Ovo je članak o godini 1738.

Godina 1738 (MDCCXXXVIII) bila je redovna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u nedjelju po julijanskom kalendaru.

Milenijum: 2. milenijum
Vjekovi: 17. vijek18. vijek19. vijek
Decenija: 1700-e  1710-e  1720-e  – 1730-e –  1740-e  1750-e  1760-e
Godine: 1735 1736 173717381739 1740 1741
Pogubljenje Josepha Süssa.
1738. po kalendarima
Gregorijanski 1738. (MDCCXXXVIII)
Ab urbe condita 2491.
Islamski 1150–1151.
Iranski 1116–1117.
Hebrejski 5498–5499.
Bizantski 7246–7247.
Koptski 1454–1455.
Hindu kalendari
Vikram Samvat 1793–1794.
Shaka Samvat 1660–1661.
Kali Yuga 4839–4840.
Kineski
Kontinualno 4374–4375.
60 godina Yang Zemlja Konj
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11738.
p  r  u
Podrobnije: Kalendarska era

Događaji

uredi

Januar/Siječanj

uredi
  • 1. 1. - Holandski brod Leusden tone na ušću Maronija u Surinamu: posada i nekolicina robova se spasla, a 664 do 702 roba su stradali.
  • 7. 1. - Mirovni ugovor između Marati i Mogula u Indiji: Marate dobijaju oblast Malwa u zapadnocentralnom delu zemlje.
  • januar? - Odred potiskih graničara je potučen kod Šapca; zbog rđavog snabdevanja dolazi do masovnog dezertiranja, od slavonske do pomoriške granice.[1]
  • januar - Jedne turske čete iz Albanije idu u Skadar a druge preko Sv. Spasa i Đakovice u Peć. Mahmudbegović u to vreme postaje skadarski paša, šalje vojsku na Kuče i Klimente, ovi je odbijaju i plene Podgoricu i Spuž. Paša se sveti na Vasojevićima, koje potiskuje u Metohiju.[2]

Februar/Veljača

uredi
  • 4. 2. - Joseph Süss Oppenheimer, jevrejsko-njemački bankar i dvorski Jevrej Württemberga pogubljen po osudi za prevaru, pronevjeru i razvrat. Postaje tema književnih radova i antisemitskog filma Jud Süß (1940).
  • 5. 2. - Francuske trupe se, na poziv Đenove, iskrcavaju na Korzici kako bi umirili ustanak.
  • 11. 2. - 30. 3. - Jacques de Vaucanson prikazuje u Parizu svoj automat, "Frulaša". Kasnije ove godine pravi i "Bubnjara" i remek-delo, "Patku koja vari", izloženu sledeće godine.
  • Rusko-austrijsko-turski rat: Turci iz Bosne pokušavaju zauzeti Šabac, poraženi su kod Crvice, blizu Bajine Bašte; zvornički Mohamed-paša je zauzeo Bijeljinu, (i Raču,) prodro je u šabački distrikt do Prnjavora, ali se ubrzo mora povući.[3]
  • februar - Bosanski vezir Ali-paša je na putu za Užice došao pod Višegrad, zvorničku vojsku je uputio prema Čačku i Sitnici, jedan njegov odred je osvojio Požegu, posada Užica ubrzo pristaje na časnu predaju, pre povratka u Bosnu je zaposeo Rudnik. Nakon povratka u Bosnu hara između Une i Kupe, Zvorničani i Tuzlaci pljačkaju Semberiju i Mačvu, a Hercegovci i Arbanasi Kuče i Klimente[4] Jedan letopisac piše: "Na 20 Veljači odoše Turci opet pod užice i pred njima Ibraim paša Ali paša iz Skoplja i uzeše ga na viru. Otpratiše cesarove ljude k Beogradu i što je bilo raja Turska izvišaše Turci, izsikoše i u ropstvo nemilo okrenuše".[5]
  • 20. 2. - Osnovana Švedska levantska kompanija za trgovinu sa Osmanlijama (radi do 1756).

Mart/Ožujak

uredi
  • 24. 3. - Nader-šahova opsada (starog) Kandahara: grad je osvojen u jurišu bahtijarskog kontigenta. Husein Hotak je zarobljen sutradan, kada je pala i citadela - to je kraj hotakijske moći. Preživeli Kandaharci su preseljeni u obližnji novi grad Naderabad (napušten 1747).
  • mart/april - Bitka na Dindaru: etiopski car Iyasu II je potučen kada je krenuo na Senarski sultanat, zarobljenu Hristovu ikonu i česticu Časnog krsta će morati platiti 8.000 unci zlata.

April/Travanj

uredi
  • 8. 4. (28. 3. po j.k.) - Britanski parlament glasa sa 257 prema 209 da kralj zatraži zadovoljštinu od Španjolske, nakon što mu je Robert Jenkins, po priči, pokazao svoje uho u turšiji, odrezano 1731 - sljedeće godine počinje Rat Jenkinsovog uha. Pravi problemi su trgovina sa Amerikama, britansko širenje u Severnoj Americi (Džoržija u susedstvu Floride) i napetost sa, takođe burbonskom, Francuskom.
  • 10. 4. - Car Karlo je privremeno priznao patrijarhu Arseniju IV jurisdikciju u (ranije) novostečenim oblastima - patrijarh se u junu vraća u Beograd, može doći na prestol beogradsko-karlovačkog mitropolita.[6]
  • 28. 4. - Papa Klement XII. izdaje bulu In eminenti apostolatus specula: katolicima se zabranjuje da postaju masoni. Zabrana je proistekla iz rivalstva hanoverskih i jakobitskih loža i mogućih posledica za britansko-francuske odnose.
  • proleće - Pećki Hodaverdi-paša bezuspešno napadao Kuče.[7]

Maj/Svibanj

uredi
  • maj, početkom - Pošto je car Karlo prihvatio patrijarhov predlog da se organizuje srpsko-albanski puk, gen. dela Cerda je dobio zadatak da ga organizuje - ali, prikupljeno je samo 150 od potrebnih 2.000 ljudi, koji nisu dobili opremu od guvernera Marulija.[3]
  • 10. 5. - Nader-šah započinje invaziju mogulskih teritorija u dan. Afganistanu, jer je mogulski car dopustio afganskim pobunjenicima da prebegnu na njegovu teritoriju. Nader ulazi u Gazni 31. 5. bez otpora.
  • 24. 5. - John Wesley u Londonu na sastanku vjernika Moravske crkve doživljava duhovni preporod koji će ga potaknuti da pokrene metodistički pokret; metodisti širom svijeta danas isti datum obilježavaju kao Dan Aldersgatea.
  • 25. 5. - Okončava se oružana faza Cresapovog rata između britanskih američkih kolonija Maryland i Pennsylvania, zalaganjem kralja Georga II za primirje i pregovore - granični spor rešen tek 1767. povlačenjem Mason–Dixonove linije.
  • 27. 5. - Osmanlije zauzele Oršavu na Dunavu (Austrijanci kasnije povratili).
  • 30. 5. - Hercegovački izaslanici se obraćaju Austriji, nude ustanak i pravoslavaca i katolika - pripremljen je tekst privilegije, ali već se razmišlja o miru[6]

Jun/Juni/Lipanj

uredi
  • jun, početkom - Sultanov ferman zemaljskim prvacima da se prekinu odmazde u Srbiji, kako bi se raja vratila na zemlju, ali ubistva i pljačke se nastavljaju; na Kosovu se odmazda pretvara u "trajan obračun sa srpskom rajom", u čemu je carigradska vlada nemoćna. Kneževi Bogosav i Jovica iz Barajeva odn. Nemenikuća, kao i još neki kneževi ovog leta, dobili su u Nišu aman-bujruldiju od velikog vezira Jegen Mehmed-paše o mirnom prihvatanju turske vlasti, što je začetak knežinske samouprave.[8]
  • jun - Osmanlije zauzimaju Mehadiju, što im otvara Banat (Austrijanci nakratko povratili).
  • 19. 6. - Nader-šah zauzima Kabul nakon kratke opsade.
  • 24. 6. - Britanac Lewis Paul je dobio patent za predenje sa valjcima, model je izradio John Wyatt. Prve predionice s ovim principom slede 1741, sa magarećim, i 1742, sa vodenim pogonom.

Jul/Juli/Srpanj

uredi
  • 4. 7. - Bitka kod Cornee, severno od Oršave: Austrijanci odbili osmanlijski napad, povratili Mehadiju 9-og. Veliki vezir Yeğen Mehmed je ovih dana stigao sa glavnom vojskom u Vidin.[9] Vojvodu od Lorene će u Beču uzdizati kao drugog Eugena.
  • 13. 7. - Razbijen turski napad na Ada Kale, ali opsada se nastavlja 18-og.
  • jul - Šire se glasovi da će se Turci okupljati oko Užica radi napada na Beograd, patrijarh prelazi u Karlovce.[3]
  • jul - Britanac William Champion dobio patent za proizvodnju cinka.
  • jul - Englez Thomas Pellow je nakon 23 godine uspeo pobeći iz ropstva u Maroku.
  • srpanj - Izbila kuga s obe strane Dunava u Srbiji, naročito među vojnicima.[10]; proširila se iz Erdelja u Banat i Bačku, a iz Srbije u Srem, traje do 1741-42, "od Zemuna do Varadina nije (se) moglo proći drumom od trupova mrtvih ljudi"; u južnoj Ugarskoj ima i dosta razbojničkih družina.[11]
  • 19. 7. - Jean-Baptiste Charles Bouvet de Lozier je krenuo sa dve fregate u istraživanje južnog Atlantika.
  • leto - Odred graničarskih hajduka upućen u Temišvar pa Lipovu, u borbu protiv pobunjenih Rumuna - prekinuto zbog kuge.[1]
    • 1738-39 - Pošto su ih Nijemci htjeli pokmetiti, banatski pastiri digli pobunu pod rukovodstvom rumunskih hajduka Vanče i Andrije, čije je glavno gnijezdo u Đerdapskoj klisuri.[12]
  • leto - Emanuil Kozačinski napušta Karlovce, ostaje samo mala trivijalna škola slovenska i gramatička.[13]

Avgust/August/Kolovoz

uredi
  • 2. 8. - Proglašen franjevački samostan u Imotskom, ustoličen prvi gvardijan.[14]
  • 15. 8. - Osmanlije seraskera Ivaz Mehmeda zauzimaju Ada Kale nakon opsade, dva dana kasnije i Oršavu, kao i Mehadij[10], u u austrijskoj vojsci zavladala panika.
  • 16. 8. ? - Podignuta Kapela Svetog Roka u Subotici.[15]
  • 19. 8. - Austrijska vojska se povukla iz Banata, ulogorila se kod Smedereva a devet dana kasnije kod Višnjice.[16]
  • kolovoz? - Rusko-austrijsko-turski rat: Posle turskog prodora, grof Konigsegg je smenjen, za komandanta je postavljen Kevenhuller, u nemilosti je i vojvoda od Lorene, koji je sa Marijom Terezijom nakratko bio poslan u Toskanu.[17]
  • avgust - Rusko-turski rat: Minihova ruska vojska je s mukom došla do Dnjestra, ali se povlače jer se s druge strane nalazi turska vojska, a u Besarabiji je kuga (ruska vojska se povlači iz Očakova i Kinburna, jer strada od kuge). Pri prelazu reke Belokiše (Beloči) odbili su tursko-tatarski napad. Lasijev pohod na Krim se završava zbog nedostatka provijanta.

Septembar/Rujan

uredi
  • 7. 9. - Snage Nader-šah Afšara opljačkale Dželalabad iz odmazde za ubistvo glasnika.
  • rujan, polovinom - Turci opustošili okolinu Beograda, sa robljem se vratili u Niš 17. 9..[10] U Beograd je stigao herceg Franja Lotarinški, vojska se ulogorila po bastionima tvrđave, u velikoj nečistoći[16]. Austrijanci i Turci vode ove godine poluslužbene razgovore o miru, posredstvom francuskog poslanika na Porti[18]

Oktobar/Listopad

uredi
  • 4 - 18. 10. - Austrijanci, uz pomoć saksonske i bavarske konjice, uspevaju nakon opsade povratiti Raču.[3]
  • oktobar - Francuski istraživač Pierre Gaultier de Varennes et de La Vérendrye je osnovao Fort La Reine, dan. Portage la Prairie, južno od jezera Manitoba. Nastavlja dalje i postaje prvi Evropljanin u dan. Sjevernoj Dakoti, gdje posjećuje narod Mandan.
  • 22. 10. - Španski inženjer Roque Joaquín de Alcubierre započinje iskopavanje Herkulaneuma, pod pokroviteljstvom kralja Karla (osmotomna knjiga gravura pronalazaka Le Antichità di Ercolano Esposte objavljena je 1757-92, s velikim uticajem na neoklasiku).

Novembar/Studeni

uredi

Decembar/Prosinac

uredi
  • 3. 12. - Odlučeno da se manastir Marča preda unijatima, tj. zagrebačkom biskupu, zbog čega su ga Srbi krajišnici sledećeg juna zapalili.[20]
  • 13. 12. - Korzikanski pobunjenici porazili francuske intervencionističke trupe kod Borga, na tada đenovskom ostrvu - događaj su nazvali "Korzikansko povečerje".

Kroz godinu

uredi
  • Crnogorci su četničkim akcijama kroz Hercegovinu naneli veliku štetu Turcima, "da su u provijantu za vojsku pretrpjeli više gubitaka nego protiv Austrijanaca".[21]
  • Turci su napadali Kuče, u Brdima, ali su odbijeni uz pomoć Bratonožića i Klimenata, ali Vasojevići su stradali.[6]
  • Manastir Bazjaš u Banatu je razoren. Monasi manastira Gomionica u Bosni beže u opustelu Pakru u Slavoniji, nose i plaštanicu man. Mileševa.[22]
  • Pacifik Bizza je imenovan rapskim biskupom.
  • 1738-41 - Marin Kavali je mletački generalni providur u Dalmaciji.[23]
  • 1734-38 - Kardinal Prospero Lambertini, budući papa Benedikt XIV objavio De Servorum Dei beatificatione et de Beatorum canonizatione o procedurama kanonizacije svetaca (do 1917. odn. 1983).
  • Nauka i tehnika

Rođenja

uredi

Smrti

uredi
Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1738.

Reference

uredi
  1. 1,0 1,1 Istorija s. n. IV-1, 195
  2. Jovan N. Tomić. O Arnautima u Staroj Srbiji i Sandžaku (1913). rastko.rs
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Istorija s. n. IV-1, 156
  4. Istorija s. n. IV-1, 439-40
  5. Jovan Hadži Vasiljević Muslimani naše krvi u Južnoj Srbiji (1924). rastko.rs
  6. 6,0 6,1 6,2 Istorija s. n. IV-1, 155
  7. Istorija s. n. IV-1, 500
  8. Istorija s. n. IV-1, 333-4
  9. Aksan, Virginia. Ottoman Wars, 1700-1870: An Empire Besieged, p. 113
  10. 10,0 10,1 10,2 Historija n. J. II, 838
  11. Istorija s. n. IV-1, 201-2
  12. Historija n. J. II, 1151-2
  13. Ćorović. Istorija srpskog naroda - Ruski uticaj među Srbima. rastko.rs
  14. Povijest samostana. samostan-imotski.hr
  15. "Politika", 28. jul 1938
  16. 16,0 16,1 Istorija s. n. IV-1, 158
  17. Coxe, William, History of the House of Austria: From the Foundation of the Monarchy, V.4, p. 338-9
  18. Historija n. J. II, 839
  19. Istorija s. n. IV-1, 113
  20. Istorija s. n. IV-1, 190
  21. Historija n. J. II, 1264
  22. Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini od 960. do 1930. godine. rastko.rs
  23. Istorija s. n. IV-2, 50
Literatura
  • Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
  • Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)

Vanjske poveznice

uredi