Univerzitet

Univerzitet (njem. Universität < srednjovj. lat. universitas: udruga; zajednica) ili sveučilište (kalk prema grč. Πανδιδαϰτήριον, Pandidaktḗrion: ime škole osnovane 325. u Konstantinopolu), institucija višeg obrazovanja i istraživanja, koja daje akademske rangove. Riječ univerzitet je nastala od latinskog universitas, koja znači udruženje jer su prvi srednjovjekovni univerziteti u Evrope bili obične grupe učenjaka.

Historija

Zbog gore navedene definicije, najstariji univerziteti na svijetu su svi evropski, jer dodjeljivanje akademskih rangova nije bio običaj starih škola u Aziji i Africi. Ipak, institucije sa višim školstvom, koje su bile dosta starije od starih evropskih univerziteta, su postojale u zemljama kao što su Kina, Egipat i Indija.

Akademija, koju je osnovao grčki filozof Platon 387. pne.. u gaju Academos blizu Atine, je podučavala studente u filozofiji, matematici i gimnastici, a ponekad se smatra prethodnici modernih evropskih univerziteta. Drugi grčki gradovi s istaknutim obrazovnim institucijama su bili na Kosu (dom Hipokratesa), koji je imao medicinsku školu, i Rodos, koji je imao filozofske škole. Drugi klasični poznati univerzitet je bio Muzej i biblioteka grada Aleksandrije.

Oko hiljadu godina nakon Platona, institucije koje nose neke sličnosti sa sadašnjim univerzitetima su postojali u Perziji i Islamskom svijetu, npr. Gundišapurska akademija, a kasnije i al-Azhar univerzitet u Kairu.

U Aziji su postojale mnoge institucije višeg obrazovanja koje su imale vrlo malo sličnosti sa evropskim shvatanjem institucije univerziteta. Npr., rana kineska država je ovisila o pismenim i obrazovanim službenicima da bi mogla funkcionisati, a carski ispit i obrazovni sistem je bio osnovan u Han Dinastiji (206 p.n.e-220) kako bi ocijenila i odabrala službenike iz naroda. Antički gradovi Nalanda, Vikramasila, Kančipura i Takšasila su bili poznati centri učenja na Istoku, sa studentima iz cijele Azije. Posebno je Nalanda bio poznati centar budističke učenosti, i kao takav je privlačio veliki broj budističkih učenjaka iz Kine, centralne Azije i južnoistočne Azije.

Prvi srednjovjekovni univerzitet u Evropi je bio Magnaurski Univerzitet u Carigradu, (sada Istanbul, Turska), koji je osnovao car Bardas 849. Onda su slijedili Univerzitet u Bolonji i Univerzitet u Parizu. Mnogi srednjovjekovni univerziteti u zapadnoj Evropi su stvoreni pod okriljem Katoličke Crkve, obično kao katedralske škole.

U Evropi su mladići nastavili sa obrazovanjem na univerzietima kada završe studije triviuma – prethodna znanja o gramatici, retorike i logike – kvadriviuma: aritmetika, geometrija, musika i astronomija.

Univerziteti su uglavnom bili osnovani po statutu ili povelji. U Velikoj Britaniji se univerzitet osniva po dekretu koji se donosi u parlamentu, ili kraljevskoj povelji; u oba slučaja se zakon odobrava od strane Državnog Savjeta (Privy Council of the United Kingdom).

Francuska

U Francuskoj studenti mogu pohađati grandes écoles, koji su veoma prestižne i elitne škole, sa malim brojem studenata— obično par stotina studenata i koji imaju veoma selektivne prolazne ispite. Postoje grandes écoles za literaturu, biznis i inžinjerstvo. Standard u ovim školama je obično bolji nego na odgovarajućim francuskim univerzitetima. Sistem sa grandes écoles je specifičan za francuski obrazovni sistem.

Sjedinjene Američke Države

U SAD-u univerziteti se smatraju kao svako drugo preduzeće, iako su mnoge savezne države uvele posebne odgovornosti kako bi osigurale dobrobit i napredak studenata. S obzirom da se federalna vlada ne upliće direktno u organizaciju ili regulaciju univerziteta, osnovan je neslužben ali formaliziran sistem akreditacije od strane regionalnih mreža akademskih institucija.

Krajem 19. vijeka američki Kongres je podstakao stvaranje mnogih univerziteta, land-grant colleges. Posljednjih decenija 20. vijeka je onovano više "mega univerzieta", na kojima se nastava vrši tehnikama "učenja na daljinu".

Većina američkih privatnih i javnih univerziteta rade na bazi non-profita (što znači da se svaki višak ulaže u poboljšanje usluga), ali su početkom 1970-ih mnogi koledži i univerziteti osnovani sa ciljem zarade novca.

Govorno (nekolokvijalno) korištenje

Kolokvijalno, izraz univerzitet je korišten širom svijeta kao faza u nečijem životu: "kada sam studirao na univerzitetu u SAD-u, koledž je često korištena riječ: "kada sam bio na koledžu". U Australiji se "univerzitet" često naziva "Uni".

U Bosni i Hercegovini se institucija koju sačinjava više fakulteta naziva "univerzitetom".

Povezano

Reference

Walter Ruegg (ed), A History of the University in Europe, Cambridge University Press, Cambridge (3 vols) ISBN 0-521-36107-9.