Temišvar
Temišvar rumunjski: Timișoara (njemački: Temeswar prije i Temeschburg i Temeschwar, mađarski: Temesvár) je grad na zapadu Rumunjske od 319,279 stanovnika[1], svega par dekada prije 1992. grad je imao - 334,115 stanovnika.[1]
Temišvar
Timișoara | |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 45°45′N 21°13′E / 45.750°N 21.217°E | |
| Država |  Rumunjska
|
| Okrug | Timiș |
| Vlast | |
| - gradonačelnik | Dominic Samuel Fritz(2020) |
| Površina | |
| - Ukupna | 129.27 km²[1] |
| Visina | 90 |
| Stanovništvo (2011.) | |
| - Grad | 319,279[1] |
| - Gustoća | 2,469.9[1] |
| Vremenska zona | UTC+2 (UTC+3) |
| Poštanski broj | 300001-300990 |
| Pozivni broj | 0256 / 0356 |
| Službene stranice www.primariatm | |
| Karta | |
  Temišvar | |
Temišvar je administrativni centar okruga (judet) Timiș[2], treći po veličini grad u Rumunjskoj, i privredni, kulturni i politički centar zapadne Rumunjske.
Geografske karakteristike uredi
Temišvar leži na zapadu zemlje u banatskoj ravnici duž obala rijeke Begej.[2]
Historija uredi
Arheološkim iskapanjima provedenim u široj okolici grada, otkrivena su neolitska i rimska naselja.[2] Prvi dokumentirani srednjovjekovni zapis o gradu je iz - 1212. u kom se on navodi kao rimski castrum Temesiensis.[2] Nju su u 13. vijeku razorili Tatari, ali je njegova citadela za svega nekoliko godina obnovljena, pa se zna da je i bila rezidencija ugarskog kralja Karla I. (1309. - 1342).[2]
Temišvar je tokom 14. vijeka izrastao u utvrdu usred močvarnog kraja. Od 1552. Temišvarom vladaju Osmanlije (vidi Temišvarski pašaluk) sve do poraza Osmanlija kod Temišvara, od strane austrijske vojske - 1716. kad prelazi u austrijske ruke.[2] Nakon potpisivanja Požarevačkog mira - 1718., Temišvar i taj dio Banata, postaju dio Habsburške monarhije poznat kao Temišvarski okrug, kojim se upravlja iz Beča. U to vrijeme u grad se doseljavaju brojni stanovnici iz raznoraznih dijelova monarhije, a naročito Nijemci iz Švapske.[2]
Temišvar je tokom 1848., izdržao opsadu mađarskih revolucionara, u trajanju od 107 dana.[2]
Nakon Prvog svjetskog rata vojska Kraljevine Srbije okupirala je grad 1919., ali ga je nakon potpisivanja Trianonskog mirovnog ugovora - 1920. morala napustiti i predati Rumunjskoj kraljevini.[2]
Protuvladine demonstracije koje su izbile u Temišvaru između 15. i 17. decembra 1989, izazvale su lavinu koja je nakraju dovela do svrgavanja s vlasti komunističkog vođe Nicolae Ceausescua svega nekoliko dana nakog tih događaja. Katastrofalna greška Ceausescua bila je kad je poslao snage reda i vojske da silom uguše demonstracije, ali su se te snage nakraju udružile sa demonstrantima i okrenule protiv svog nalogodavca (kog su nakraju nabrzninu i ubili).[2]
Kultura i atrakcije uredi
Temišvar je kulturno - obrazovni centar zapadne Rumunjske. Grad ima nekoliko visokoškolskih ustanova, od kojih je najznačajniji Univerzitetu Temišvaru, osnovan 1948. Grad ima državni teatar, državnu operu i balet, filharmonijski orkestar i veliku biblioteku. Temišvar ima puno uređenih parkova koji se nižu duž plovnog Begejskog kanala, koji prolazi kroz središte grada.[2]
Naveće znamenitosti grada su monumentalna katolička katedrala podignuta između 1736. - 1773., srpska saborna crkva iz 1748. (obnovljena 1791) i regionalni muzej, smješten u restauriranoj palači iz 14. vijeka.[2]
Temišvar je bio prvi rumunjski grad koji je još 1869. uveo tada još uvijek konjski tramvaj[3] I prvi evropski grad koji je 1884. uveo uličnu električnu rasvjetu sa 731 lampi.[3]
Neke od njegovih zgrada i mostova projektirao je slavni Gustave Eiffel.
Privreda uredi
Temišvar je dugo bio poznat kao trgovački centar bogatog poljoprivrednog kraja, ali se vremenom pretvorio u industrijski grad, nakon Drugog svjetskog rata. Danas se u gradu proizvode elektromotori i električni aparati, tekstil, poljoprivredni strojevi i alati, kemikalije, plastika, obuća i prehrambeni proizvodi.[2]
Znameniti ljudi uredi
Gradovi prijatelji uredi
Temišvar je zbratimljen sa slijedećim gradovima:[4]
Izvori uredi
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Timișoara” (engleski). City population. Pristupljeno 24. 02. 2015.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 „Timisoara” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 24. 02. 2015.
- ↑ 3,0 3,1 „Timisoara's Firsts” (engleski). Municipality of Timisoara. Arhivirano iz originala na datum 2020-01-31. Pristupljeno 24. 02. 2015.
- ↑ „Oraşe înfrăţite” (rumunjski). Primăria Municipiului Timişoara. Pristupljeno 24. 02. 2015.
Vanjske veze uredi
- Službene stranice grada Arhivirano 2016-01-11 na Wayback Machine-u (ro)
- Timisoara na portalu Encyclopædia Britannica (en)