1582.
Godina
(Preusmjereno sa stranice 1582)
Godina 1582 (MDLXXXII) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak tj. 1. jan./sij. po julijanskom kalendaru.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 15. vijek – 16. vijek – 17. vijek |
| Decenija: | 1550-e 1560-e 1570-e – 1580-e – 1590-e 1600-e 1610-e |
| Godine: | 1579 1580 1581 – 1582 – 1583 1584 1585 |
- Ovo je članak o godini 1582.
Ove godine je u nekim katoličkim zemljama uveden Gregorijanski kalendar kojim je uklonjeno 10 dana greške nakupljene u julijanskom kalendaru od vremena Nikejskog sabora u 4. veku i korigovana prosečna dužina kalendarske godine.
Događaji
uredi- 15. 1. – Jamzapolsko primirje između Ruskog Carstva i Poljsko-Litvanske Konfederacije: Livonija se vraća Poljskoj-Litvaniji, primirje traje do Rusko-poljskog rata (1609-1618);
- 26. 1. – Johann von Schönenberg postaje izborni knez i nadbiskup Triera;
- 10. 2. – François, vojvoda od Anžua stigao u Holandiju gde ga je dočekao Willem Tihi;
- 24. 2. – Papinska bula Inter gravissimas izlaže reformu kalendara;
- 7. 3. – Karlo II, nadvojvoda Unutrašnje Austrije, kupio trđavu Dubovac kod Karlovca od Jurja Zrinskog[1];
- 8. 3. – Jaka magnetska oluja: aurora se u istočnoj Aziji spustila do 28,8 stepeni;
- 9. 3. – Egzoterik Edward Kelley (1555-1598) stiže u kuću Johna Deeja u Londonu. Zajedno prakticiraju anđeosku magiju i Dee razvija enohijanski jezik;
- 16. 4. – osnivanje Salte u Argentini;
- 15. 5. – Ferdinand II, nadvojvoda Austrije i udovac od Philippine Welser, u Innsbrucku ženi se sa svojom nećakinjom Annom Caterinom Gonzagom, tada 15-godišnjakinja. Bračni par će imati troje djece;
- 23. 5. – Pomorska bitka između snaga Filipa II Habsburškog i flote Antónija, priora od Crato[a], ispred grada Ponta Delgada (Azori);
- 21. 6. – Incident Honnō-ji: Oda Nobunaga prisiljen na samoubistvo od svog generala Akechi Mitsuhidea ali samo jedanaest dana kasnije ovaj umire nakon izgubljene bitke a Toyotomi Hideyoshi nastavlja ujedinjenje Japana;
- 24. 6. – Hrvatski sabor u Zagrebu: protive se napuštanju hrastovičke kapetanije jer bi je onda zauzeli Turci i "naselili Vlahe", predloženo da se poruše samo varoš i donji grad Hrastovice a ojača gornji; zaključeno da niko ne smije poduzimati četovanja u tursko područje[2];
- jun/jul – Proslave povodom obrezivanja sultanovića Mehmeda traju 50 dana;[3]
- 26. 7. – Rat za portugalsko nasleđe, bitka kod Ponta Delgade: španska pobeda nad francuskom flotom vodi osvajanju Azora i dovršenju uključenja Portugala u Špansku imperiju;
- august – Jezuita Matteo Ricci stigao u Makao gde će se pripremati za misiju u Kini. Prvi jezuitski misionari dolaze u Kini;
| Gregorijanski | 1582.. (MDLXXXII) |
| Ab urbe condita | 2335. |
| Islamski | 989–990. |
| Iranski | 960–961. |
| Hebrejski | 5342–5343. |
| Bizantski | 7090–7091. |
| Koptski | 1298–1299. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1637–1638. |
| • Shaka Samvat | 1504–1505. |
| • Kali Yuga | 4683–4684. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4218–4219. |
| • 60 godina | Yang Voda Konj (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11582. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
- 3. 9. – Wolfgang von Dalberg postaje izborni knez i nadbiskup Mainza;
- 20. 9. – U Lisabonu, kralj Felipe[b] potpisuje zakon koji naređuje službenu primjenu univerzalnog kalendara na datum koji je odredio papa Grgur XIII. bulom Inter gravissimas;
- od 4. 10. do 15. 10. 1582 – Nepostojeći dani. Gregorijanska reforma je konkretno sprovedena počev od 4. oktobra 1582. godine sa suzbijanjem od deset dana pa je se potom u katoličkim zemljama i tamo gde je reforma prihvaćena narod zaspao 4. oktobra da bi se probudio u novi dan s datumom 15. oktobra. Prema tome, u tom vremenskom rasponu nema događaja, niti rođenja niti smrti;
- 15. 10. – Prvi dan gregorijanskog kalendara u većem delu Italije, Španiji, Portugal i Poljskoj-Litvaniji;
- 26. 10. – Rusko osvajanje Sibira: sa dozvolom Ivana Groznog, Jermak Timofejevič zauzeo Kučum-kanov glavni grad Kašlik, blizu današnjeg Tobolska;
- 6. 12. – Koča Sinan-paša otpušen sa mjesta velikog vezira;
- 9. 12.[c] – Mladi William Shakespeare se ženi sa Annom Hathaway;
- 20. 12. – Prvi dan gregorijanskog kalendara u Francuskoj. Prethodni dan bio 9. 12.;
- prosinac – Uskočke čete Jurja Daničića i Anđela Trogiranina krenule na Klis, napad zakazan za 1. januar, ali neke čete mimo dogovora krenule prečicom i suzbijene od grada[4];
- 24. 12. – Kanijeli Sijavuš-paša postaje veliki vezir;
Bez tačnog datuma u godini
uredi- Carska dijeta u Augsburgu uz prisustvo cara Rudolfa II.;
- Car Rudolf II. napušta Beč i odlazi u Prag, otvarajući put rastućim političkim rivalstvima u carstvu;
- Car Rudolf II. ulaže veliko povjerenje u komornika Wolfa Rumpfa (1536-1606);
- Sultanija Safije rađa dijete koje umire pri porođaju. Sultan Murat III. ju osuđuje za vještičarenje i tjera ju sa dvora. Slijedi velika hajka i skandal na Osmanskom dvoru (krajem godine, možda na početku 1583.);
- Gradnja svetilišta Kumbuma u Tibetu;
- Gebhard Truchsess von Waldburg, izborni knez i nadbiskup Kölna, objavljuje svoju odluku da prijeđe na protestantizam (u decembru);
- Kineski car Wanli (萬曆帝) mijenja svoju politiku idući prema većoj centralizaciji i prema proširenju carstva;
- Ludwig VI. od Falačke, grof i izborni knez, uspostavlja novi ustav u grofiji Rajnske Falačke;
- Filozof Jean Bodin objavljuje djelo De republica libri sex;
- Akbar Veliki, treći car Mogulskog carstva, osniva svoju vjeru;
- U janičarski red osim hrišćanske i muslimanske dece iz Bosne i Albanije počinju ulaziti i muslimanska deca iz istočnih provincija, sinovi dvorskih plaćenih spahija itd.[5];
- Nakon čitanja Psalama, pisac Jean de Sponde pronalazi vjeru i nadahnuće koje ga vodi da napiše svoja glavna djela;
- Raja je do ove godine plaćala 50-70 akči harača, 40-60 akči izvanrednih nameta i jednu akču ovčarine na dvije ovce; sada je to povišeno na 240 akči harača, 300 za izvanredne namete i jedna akča na svaku ovcu (porezi će rasti i tokom 17. veka);[6]
- Andrija Aueršperg napadao Udbinu, oplijenio okolicu;[7]
- Seminar pavlinskog reda u Lepoglavi prerasta u gimnaziju;
- 1582/83 – Defter (popis) Skadarskog sandžaka[d];
- Michel de Montaigne objavljuje drugo izdanje svojih Eseja (fra. Essais);
- Primož Trubar završava djelo Ta celi nov testament;
- Adam Bohorič napušta uredništvo protestanstke škole u Ljubljani;
- Kardinal Gabriele Paleotti objavljuje djelo Discorso intorno alle immagini sacre e profane, traktat o protureformacijskoj umjetnosti (manierizam);
- Slikar Paolo Veronese zaršava ulje na platnu Trionfo di Venezia;
- Christian I od Saksonije, budući vojvoda Saksonije i izborni knez, ženi se sa Sophiom, ćerkom vojvode Johanna Georga od Brandenburga;
- U Firenci osnovan Državni Arhiv Toskane;
- Osnovan Univerzitet u Edinburgu i dobio kraljevsku povelju od Jamesa I. – to je četvrti univerzitet u Škotskoj;
- U Londonu seoska kuća u Highgateu, koja je kasnije poznata kao Lauderdale House, je izgrađena za Richarda Martina, lorda-gradonačelnika Londona;
Rođenja
urediNepoznati dan rođenja
uredi- Giovanni Francesco Abela (1582-1655), malteški povjesničar i arheolog;
- Wouter Abts (1582-1642), flamanski slikar;
- Giulio Aleni (1582-1649), talijanski isusovački misionar, astronom, geograf, matematičar i književnik;
- Filippo Arrighetti (1582-1662), talijanski filozof i učenjak;
- John Bainbridge (1582-1643), engleski astronom i ljekar;
- Giovanni Battista Baliani (1582-1666), talijanski matematičar i fizičar;
- Jacopo Bambini (1582-1629), barokni slikar iz Ferrare u Italiji;
- Maiolino Bisaccioni (1582-1663), talijanski književnik;
- Jaroslav Bořita z Martinic (1582-1649), carski guverner, izbačen kroz prozore Praškog grada, što je izazvalo Tridesetogodišnji rat;
- Giovanni Brignole Sale (1582-1637), 102. mletački dužd;
- Francis Cleyn (1582-1658), njemački slikar, crtač i graver;
- Juan Bautista Comes (1582-1643), španjolski barokni skladatelj;
- Gaspar de Crayer (1582-1662), flamanski slikar;
- Philipp Dirr (1582-1633), njemački stolar i kipar;
- Jacques Francquart (1583-1651), flamanski slikar, arhitekt i pisac o arhitekturi;
- Güši Khan (1582-1655), mongolski vojskovođa;
- Kobayakawa Hideaki (1582-1602), japanski samuraj;
- Jacob van Hulsdonck (1582-1647), flamanski slikar;
- Jacques L'Hermite (1582-1624), nizozemski trgovac, admiral i gusar;
- William Juxon (1582-1663), engleski anglikanski Canterburyja i političar;
- Ludovico Leporeo (1582-1655), talijanski barokni pjesnik;
- Giovanni Imperiale (1582-1648), talijanski barokni pjesnik;
- Matsudaira Tadayori (1582-1609), japanski daimyō, vezan za klan Tokugawa;
- Deodat del Monte (1582-1644), flamanski slikar, inženjer, trgovac umjetnih djela;
- Matsui Okinaga (1582-1661), samuraj, borio se uz Miyamoto Musashija;
- Girolamo Preti (1582-1626), talijanski barokni pjesnik;
- Qian Qianyi (1582-1664), kineski pjesnik i povjesničar;
- Thomas Ravenscroft (1582-1635), engleski ranobarokni skladatelj i teoretičar muzike;
- Alphonse de Richelieu (1582-1653), biskup i mlađi brat kardinala Richelieua;
- Sigismondo d'India (1582-1629), talijanski skladatelj;
- Giovanni Battista Stefaneschi (1582-1659), barokni talijanski slikar i prezbiter;
- Tadakatsu Mukai (1582-1641), japanski admiral;
- David Teniers Stariji (1582-1649), flamanski slikar;
- Jacomina de Witte (1582-1661), politički utjecajna Nizozemka;
- Jakub Zadzik (1582-1642), biskup Krakova i političar, zastupao je Protureformaciju;
Sa datumom
uredi
- 6. 1. – Alonso de Contreras (1582-1641), španjolski vojnik, pustolov i pisac;
- 7. 1. – Magdalena von Brandenburg (1582-1616), kći vojvode i izbornog kneza Johanna Georga od Brandenburga;
- 26. 1. – Giovanni Lanfranco (1582-1647), talijanski barokni slikar;
- 28. 1. – John Barclay (1582-1621), škotski pjesnik i satiričar;
- 30. 1. – Georg II od Pomeranije (1582-1617), vojvoda od Pomeranije-Rügenwalde;
- 2. 2. – Erasmus Ungebaur (1582-1659), njemački pravnik;
- 6. 2. – Mario Bettini (1582-1657), talijanski isusovac, matematičar, astronom i filozof;
- 8. 2. – Matthias Bernegger (1582-1640), njemački filolog i astronom;
- 15. 3. – Daniel Featley (1582-1645), engleski teolog;
- 8. 4. – Phineas Fletcher (1582-1650), engleski pjesnik;
- 11. 4. – Justus de Harduwijn (1582-1636), flamanski pjesnik;
- 17. 4. – Marcello Macedonio (1582-1619), talijanski barokni pjesnik;
- 1. 5. – Marco da Gagliano (1582-1643), talijanski skladatelj i redovnik;
- 5. 5. – Johann Friedrich od Württemberga (1582-1628), vojvoda od Württemberga (1608-1628);
- 28. 6. – William Fiennes (1582-1662), engleski političar i plemić, ulagač nekoliko trgovačkih društava u kolonijama Novog svijeta;
- 9. 7. – Anton Wolfradt (1582-1639), austrijski biskup i veliki pristaša protureformacije;
- 17. 8. – John Matthew Rispoli (1582-1639), malteški filozof i učenjak;
- 25. 8. – Bartolomeo Manfredi (1582-1622), talijanski slikar;
- 26. 8. – Umile da Bisignano (1582-1637), talijanski franjevac i svetac;
- 28. 8. – Taichang (1582-1620), 15. car Kine iz dinastije Ming;
- Hans Meinhard von Schönberg (1582-1616), njemački političar i vojnik, hofmeister Friedricha V.;
- 25. 9. – Eleonora Habsburška, kći nadvojvode Karla II Štajerskog;
- 17. 10. – Johann Gerhard (1582-1637), njemački teolog iz Saksonije;
- 19. 10. – Dmitrij Ivanovič (1582-1591), ruski carević, sin Ivana Groznog i Marije Nagaje;
- 17. 11. – Georg od Brunswick-Lüneburga (1582-1641), vojvoda od Brunswicka-Lüneburga;
- 21. 11. – François Maynard (1582-1646), francuski pjesnik;
Smrti
urediNepoznati dan smrti
uredi- Altan han (* oko 1507), vladar Mongola;
- George Buchanan (* 1506), škotski učenjak;
- Hans Hendrik van Paesschen, flamanski arhitekt, izgradio Kronborg u Helsingøru i mnoge druge građevine;
- Latîfî, tursko-otomanski pjesnik;
- Nikša Ranjina (* 1494), pjesnik;
- Sen Soulintha (* 1511), laoški kralj Lan Xanga;
- Taşlicali Yahya (* oko 1488), osmansko–turski vojnik i književnik, umro u Zvorniku;
- Wu Cheng'en, kineski književnik[e];
- Zhang Juzheng (* 1525), veliki sekretar u Kini;
Sa datumom
uredi
- 26. 1. – Thomas Platter (* 1499), švicarski učenjak;
- 18. 2. – Sakuma Nobumori, japanski samuraj (* 1527);
- 14. 3. – Elisabeth od Hessena (* 1539), žena Ludwiga od Falačke;
- 18. 3. – Juan de Jáuregui (* 1562), Baskijac, umro u pokušaju atentata na Willema Tihog;
- 22. 3. – Daniel Brendel von Homburg (* 1523), izborni knez i nadbiskup Mainza;
- 29. 3. – Filippo de' Medici (* 1577), sin jedinac velevojvode Francesca i naslednik Toskanskog velevojvodstva;
- 3. 4. – Takeda Katsuyori (* 1546), daimyō iz klana Takeda;
- 21. 4. – Francisco de Toledo, plemić i vojnik, potkralj Perua za Špansko Carstvo, poznat po rušenju zadnjeg ostatka države Inka;
- 5. 5. – Charlotte od Bourbona (* 1547), treća žena Willema Tihog;
- 21. 6. – Oda Nobunaga (* 1534), daimyō iz klana Oda;
- Oda Nobutada (* 1557), samuraj i stariji sin Ode Nobunage;
- Anayama Nobukimi (* 1541), japanski samuraj i vođa;
- 28. 7. – Marin Kaboga (* 1505), književnik;
- 4. 10. – Terezija Avilska (* 1515), časna sestra karmelićanka;
Napomene
uredi- ↑ António, prior do Crato (1531–1595), poznat i kao Prior do Crato, unuk portugalskog kralja Manuela od Aviza i pretendent na portugalsko prijestolje.
- ↑ Felipe II Habsburški, kralj Španije, kralj Portugala, kralj Nove Španije, kralj Engleske i Irske (jure uxoris), gospodar Španske Nizozemske, Grof Artoisa, Flandrije i Hainauta; markiz od Namura; vojvoda Brabanta, Limburga, Lothiera i Luxemburga; vojvoda Burgundije (de jure), vojvoda Milana, kralj Napulja, kralj Sicilije, gospodar Sardinije.
- ↑ 29. 11. po j. k.
- ↑ Skadarski sandžak, tur. Şkodra Sancağı (1479–1913)
- ↑ Alternativni datum smrti: 1580.
Reference
uredi- ↑ Klaić 1981: str. 338
- ↑ Klaić 1981: str. 348
- ↑ Terzioğlu, Derin (1995). „The Imperial Circumcision Festival of 1582: An Interpretation”. Muqarnas 12: 84-100.
- ↑ Klaić 1981: str. 349
- ↑ Historija 1959: str. 480
- ↑ Historija 1959: str. 484
- ↑ „Kronika Krbave i Udbine kroz stoljeća: Stara Udbina”. Kronika Krbave i Udbine kroz stoljeća: Stara Udbina. 29. 12. 2010. Arhivirano iz originala na datum 2016-03-06. Pristupljeno 28. 11. 2022. CRO-eu forum
- Literatura
- Historija naroda Jugoslavije II. Zagreb: Nakladni zavod MH. 1959.
- Klaić, Vjekoslav (1981¹, 1985). Povijest Hrvata od najstarijih vremena do svršetka XIX stoljeća. Zagreb: Školska knjiga. Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608)