1857
godina
- Ovo je članak o godini 1857.
Godina 1857 (MDCCCLVII) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom odn. redovna godina koja počinje u utorak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju kalendare).
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 18. vijek – 19. vijek – 20. vijek |
| Decenija: | 1820-e 1830-e 1840-e – 1850-e – 1860-e 1870-e 1880-e |
| Godine: | 1854 1855 1856 – 1857 – 1858 1859 1860 |
| Gregorijanski | 1857. (MDCCCLVII) |
| Ab urbe condita | 2610. |
| Islamski | 1273–1274. |
| Iranski | 1235–1236. |
| Hebrejski | 5617–5618. |
| Bizantski | 7365–7366. |
| Koptski | 1573–1574. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1912–1913. |
| • Shaka Samvat | 1779–1780. |
| • Kali Yuga | 4958–4959. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4493–4494. |
| • 60 godina | Yin Vatra Zmija (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11857. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
DogađajiUredi
Januar/Siječanj – Mart/OžujakUredi
- 3. 1. - Pariški nadbiskup Marie Dominique Auguste Sibour ubijen od strane svećenika koji se navodno protivio nekim crkvenim dogmama.
- 9. 1. - Jak Fort Tejonski zemljotres potresao Kaliforniju.
Austrijski Vereinsthaler (1866)
- 24. 1. - Bečkim ugovorom uveden savezni talir (Vereinsthaler) kao sredstvo plaćanja u Austriji i Nemačkom carinskom savezu (Zollverein). Austrijski gulden korigovao težinu u odnosu na novu valutu, sadrži 100 krajcara umesto 60.
- 24. 1. - University of Calcutta je prvi sekularni univerzitet zapadnog stila u Južnoj Aziji.
- januar - Crnogorski knez Danilo I Petrović u zvaničnoj poseti Parizu, što izaziva nezadovoljstvo Austrije i Rusije[1]. Opozicija (Đorđije Petrović) organizovala atentat na knjaza, ubijen jedan senator na ispraćaju[2].
- januar/februar - Gustaveu Flaubertu suđeno po optužbi da je feljtonizovanim romanom Madame Bovary povredio moral i religiju - oslobođen 7. februara a roman u aprilu objavljen u obliku knjige.
- 4. 2. - Veliki pogreb, juče umrlog, austrijskog konzula u Sarajevu Dimitrija Atanackovića - "prvi put" da je u gradu javno nošen krst od početka turske vlasti.[3]
- 5. 2. - Ratifikovan liberalni ustav Meksika - protivljenje konzervativaca ranijim liberalnim zakonima i ovom ustavu dovodi do građanskog Reformskog rata (od sledećeg decembra do 1860).
- februar - Putnički brod Tempest nestao na Atlantiku sa 150 osoba.
- 20. 2. - U Bremenu osnovana brodarska kompanija Severnonemački Lojd (Norddeutscher Lloyd).
- 22. 2. - Po legendi, u Minhenu nastale bele kobasice (Weißwurst).
- 28. 2. - Austrijski feldmaršal Josef Radetzky odlazi u penziju posle 90 godina života i 72 godine službe.
- 3. 3. - Drugi opijumski rat: Velika Britanija i Francuska i formalno objavljuju rat Kini.
- 4. 3. - James Buchanan postaje predsednik SAD (do 1861) - kasniji istoričari ga smatraju jednim od najslabijih predsednika.
.jpg)
- 6. 3. - Vrhovni sud SAD presuđuje u slučaju Dred Scott v. Sanford: crnci, robovi ili slobodni, ne mogu biti građani SAD, pa se ne mogu obraćati federalnom sudu - smatra se najgorom odlukom Suda, jedan od katalizatora Građanskog rata (poništeno 1866-68).
- 13. 3. - Knez Aleksandar Karađorđević doneo ustroenije o udruživanju zanatlija i trgovaca (danas Dan Privredne komore Srbije).
- 14. 3. - Kopenhagenska konvencija posle više od 400 godina ukida Øresundsku brodarinu, dansku dažbinu za prolaz moreuzom Øresund.
- 23. 3. - Elisha Otis instalirao u New Yorku prvi lift.
- 25. 3. - Édouard-Léon Scott de Martinville patentirao fonoautograf, prvu poznatu spravu za beleženje zvuka.
- 27. 3. - Anglo-persijski rat: Britanci zauzeli bez borbe Muhamaru (Horamšaher) na Šat al-Arabu, pet dana kasnije zauzimaju i Ahvaz.
- 27. 3. - 24. 4. - Izbori u Ujedinjenom Kraljevstvu, Palmerstonovi vigovci konačno dobili većinu.
April/Travanj – Jun/LipanjUredi
- 4. 4. - Okončan Anglo-persijski rat (mirovni ugovor potpisan u Parizu pre mesec dana): Persija se povlači iz afganistanskog Herata, potpisaće trgovački ugovor i sarađivaće u sprečavanju trgovine robovima.
- 18. 4. - Allan Kardec, osnivač spiritizma, izdaje prvu od pet knjiga koje se smatraju fundamentalnim delima te doktrine.
.jpg)
- 30. 4. - Ekspedicija Novara: austrijska fregata Novara kreće iz Trsta na put oko svijeta.
- 5. 5. - 17. 10. - U Manchesteru se održava izložba Umetnička blaga Velike Britanije, sa 16.000 izloženih dela i 1,3 miliona posetitelja. Oscar Gustave Rejlander izlaže "Dva načina života", bešavni kolaž od 32 fotografije.
- 10. 5. - Indijska pobuna započinje pobunom indijskih vojnika (sipoja) protiv britanskih oficira.
- 11. 5. - Indijski pobunjenici zauzimaju Delhi, sa gradskim ološem ubijaju sve Evropljane koje vide a Britanci se digli u vazduh sa gradskim arsenalom da im ne bi pao u ruke.
- 26. 5. - Neuchâtelska kriza okončana Pariskim ugovorom: pruski kralj se i formalno odriče bivše kneževine, sada švajcarskog kantona Neuchâtel i grofovije Valangin.
- 2. 6. - Johann Carl Fuhlrott i Hermann Schaaffhausen predstavili prošlogodišnje otkriće Neandertal 1, prvog pronađenog neandertalca.
.jpg)
- 6. 6. - Švedsko-norveški princ Oskar se oženio sa Sophijom von Nassau.
- 25. 6. - Prvo izdanje Baudelaireove zbirke pesama "Cveće zla" (Les Fleurs du mal) - u avgustu osuđen na globu zbog vređanja javnog morala.
- 26. 6. - Kraljica Viktorija održala prvu ceremoniju dodele Viktorijinih krstova, najvišeg britanskog odlikovanja - 66 učesnika Krimskog rata (1358 odlikovanja do 2015).
- 27. 6. -
Južnoafrička Republika (Transvaal) nezavisna, prvi predsednik Marthinus Wessel Pretorius. - 27. 6. - Indijska pobuna: Opsada Kanpura okončana britanskom predajom - obećan im slobodan prolaz, ali dolazi do pucnjave u kojoj su skoro svi ubijeni, a žene i deca zatočeni.
- jun - Rat u Juti: predsednik SAD proglašava da je mormonska Juta u stanju pobune zbog tamošnje poligamije i teokratije.
Jul/Srpanj – Septembar/RujanUredi
- 1. 7. (19. 6. po j.k.) - Stefan Marković postavljen za novog knjažeskog predstavnika (predsednika vlade) u Srbiji (do 1858).
- 1. 7. - Opsada Lucknowa - indijski pobunjenici drže pod opsadom Lucknow a Britanci započinje opsadu Delhija.
- 15. 7. - Indijski ustanak: Bibigharski masakr britanskih žena i dece u Kanpuru.
- 27. 7. - Austrijska južna željeznica je završena otvaranjem dionice Ljubljana-Trst - tako je Beč, nakon 18 godina gradnje, povezan željeznicom sa Jadranom.
- 5. 8. - Prvi pokušaj postavljanja Transatlantskog telegrafskog kabla - neuspešno.
- 15. 8. - Prvi uspon na planinu Mönch u Bernskim Alpima (4.107 m).
- 18. 8. - Počela s radom Biblioteca Comunale Paravia, današnja Znanstvena knjižnica Zadar.
- 20. 8. - Jedrenjak Dunbar se nasukao pred Sydneyskom lukom, stradala 121 osoba.
- 26. 8. - Nemački botaničar i istraživač Adolf Schlagintweit pogubljen u Kašgaru.
- 28. 8. - Odobren zakon u Engleskoj i Velsu kojim se razvod premešta iz crkvenog u građanski sud.
- 11. 9. - Masakr na Mountain Meadows: mormonska milicija ubila oko 120 pripadnika iseljeničkog karavana u Juti.
- 12. 9. - Parobrod SS Central America potonuo zbog uragana kod Severne Karoline sa 425 ljudi i 14.000 kg zlata, što će inicirati ekonomsku krizu.
- septembar - U SAD počinje finansijska Panika 1857. koja će se proširiti i u Evropu.
- septembar - Zbog turskog zuluma Luka Vukalović na zboru narodnih glavara dogovorio novu bunu, pridružiće se i Kuči i Vasojevići[4].
- 20. 9. - Britanci povratili Delhi, poslednji mogulski car Bahadur Shah II je uhapšen, dvojica sinova i jedan njegov unuk su ubijeni.
- 24 - 29. 9. - Susret dva cara u Stuttgartu, francuskog Napoleona III i ruskog Aleksandra II - Rusija izlazi iz izolacije, Francuskoj obećana neutralnost u slučaju konflikta sa Austrijom u Italiji (→ Austrijsko-sardinijski rat).
- 25. 9. - Krunski princ Karl XV postaje regent Švedske i Norveške.
- septembar/oktobar - Otkrivena Tenkina zavera za ubistvo kneza Aleksandra, nazvana po Stefanu Stefanoviću Tenki, predsedniku Saveta (u zaveru bilo umešano još nekoliko savetnika, finansira ih Miloš Obrenović).
Oktobar/Listopad – Decembar/ProsinacUredi
Panika 1857. u SAD: juriš na banke
- 5. 10. - Srpski slikar Stevan Todorović otvorio u Beogradu besplatnu školu za slikanje, pevanje i gimnastiku (bila nakratko zabranjena).
- 13. 10. - Panika 1857.: zatvorene banke u New York Cityju, ostaju tako do 12. decembra.
- 24. 10. - U Sheffieldu u Engleskoj formiran Sheffield F.C., prvi fudbalski klub na svijetu.
- 25. 10. (13.10. po j.k.) - Šestorica savetnika podnela ostavku pod pritiskom kneza Aleksandra, mada nisu bili direktno umešani u Tenkinu zaveru (francuski i ruski konzul negoduju).
- 28. 10. - Uspostavljen međunarodni telegrafski saobraćaj na liniji Beograd-Carigrad, preko Niša i Sofije.
- 29. 10. - Helmuth Karl Bernhard von Moltke dobio dužnost dužnost šefa pruskog generalštaba (do 1888, od 1871 šef nemačkog Velikog generalštaba).
- 1. 11. - U SAD izlazi prvi broj kulturnog časopisa The Atlantic Monthly.
- 2. 11. (21.10. po j.k.) - Francuski ambasador pri Porti Duvnel (s kojim se u principu slaže i ruski ambasador) traži tursku komisiju za rešavanje ustavnog sukoba u Srbiji.
- 13. 11. (1.11. po j.k.) - Osuđenima u Tenkinoj zaveri smrtna kazna zamenjena doživotnom robijom u Gurgusovačkoj kuli, uz brutalan prevoz i tretman.
- 15. 11. - Puštena pruga Segedin-Temišvar, preko Banatskog Aranđelova i Kikinde, što predstavlja vezu i sa Budimpeštom i Bečom.
- 18. 11. - Opsada Lucknowa okončana britanskim povlačenjem iz grada.
- 18. 11. - Eksplozija barutane u utvrdi Mainz, uništeno 57 kuća, poginuo izvestan broj pruskih i austrijskih vojnika.
- 20. 11. - Ručno pismo (reskript) ruskog cara Aleksandra II kojim je plemstvo ovlašćeno da se bavi seljačkim pitanjem, u pravcu ukidanja kmetstva[5].
Karta Beča iz 1858, prije rušenja zidova i šančeva
- decembar? - U južnoj Hercegovini, uz pomoć Crne Gore, počinje ustanak Luke Vukalovića koji će se raširiti do Drobnjaka[1]. Vukalović je vodio krvavu borbu u Orahovcu.
- decembar - Izbija novi ustanak u Bosni koji će biti ugušen u jesen 1858 - Prva Pecijina buna (Petar Petrović Pecija na čelu ustanka u Krajini). Ustanak seljaka oko Gradačca sa centrom u selu Gorici[6].
- decembar - Grupa bosanskih seljaka krenula da preda žalbu sultanu na svoje stanje - žele ukidanje čitluka i služenje u vojsci umesto poreza[7].
- 16. 12. - Zemljotres u Basilicati ubija oko 11.000 ljudi u južnoj Italiji (Kraljevina dviju Sicilija).
- 20. 12. - Austrijski car Franjo Josip I izdaje dekret Es ist Mein Wille kojim naređuje rušenje gradskih zidova i šančeva Beča radi gradnje Ringstrasse.
- 22. 12. - U Londonu osnovan Alpski klub (Alpine Club), prvi planinarski klub na svetu.
- 31. 12. - Britanska kraljica Viktorija odabire Ottawu kao budući glavni grad Kanade.
Kroz godinuUredi
- Srbija:
- U Srbiji se prikupljaju prilozi za Karađorđev spomenik, u šta je vlada uključila policiju, a mitropolit sveštenstvo - Savet negoduje zbog nameta.
- Počinje gradnja Kapetan-Mišinog zdanja u Beogradu.
- U Srbiji donet Zakon o osnovnim školama - finansiranje i nadzor preneti sa lokalnog na državni nivo.
- Stevan Todorović došao u Beograd i osnovao školu za crtanje i školu za gimnastiku i borenje.
- Oštra zima i loši putevi izazivaju visoke cene u Beogradu.
- Šumska uredba pokušava da unese reda u vlasništvo i prekomernu seču u Srbiji, oborena već sledeće godine.
- U Crnoj Gori se pojavila opozicija oko predsednika Senata Đorđija Petrovića, ali knjah Danilo je ubrzo suzbija[8].
- Đorđe Natošević započinje u Temišvaru reformu srpskog školstva u Habsburškom carstvu[9].
- Juraj Dobrila postaje porečko-pulski biskup.
- U civilnoj Hrvatskoj (bez Srema) ima 851.516 stanovnika od čega 83.026 Srba; u Vojnoj granici od 657.817 stanovnika, Srba je 45% (ukupno 29,04% Srba u oba dela Hrvatske, pad sa 31,41% u 1840.)[10].
- Ruski diplomata Aleksandar Giljferding putuje po Kosovu i Bosni.
- Dimitraćeva buna oko Vidina[11].
- Dickensov roman Little Dorrit objavljen u obliku knjige.
- Tajpinški ustanak: pesnik i predsednik vlade Shi Dakai napušta prestonicu sa izvesnim brojem pristalica - smatra se da je ovo doprinelo propasti pokreta.
- Osnovan Kuala Lumpur, kao naselje rudara kalaja/kositra.
- Završena Memphis and Charleston Railroad, prva železnica između Atlantika i Misisipija.
- Osnovan Dakar.
- Nauka i tehnika:
- U Švajcarskoj pronađen tipski lokalitet Latenske kulture Gvozdenog doba.
- Claude Bernard izolovao glikogen.
- Formuliran Buys Ballotov zakon, ili barički zakon vjetra.
- Louis Pasteur objasnio fermentaciju.
- August Kekulé objavio četvorovalentnost ugljenika.
RođenjaUredi
Januar/Siječanj – Jun/LipanjUredi
- 4. 1. - Émile Cohl, francuski karikaturist, animator († 1938)
- 13. 1. - Anastasios Papulas, grčki general († 1935)
- 23. 1. - Andrija Mohorovičić, hrvatski geofizičar († 1936.)
- 26. 1. - Dalaj Lama XII († 1875)
- 28. 1. - Stojan Protić, srpski političar, prvi predsednik vlade KSHS († 1923)
- 18. 2. - Max Klinger, slikar, skulptor, grafičar († 1920)
- 22. 2. - Robert Baden Powell, osnivač svjetskog izviđačkog (skautskog) pokreta († 1941.)
- 22. 2. - Heinrich Rudolf Hertz, njemački fizičar († 1894.)
- 26. 2. - Émile Coué, propagator autosugestije († 1926)
- 25. 3. - Jovan Ilkić, srpski arhitekta († 1917)
- 27. 3. - Karl Pearson, osnivač matematičke statistike († 1936)
- 30. 3. - Léon Charles Thévenin, telegrafski inženjer († 1926)
- 5. 4. - Aleksandar I Batenberg, prvi vladar moderne Bugarske († 1893)
- 22. 4. - Paul Dresser, kompozitor zabavne muzike († 1906)
- 23. 4. - Ruggero Leoncavallo, kompozitor opere († 1919)
- 13. 5. - Ronald Ross, pronalazač malaričnog parazita, nobelovac († 1932)
- 15. 5. - Williamina Fleming, astronom († 1911)
- 24. 5. - Aleksandar Mašin, srpski pukovnik, majski zaverenik († 1910)
- 31. 5. - Achille Ratti, papa Pio XI. († 1939)
- 2. 6. - Edward Elgar, engleski kompozitor († 1934.)
- 6. 6. - Aleksandar Ljapunov, ruski matematičar, fizičar († 1918)
Jul/Srpanj – Decembar/ProsinacUredi
- 5. 7. - Clara Zetkin, njemačka revolucionarka i članica međunarodnoga radničkog pokreta († 1933.)
- 8. 7. - Alfred Binet, psiholog, kokreator testa inteligencije († 1911)
- 27. 7. - Melentije Vujić, episkop timočki, svetogorski monah († 1921)
- 8. 8. - German Opačić, episkop bački († 1899)
- 9. 9. - Milan Nedeljković, začetnik astronomije i meteorologije u Srbiji († 1950)
- 12. 9. - Mijo Mandić, pokretač bunjevačkog lista "Neven" († 1945)
- 13. 9. - Milton S. Hershey, proizvođač čokolade († 1945)
- 15. 9. - William Howard Taft, predsednik SAD, vrhovni sudija († 1930)
- 17. 9. - Konstantin Ciolkovski, pionir raketa i astronautike († 1935)
- 2. 10. - Arthur Edward Waite, okultista († 1942)
- 9. 10. - Ivo Vojnović, hrvatski književnik († 1929.)
- 1. 11. - Damjan Popović, srpski general († 1928)
- 3. 11. - Mihail Aleksejev, ruski general († 1918)
- 5. 11. - Ida Tarbell, pionir istraživačkog novinarstva († 1944)
- 17. 11. - Celestin Medović, hrvatski slikar († 1920.)
- 26. 11. - Ferdinand de Saussure, lingvista, semiotičar († 1913)
- 28. 11. - Alfonso XII, kralj Španije († 1885)
- 3. 12. - Joseph Conrad, engleski prozaist poljskoga podrijetla († 1924.)
- 7. 12. - Uroš Predić, srpski slikar († 1953)
- 10. 12. - Lujo Marun, franjevac, arheolog († 1939)
- 16. 12. - Nikolaj Hartvig, ruski diplomata († 1914)
- 16. 12. - Edward Emerson Barnard, astronom († 1923)
- ? - Persida Milenković, zadužbinarka († 1943)
- ? - Mehmed Šukri-paša, osmanski zapovednik Jedrena († 1916)
SmrtiUredi
- 10. 2. - David Thompson, istraživač Severne Amerike (* 1770)
- 15. 2. - Mihail Glinka, ruski kompozitor (* 1804)
- 30. 3. - Dimitrije P. Tirol, srpski pisac, geograf, slikar (* 1793)
- 2. 5. - Alfred de Musset, književnik (* 1810)
- 11. 5. - Eugène François Vidocq, detektiv (* 1775)
- 20. 5. - Ivan Franjo Jukić, bosanski franjevac, prosvjetitelj, pjesnik, putopisac i etnograf (* 1818)
- 23. 5. - Augustin Louis Cauchy, francuski matematičar (* 1789.)
- 21. 6. - Louis Jacques Thénard, hemičar (* 1777)
- 30. 6. - Alcide d'Orbigny, naturalista (* 1802)
- 15. 7. - Carl Czerny, kompozitor, pijanista, učitelj (* 1791)
- 29. 7. - Charles Lucien Bonaparte, biolog (* 1803)
- 5. 9. - Auguste Comte, francuski matematičar i filozof (* 1798.)
- 22. 9. - Daniele Manin, venicijanski revolucionar (* 1804)
- 28. 10. - Louis Eugène Cavaignac, francuski general, bivši šef vlade (* 1802)
- 3. 12. - Christian Daniel Rauch, skulptor (* 1777)
- 17. 12. - Francis Beaufort, britanski admiral, hidrograf (* 1774)
- 23. 12. - Achille Devéria, slikar, litograf (* 1800)
- ? - Stevan Perović Cuca, crnogorski serdar i senator, Njegošev sestrić (* 1830)
ReferenceUredi
- ↑ 1,0 1,1 Ćorović, Vladimir. Crna Gora kao svetovna država. rastko.rs
- ↑ Nikčević, dr Tomica. Političke struje u Crnoj Gori u 19. vijeku. montenegrina.net
- ↑ "Politika", 31. jul 1939
- ↑ Istorija s. n. V-1, 477
- ↑ Jelačić, dr Aleksej. Историја Русије. rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. V-1, 478
- ↑ Istorija s. n. V-1, 467
- ↑ Istorija s. n. V-1, 433
- ↑ Cerović, Ljubivoje. Srbi u Rumuniji od ranog srednjeg veka do današnjeg vremena. rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. V-2, 136
- ↑ Istorija s. n. V-1, 470
- Literatura
- Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (V-1)
- Peta knjiga drugi tom (V-2)
