATO aviona.[62] Etnografski muzej, osnovan 1901, sadrži više od 150.000 predmeta ruralne i urbane kulture Balkana, tačnije država bivše Jugoslavije.[63]Muzej savremene umetnosti sadrži kolekciju sa oko 8.540 primeraka umetničkih dela iz Jugoslavije od 1900. godine[64]Muzej Nikole Tesle, osnovan 1952. godine, čuva lične stvari Nikole Tesle, naučnika po kome je jedinica Tesla dobila ime. Muzej čuva oko 160.000 originalnih dokumenata i oko 5.700 ostalih predmeta.[65] Još jedan od većih beogradskih muzeja je Muzej Vuka i Dositeja, koji sadrži eksponate koji govore o životu, delu i zaveštanju Vuka Stefanovića Karadžića i Dositeja Obradovića, reformatora srpskog književnog jezika iz 19. veka koji su takođe ujedno i bili prvi ministri srpskog obrazovanja.[66] U Beogradu takođe postoji i Muzej afričke umetnosti, osnovan u vreme socijalističke solidarnosti sa nerazvijenim nacijama Trećeg sveta.

Obrazovanje

uredi

Beograd ima dva državna univerziteta i više privatnih institucija za više i visoko obrazovanje. Beogradski univerzitet vodi poreklo od Velike škole, osnovane 1808.[67] Prvi srpski univerzitet formalno je osnovan 27. februara 1905. Više od 70.000 studenata studira na Beogradskom univerzitetu.[68]

Dana 21. maja 1973. godine, umetničke akademije prerasle su u fakultete umetnosti, a Umetnička akademija postala je Univerzitet umetnosti, drugi samostalni beogradski univerzitet[69].

U Beogradu postoji 195 osnovnih i 85 srednjih škola. Od osnovnih, postoji 162 redovnih, 14 specijalnih, 15 umetničkih i 4 škole za osnovno obrazovanje odraslih. Srednjoškolski sistem obuhvata 51 stručnu, 21 gimnaziju, 8 umetničkih i 5 specijalnih škola. 230.000 upisanih učenika uči 22.000 zaposlenih u preko 500 zgrada koji pokrivaju oko 1.100.000 kvadratnih metara.[70]

Noćni život

uredi
 
Beograđanka

Beograd ima reputaciju prestonice koja nudi svakodnevni, živopisan noćni život, sa mnoštvom klubova otvorenih do svitanja širom grada. Najprepoznatljiviji su klubovi smešteni u splavovima duž obala Save i Dunava.[71][72][73]

Vikend-posetioci, posebno oni iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Slovenije, smatraju Beograd većom metropolom od svojih prestonica zbog prijateljske atmosfere, sjajnih klubova i barova, jeftinog pića, nepostojanja jezičke barijere, kao i liberalne regulative vezane za noćni život.[74][75]

Poznata mesta za ljubitelje alternativne muzike, odnosno kulture koja ne potpada pod mejnstrim, poznati su i afirmisani klubovi kao što su Akademija (Klub studenata na FLU), smeštena u podrumu Fakulteta likovnih umetnosti i KST (Klub studenata tehnike), smešten u podrumu zgrade Tehničkih fakulteta.[76][77] Jedno od najpoznatijih mesta za alternativne kulturne događaje u gradu je SKC (Studentski kulturni centar), koji se nalazi preko puta Beograđanke, jedne od najznamenitijih građevina Beograda. Koncerti brojnih domaćih i poznatih stranih grupa se često održavaju u SKC-u, kao i umetničke izložbe i javne debate i diskusije.[78]

Oni koji su naklonjeni tradicionalnijem srpskom noćnom životu, a ljubitelji su starogradske muzike, tipične za severne krajeve Srbije, mogu da se odluče za veče u Skadarliji, staroj boemskoj četvrti grada gde su se okupljali pesnici i umetnici krajem 19. i početkom 20. veka. U Skadarskoj ulici i okolini nalaze se neki od najboljih i najstarijih beogradskih restorana.[79] Na jednom kraju četvrti nalazi se nekadašnja najstarija beogradska pivara, osnovana u prvoj polovini 19. veka.[80]

Beograd je početkom osamdesetih godina 20. veka počeo da organizuje noćni život na rekama i to na splavovima koji su koncipirani kao kafane a kasnije i noćni klubovi. Jedan od prvih splavova koji je osnovan je splav Hua Hua početkom osamdesetih godina. Danas Beograd ima više od 200 splavova-klubova medju kojima su specifični Splav Hot Mess sa bazenom, Splav Play sa pokretnim krovom kao i mnogi drugi. Splavovi su su uglavnom odredjeni vrstom muzike koja može biti narodna, zabavna, strana i starogradska. Pregled programa na splavovima može se naći na nekoliko sajtova koji se bave beogradskim noćnim životom.

Sport

uredi
 
Beogradska arena

U Beogradu postoji oko hiljadu sportskih objekata, od kojih mnogi svojim kapacitetom zadovoljavaju potrebe velikih i gotovo svih vrsta sportskih događaja.[81] Beograd je bio domaćin mnogim bitnim sportskim događajima u bliskoj prošlosti, kao što su Evropsko prvenstvo u košarci 2005.[82], Evropsko prvenstvo u odbojci 2005., Svetsko prvenstvo u vaterpolu 2005. i Evropski olimpijski festival mladih 2007. Beograd će biti grad domaćin Letnje univerzijade 2009. godine[83]

Beograd se dva puta neuspešno kandidovao za Letnje olimpijske igre i to za Olimpijadu 1992. kada je ispao u trećem krugu glasanja Međunarodnog olimpijskog komiteta (tada su se igre održale u Barseloni) i Letnje olimpijske igre 1996. kada je grad domaćin bila Atlanta.[84][85]

Beograd je dom i dva najveća i najuspešnija sportska društva u Srbiji, Partizana i Crvene zvezde. Dva najveća fudbalska stadiona u Beogradu su Marakana (stadion „Crvene zvezde“) i Stadion JNA (stadion „Partizana“).[86] Beogradska arena se koristi za košarkaške i odbojkaške utakmice, zajedno sa halom Pionir.[87][88], dok se Sportski centar "Tašmajdan" koristi za vaterpolo utakmice.

Ada Ciganlija je bivše ostrvo na reci Savi, i najveći beogradski sportsko-rekreativni kompleks. Nakon njegovog povezivanja s obalom, napravljeno je veštačko jezero. Jedna je od najpoznatijih destinacija za Beograđane tokom vrelog leta. Ada Ciganlija ima 7 kilometara dugu plažu i objekte za razne sportove uključujući golf, ragbi, fudbal, košarku, odbojku, bejzbol i tenis.[89] Ekstremni sportovi su takođe dostupni, kao što su bandži džamping, skijanje na vodi i pejntbal[90] Na ostrvu se nalaze i staze za vožnju bicikla, šetnju i džogiranje.[91][92]

Turizam

uredi
 
Pogled na centar grada

Od 2000, uporedo sa obnavljanjem diplomatskih odnosa Srbije sa zapadnom Evropom i Amerikom, u Beogradu se primećuje povratak stranih turista odsutnih još od ratova iz devedesetih godina.

 
Reka Sava, pogled sa Kalemegdana
 
Avalski toranj, 205 metara

Istorijski delovi i zgrade Beograda su najveće gradske turističke atrakcije. One uključuju Skadarliju, Narodni muzej, obližnje Narodno pozorište, Zemun, Trg Nikole Pašića, Milošev konak, Konak kneginje Ljubice, Terazije, Studentski trg, Kalemegdan, Knez Mihailovu ulicu, Dom Narodne skupštine, Hram Svetog Save i Stari dvor. Pored ovoga, postoje mnogi parkovi, spomenici, muzeji, kafići, restorani i prodavnice i to sa obe strane reke Save. Mauzolej Josipa Broza Tita, nazvan Kuća cveća, parkovi, Ada Ciganlija, Topčider i Košutnjak koji se nalaze u blizini su takođe popularni, posebno posetiocima iz bivše Jugoslavije.

U poslednje vreme broj mladih posetilaca se veoma uvećao, naročito onih iz Hrvatske, Slovenije i Bosne i Hercegovine koji uživaju u noćnom životu grada.[74][75]

Mediji

uredi

Beograd je najznačajniji medijski centar u Srbiji. U Beogradu je sedište Radio televizije Srbije - RTS, javnog medijskog servisa, koji ima dva TV programa, pet radio programa[93] i muzičku izdavačku kuću PGP RTS.[94] Najpopularnija komercijalna medijska organizacija je RTV Pink, srpski multinacionalni medij, poznat po svojim popularnim zabavnim programima, za koje neki smatraju da su senzacionalistički i da su niskokvalitetni.[95] Veoma popularna komercijalna medijska organizacija je i B92, koja ima svoju televizijsku i radio stanicu, izdavačku delatnost i jedan od najposećenijih Internet sajtova u Srbiji.[96] Ostale televizijske stanice u Beogradu su Prva srpska televizija, Happy TV, TV Avala, TV Nova, Studio B i TV Enter, a postoje i mnogi specijalizovani kanali kao što su SOS, SPORT network (sport), Infobiro, Sky Plus, Metropolis (muzika), Art TV (umetnost), Sinemanija (filmovi) i Ultra TV (dečiji programi).

Najpoznatije radio stanice u Beogradu su: Radio Beograd 202, Radio B92, Radio Indeks, Radio Novosti, Radio Nostalgija, Radio Pingvin, Radio Top FM, Radio S i Radio Studio B.

Dnevne novine sa sedištem u Beogradu su: Politika, Večernje novosti, Blic, Glas javnosti, Sport, Sportski žurnal, Borba, Danas, Kurir, Pres, Alo, Informer, Pečat, Pravda, Naše Novine, Sutra i Telegraf. Besplatne dnevne novine 24 sata su osnovane u jesen 2006. godine.

Najznačajniji nedeljni listovi su: NIN, Vreme, Standard, Novi Standard, Novi Magazin, Akter, Evropa i Ilustrovana Politika.

Takođe, u Beogradu radi i nekoliko novinskih agencija: Tanjug, FoNet, Beta i Tiker.

Žuta štampa i mesečni časopisi su : Svet Plus, Scandal, CKM, Lepota i Zdravlje, Joy, Top Zdravlje, Žena i Zdravlje, Gloria, Story, Politikin Zabavnik, Bazar, Ona Magazin, Nacionalna revija, i Hello Magazin. Internet stranice Net Kafa, Opera17, Belgradelive i Grid 3.

Arhitektura

uredi
 
Skupština Srbije, s desne strane sedište PTTa Srbije — Glavna pošta

U različitim delovima grada arhitektura varira od tipično centralnoevropskog stila (Zemun), preko izvesnog broja zgrada u turskom stilu lociranih u starim delovima grada, do najmodernije arhitekture Novog Beograda. Arhitektura 19. veka je dosta uticala na arhitektonske trendove u Srbiji, pa i u Beogradu. Naročito je vidljiv uticaj austrougarske arhitekture 19. veka. Pod komunizmom, većina kuća je građena brzo i jeftino, što je dovelo do brutalističke arhitekture blokova Novog Beograda podignutih u prvim decenijama nakon Drugog svetskog rata.

Saobraćaj

uredi
 
Trolejbus u saobraćaju

U celini gledano, saobraćaj u Beogradu je konfuzan. Beograd ima samo jedan autoput u pravcu istok zapad (koji preko mosta Gazela povezuje Novi Beograd sa starim delom grada) dok nema ni jednu brzu saobraćajnicu u pravcu sever-jug. Postojeći mostovi su nedovoljni i sa malom propusnom moći (posebno stari most na Savi).

Beogradski javni prevoz je zasnovan na autobuskom (135 gradskih i 293 prigradske linije), tramvajskom (12 linija) i trolejbuskom (8 linija) i minibus (9 linija) saobraćaju.[97]

Gradski autobuski, tramvajski i trolejbuski saobraćaj obavlja Gradsko saobraćajno preduzeće i "Lasta". Na pojedinim linijama saobraćaju i privatni prevoznici. Beogradska prigradska naselja povezana su auto prevoznikom „Lasta“ i privatnim autoprevoznicima "Banbus" i "Transprodukt". Beograd takođe ima i liniju gradske železnice BG Voz kojom upravljaju JP Železnice Srbije.[98]

Beogradski metro, koji se planira još od 1950, predviđao je u prvoj fazi dve linije i u perspektivi mrežu od devet linija gradskog i regionalnog metroa, ali nije se nikada počelo sa izgradnjom. Od 2003, predviđen je laki šinski sistem koji je trebalo da bude izgrađen do 2008;[99] njegova izgradnja takođe nije otpočela.

Gradska glavna železnička stranica povezuje Beograd sa ostalim evropskim prestonicama, kao i sa mnogo drugih gradova u Srbiji, a u izgradnji je stanica Prokop koja će u budućnosti preuzeti ulogu glavnog čvorišta. Na žalost, stanica Prokop dosta je udaljena od glavne autobuske stanice, što će u budućnosti otežavati putnički saobraćaj.

Magistralni i autoputevi su povezani sa Novim Sadom i Suboticom na severu, Nišom na jugu, i Zagrebom, glavnim gradom Hrvatske na zapadu, i omogućuju lak prilaz automobilom većim gradovima u regionu.

Beogradski aerodrom „Nikola Tesla“, međunarodnog karaktera, nalazi se u blizini Surčina na 18 kilometara od Beograda. Na aerodromu se nalazi 18 kancelarija stranih aviokompanija i nekoliko rentakar kompanija. Broj putnika od 2000. do 2004. dostigao je broj od 2 miliona. Nažalost, aerodrom nije povezan lakim železničkim saobraćajem sa centrom grada i na aerodromu ne postoji ni jedan hotel. Između centra grada i aerodroma saobraćaju autobuske linije 72, i ekspres linija A1. Taksi saobraćaj je neregularan.[100]

Sportski aerodrom „13. maj“ nalazi se na levoj strani autoputa Beograd - Novi Sad, gledano iz pravca Beograda, paralelno sa prugom, 500 metara pre skretanja za Batajnicu.

Pošto se grad nalazi na ušću dve glavne reke, Dunava i Save, Beograd ima nekoliko mostova — Brankov most, Stari savski most, Gazela i Most na Adi i sva četiri povezuju centar grada sa Novim Beogradom. Beograd sa Banatom povezuju Pančevački most i Pupinov most.

Luka Beograd se nalazi na Dunavu i namenjena je prvenstveno prometu roba, dok je pristanište na Savi namenjeno turističkim brodovima.[101]

Znamenitosti

uredi
 
Visine nekih beogradskih znamenitosti

Među stranim i domaćim turistima najpoznatije znamenitosti Beograda su:

Zanimljivosti o Beogradu

uredi

Imena kroz istoriju

uredi
Potraži značenje riječi Beograd u
W(j)ečniku, slobodnom rječniku.
ime objašnjenje
Singidūn(on) keltsko ime grada
Singidūnum romanizovano keltsko ime
Beograd, Beograd slovensko ime; prvi put se javlja 878. u pismu pape Jovana VIII caru Borisu bugarskom
Biograd na Dunavu naziv u Crnoj Gori i Dalmaciji
Alba Graeca latinizirano ime grada
Alba Bulgarica latinizirano ime grada tokom bugarske vladavine
Fehérvár mađarsko ime
Weißenburg nemačko ime
Castelbianco italijansko ime
Nandoralba u srednjovekovnoj Mađarskoj do 14. veka
Nándorfehérvár u srednjovekovnoj Mađarskoj
Landorfehérvár u srednjovekovnoj Mađarskoj
Veligradon vizantijsko ime
Veligradi, Βελιγράδι grčko ime
Dar Ul Jihad osmanlijsko ime, znači Kuća rata
Belgrat tursko ime
Prinz Eugen Stadt nacističko ime
Belgrad ruski, bugarski, makedonski naziv.

Pobratimljeni gradovi i međunarodna saradnja

uredi

Beograd je pobratimljen sa sledećim gradovima:[102]

Ostale forme saradnje i gradskog prijateljstva slične bratimljenju:

  •   Atina, Grčka — Sporazum o prijateljstvu i saradnji, novembar 1966.

Nagrade

uredi

Grad Beograd je primio razne domaće i međunarodne ordene i priznanja, uključujući Medalju časti, Ratni krst, Karađorđevu zvezdu sa mačevima, i Orden narodnog heroja Jugoslavije[103]. Dana 13. marta 2006. časopis „Fajnenšel tajms“ iz Londona nagradio je Beograd titulom „Grad budućnosti Južne Evrope“.[104]

Beograd u video igrama

uredi

Beograd se pojavljuje i u popularnoj računarskoj video igri Battlefield 2142. koju pravi EA Games. Teren na kome se igra je mapa Beograda i predstavlja Evropsku uniju koja se bori protiv pan-azijskih jedinica nakon velikog futurističkog ledenog doba.

U igri Half-Life 2, zgrada Narodne skupštine Republike Srbije je adaptirana u grad Siti 17 u kojem se odigrava radnja ove igre. Zgrada se u igri zove Overvoč neksus. Takođe, spomenik Knezu Mihailu Obrenoviću se pojavljuje u istoj igri.

Reference

uredi
  1. ↑ 1,0 1,1 Andrej Puača; Dragoslav Srejović, Bratislav Stojanović (1990). „Vinča i njena kultura”. u: Vladislav Popović. Vinča: Centar neolitske kulture u Dunavskom regionu. Beograd. Arhivirano iz originala na datum 2009-01-16. Pristupljeno 28. oktobar 2006. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Grad Beograd - Istorija (Antički period)
  3. ↑ Grad Beograd - Istorija (Važne godine u istoriji grada)
  4. ↑ 4,0 4,1 Republički zavod za statistiku Republike Srbije (2002) (srpskom) (PDF). Nacionalna ili etnička pripadnost - podaci po naseljima (Knjige rezultata Popisa 2002. izd.). Beograd: Republički zavod za statistiku Republike Srbije. str. 14. Arhivirano iz originala na datum 2011-04-14. Pristupljeno 29. oktobar 2006. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Grad Beograd - Gradska vlast
  6. ↑ Grad Beograd - Gradske opštine
  7. ↑ 7,0 7,1 „Republički zavod za statistiku - - Gradski pokazivači”. Arhivirano iz originala na datum 2009-02-12. Pristupljeno 2011-01-09. 
  8. ↑ Geografska pozicija Beograda
  9. ↑ Grad Beograd - Klima
  10. ↑ Zoran Lj. Nikolić i dr. Vidoje D. Golubović, „Beograd ispod Beograda“ (4. dopunjeno izdanje), Beograd 2004. ISBN 86-355-0632-4
  11. ↑ Servia, Catholic Encyclopedia
  12. ↑ Grad Beograd - Istorija (Vizantija)
  13. ↑ 13,0 13,1 Grad Beograd - Istorija (Srednjovekovni srpski Beograd)
  14. ↑ Enciklopedija Britanika: Boj na Kosovu
  15. ↑ „Osmansko-mađarski ratovi: Opsada Beograda 1456, Tom R. Kovač (Historynet.com)”. Arhivirano iz originala na datum 2007-06-26. Pristupljeno 2011-01-09. 
  16. ↑ 16,00 16,01 16,02 16,03 16,04 16,05 16,06 16,07 16,08 16,09 Abdulah Talundžić, Džamije u Beogradu
  17. ↑ Duhovni smisao Hrama Svetog Save na Vračaru - Amfilohije Radović, Episkop banatski
  18. ↑ 18,0 18,1 Grad Beograd — Istorija (Turska i austrijska vladavina)
  19. ↑ Evlija Čelebija, Putopis – odlomci o jugoslovenskim zemljama I, prev. H. Šabanović, Svjetlost, Sarajevo, 1957, str. 99.
  20. ↑ „Milan Vukomanović, Derviši u Beogradu”. Arhivirano iz originala na datum 2014-04-07. Pristupljeno 2011-10-23. 
  21. ↑ Batal-džamija- najveća i najlepša građevina
  22. ↑ Srpski kongres ujedinjenja - Tajne poruke Svetog Save
  23. ↑ 23,0 23,1 Grad Beograd — Istorija (Oslobađanje Beograda)
  24. ↑ „Grad Kragujevac — Istorija (Prva prestonica moderne Srbije)”. Arhivirano iz originala na datum 2009-12-17. Pristupljeno 2011-01-09. 
  25. ↑ 25,0 25,1 Grad Beograd - Istorija (Prestonica Srbije i Jugoslavije)
  26. ↑ „Statistike — Jugoslavija”. Arhivirano iz originala na datum 2004-07-22. Pristupljeno 2011-01-09. 
  27. ↑ Katolička enciklopedija — Beograd i Smederevo (en)
  28. ↑ 28,0 28,1 „Industrija i urbani razvoj Beograda - Dragan Petrović (Industrija, 2001, knjiga 21, Br. 1-4, str. 87-94)”. Arhivirano iz originala na datum 2008-05-09. Pristupljeno 2011-01-09. 
  29. ↑ Arash Bormanshinov: "Prvi budstički hram u Evropi"; Elista, Šambala, 5-6/, 1997.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 (fr) Dušan T. Bataković, op. cit., pp. 308 et 309
  31. ↑ (fr) Dušan T. Bataković, op. cit., pp. 325 à 327
  32. ↑ „Istorijat” (Serbian). Municipality of New Belgrade. Arhivirano iz originala na datum 2009-05-08. Pristupljeno 06. 09. 2007. 
  33. ↑ „Sajmiste”. Shoah Resource Center, The International School for Holocaust Studies. 
  34. ↑ HOLOCAUST HISTORY MISAPPROPRIATED Mindstream: A Monthly Jewish Review November 1992. Volume XXXVIII No.8.
  35. ↑ Bioterrorism: Civil Liberties Under Quarantine
  36. ↑ „Datum za nezaborav i opomenu”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-27. Pristupljeno 2011-01-09. 
  37. ↑ „Srbija na mitinzima (1990—1999)”. Arhivirano iz originala na datum 2007-06-19. Pristupljeno 2011-01-09. 
  38. ↑ Grad Beograd - Istorija (Godine raspada 1988-2000.)
  39. ↑ Antonić, Slobodan. „"Srbija posle Miloševića"”. Arhivirano iz originala na datum 2008-04-04. Pristupljeno 2011-01-09. . Nova sprska politička misao. 15 Mar. 2001
  40. ↑ Glenny, Misha. Can Serbia's new leaders overcome the legacy of Slobodan Milosevic?. Njujorker, 30. oktobar, 2000.
  41. ↑ http://www.beograd.rs/cms/view.php?id=1273 Grad Beograd - Istorija (5. oktobar 2000.)
  42. ↑ Grad Beograd - Činjenice (Stanovništvo)
  43. ↑ "Knjige rezultata Popisa 2002.": "Knjiga 3: Veroispovest, maternji jezik i nacionalna ili etnička pripadnost prema starosti i polu - podaci po opštinama" Arhivirano 2013-10-18 na Wayback Machine-u, strana 12. Republički zavod za statistiku Srbije, 2003.
  44. ↑ Refugee Serbs Assail Belgrade Government: Vašington post, 22. jun, 1999.
  45. ↑ Kinezi Marko, Miloš i Ana! Arhivirano 2009-02-12 na Wayback Machine-u, Kurir, 19-20 februar 2005.
  46. ↑ Kineska četvrt u Bloku 70 Arhivirano 2007-07-15 na Wayback Machine-u, Vreme br. 471, 15. januar 2000.
  47. ↑ Jedinstveni prijateljski klub u Beogradu, Dawn - International, 7. decembar
  48. ↑ Government, public diverge in assessment of Kosovo crisis Arhivirano 2012-04-23 na Wayback Machine-u Jordan Times, 11. april 1999
  49. ↑ „Privredna Komora Beograda —- Privreda Beograda”. Arhivirano iz originala na datum 2009-04-24. Pristupljeno 2011-01-09. 
  50. ↑ Republički zavod za statistiku: Zarade po zaposlenom u Republici Srbiji, septembar 2006.[mrtav link]
  51. ↑ Grad Beograd — Kultura i umetnost (Kulturne manifestacije)
  52. ↑ „Zadužbina Ive Andrića — Biografija Ive Andrića”. Arhivirano iz originala na datum 2010-01-18. Pristupljeno 2011-01-09. 
  53. ↑ „Borislav Pekić - Biografija”. Arhivirano iz originala na datum 2009-01-16. Pristupljeno 2011-01-09. 
  54. ↑ Miloš Crnjanski — Biografija
  55. ↑ Meša Selimović — Biografija
  56. ↑ „Balkanmedija: Bora Čorba, biografija”. Arhivirano iz originala na datum 2007-05-28. Pristupljeno 2011-01-09. 
  57. ↑ „Popoboks - Beogradski Sindikat: Svi zajedno”. Arhivirano iz originala na datum 2007-05-13. Pristupljeno 2011-01-09. 
  58. ↑ „Balkanmedija: Liričar među reperima”. Arhivirano iz originala na datum 2007-06-17. Pristupljeno 2011-01-09. 
  59. ↑ „Narodni Muzej u Beogradu — O Muzeju”. Arhivirano iz originala na datum 2009-02-12. Pristupljeno 2011-01-09. 
  60. ↑ Grad Beograd - Muzeji 4
  61. ↑ „TajmAut - Pretstavljanje Beograda”. Arhivirano iz originala na datum 2005-04-15. Pristupljeno 2011-01-09. 
  62. ↑ Vazduhoplovni vodič — Muzej jugoslovenskog vazduhoplovstva
  63. ↑ Grad Beograd - Muzeji 3
  64. ↑ Grad Beograd - Muzeji 2
  65. ↑ „Muzej Nikole Tesle - O Muzeju”. Arhivirano iz originala na datum 2008-12-12. Pristupljeno 2021-09-24. 
  66. ↑ Grad Beograd - Muzeji 1
  67. ↑ „Univerzitet u Beogradu — Pravni fakultet (Istorijat)”. Arhivirano iz originala na datum 2009-02-12. Pristupljeno 2011-01-09. 
  68. ↑ „Univerzitet u Beogradu - Broj studenata”. Arhivirano iz originala na datum 2007-06-06. Pristupljeno 2011-01-09. 
  69. ↑ „Zvanični sajt Univerziteta umetnosti u Beogradu. Istorijat”. Arhivirano iz originala na datum 2011-11-04. Pristupljeno 2011-01-09. 
  70. ↑ Grad Beograd - Obrazovanje i nauka
  71. ↑ "The Observer: "Why I love battered Belgrade" (en)
  72. ↑ Beograd rastura: Njujork Tajms (en)
  73. ↑ Beogradski noćni život leži na Dunavu: Deutsche Welle (de)
  74. ↑ 74,0 74,1 B92: Slovenci dolaze u „grad koji ne spava“[mrtav link]
  75. ↑ 75,0 75,1 Večernji list: U Beograd na vikend-zabavu[mrtav link]
  76. ↑ „Klub Akademija — O Akademiji”. Arhivirano iz originala na datum 2008-08-02. Pristupljeno 2011-01-09. 
  77. ↑ Klub studenata tehnike — O nama
  78. ↑ „SKC — Informacije”. Arhivirano iz originala na datum 2008-12-16. Pristupljeno 2011-01-09. 
  79. ↑ Turistička organizacija Beograda — Skadarlija[mrtav link]
  80. ↑ „BiP - Istorijat”. Arhivirano iz originala na datum 2010-01-07. Pristupljeno 2011-01-09. 
  81. ↑ Grad Beograd - Sport i rekreacija
  82. ↑ „www.ep2005.co.yu Zvanična prezentacija EP u košarci 2005.”. Arhivirano iz originala na datum 2005-08-17. Pristupljeno 2011-01-09. 
  83. ↑ „FISU - Univerzijada 2009. (Beograd)”. Arhivirano iz originala na datum 2008-02-09. Pristupljeno 2011-01-09. 
  84. ↑ „Olimpijski komitet Srbije - Istorija”. Arhivirano iz originala na datum 2009-01-10. Pristupljeno 2011-01-09. 
  85. ↑ Zvanična prezentacija olimpijskog pokreta (Atlanta 1996)
  86. ↑ Grad Beograd - Sport i rekreacija (Stadioni)
  87. ↑ Grad Beograd - Sport i rekreacija (Sportski centri i hale)
  88. ↑ „Tašmajdan - Hala Pionir”. Arhivirano iz originala na datum 2009-02-12. Pristupljeno 2011-01-09. 
  89. ↑ „Ada Ciganlija - Sportski tereni”. Arhivirano iz originala na datum 2007-04-25. Pristupljeno 2011-01-09. 
  90. ↑ Turistička organizacija Beograda - Ada Ciganlija[mrtav link]
  91. ↑ „Ada Ciganlija - O Adi”. Arhivirano iz originala na datum 2007-05-20. Pristupljeno 2011-01-09. 
  92. ↑ „Ada Ciganlija - Kupalište”. Arhivirano iz originala na datum 2007-05-20. Pristupljeno 2011-01-09. 
  93. ↑ „RTS: Samo RTS može da bude javni servis”. Arhivirano iz originala na datum 2009-01-24. Pristupljeno 2011-01-09. 
  94. ↑ PGP - RTS (Priča o nama Arhivirano 2009-01-13 na Wayback Machine-u)
  95. ↑ „Paradoks Pinka”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 2011-01-09. 
  96. ↑ B92 na 8.598. mestu u svetu
  97. ↑ „GSP "Beograd" - Statistika”. Arhivirano iz originala na datum 2009-02-21. Pristupljeno 2011-01-09. 
  98. ↑ „Železnice Srbije - Beovoz”. Arhivirano iz originala na datum 2008-10-13. Pristupljeno 2011-01-09. 
  99. ↑ „BELAM — Direkcija za izgradnju lakog metroa”. Arhivirano iz originala na datum 2006-07-05. Pristupljeno 2011-01-09. 
  100. ↑ Danas - Regionalni centar putničkog i kargo saobraćaja Arhivirano 2007-10-11 na Wayback Machine-u, 20. maj 2005
  101. ↑ „Luka „Beograd“ - Istorijat i položaj”. Arhivirano iz originala na datum 2007-01-02. Pristupljeno 2011-01-09. 
  102. ↑ Grad Beograd - Međunarodna saradnja
  103. ↑ Grad Beograd - Činjenice o Beogradu (primljene nagrade)
  104. ↑ Beograd - Grad budućnosti u Južnoj Evropi

Dalje čitanje

uredi

Eksterni linkovi

uredi
 U Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Belgrade
 Potražite izraz Beograd u W(j)ečniku, slobodnom rječniku.

Zvanični sajt grada Beograda

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Beograd&oldid=42227371