Firenca

Firenca (talijanski: Firenze, latinski: Florentia) je glavni grad pokrajine Toskane u Italiji. Grad leži na rijeci Arnu i najpoznatiji je po svojoj srednjovjekovnoj historiji grada-države Firence, u vrijeme kada je bila središte trgovine i financija te jedan od najbogatijih gradova u Evropi, a naročito kao kolijevka talijanske renesanse, o čemu svjedoče brojni gradski spomenici. Godine 1982., UNESCO je uvrstio stari historijski centar na popis svjetske baštine. Svojom arhitekturom, ali i muzejima (Pitti, Uffizi), vrtovima, obrazovanjem, muzikom, kuhinjom, modom i dr., Firenca svake godine privlači oko milijun turista.

Firenca Comune di Firenca
Panorama Firence Panorama Firence
Zastava Grb
Koordinate: 43°46′N 11°15′E
Država	Italija
Regija	Toskana
Metropolitanski grad	Firenca (FI)
Frazioni	Brozzi, Galluzzo, La Lastra, Le Piagge, Peretola, Ponte a Greve, Ponte a Ema Quaracchi, Rovezzano, Serpiolle Settignano, Trespiano
Vlast
- Gradonačelnik	Dario Nardella (PD)
Površina
- Ukupna	102,41 km²
Visina	50 m
Stanovništvo (30. 11. 2009)
- Grad	370.702
- Gustoća	3619,78 km²
Poštanski broj	50121-50145
Pozivni broj	055
Službene stranice www.comune.firenze
Karta
Firenca

Zbog svoje kulturne važnosti, Firencu nazivaju "talijanska Atena". U njoj su živjele mnoge poznate ličnosti kao što su: Dante Alighieri, Giovanni Boccaccio, Donatello, Virginia Oldoini, porodica Medici, Botticelli, Niccolò Machiavelli, Leonardo da Vinci, Filippo Brunelleschi, Michelangelo, Galileo Galilei i drugi.

Historija

Drvena maketa rimske Florentine iz 1. vijeka pne.

Spaljivanje heretika Savonarole 1498. god.

Rimski veterani Julija Cezara su 59. pne. osnovali koloniju Florentia koja je u 4. vijeku postala biskupija. Nakon tog nad Firencom vladaju: Bizant, Ostrogoti, Langobardi i Franci, i u to vrijeme je stanovništvo palo na samo 1000 stanovnika.

Ponovno oživljavanje grada započelo je u 10. vijeku, da bi 1115. godine Firenca postala autonomnom komunom. U 13. vijeku Firenca se našla između zaraćenih stranaka Gibelina (potpomognuti od strane careva Svetog Rimskog Carstva) i pro-papinskih Gvelfa. Proizvodnjom vune i svile grad se jako bogati. Godine 1252. uvedena je nova novčana valuta - Florin, koji je visoko kotirao u Evropi. Grad je brzo rastao: 1340. godine broji oko 80,000 stanovnika (od kojih je 25,000 radilo u proizvodnji tekstila), no nakon epidemije Crne smrti, taj broj ponovno opada. U 14. vijeku Firencom uglavnom vlada familija Albizi, kojima su najveći rivali bili porodica Medici. U prvim dekadama 15. vijeka porodica Medici već potajno vlada gradom, potpomognuti moćnim novopridošlicama u grad. Premda je familijarno bogatstvo stekao njegov otac Giovanni di Bicci de' Medici, prvi član porodice koji se aktivno bavio politikom bio je Cosimo de' Medici (Cosimo "il Vecchio"). U 15. vijeku u Firenci djeluju prvi renesansni umjetnici kao što su: Filippo Brunelleschi, Masaccio, Lorenzo Ghiberti, Donatello, Alberti, i mnogi drugi. Moć porodice Medici raste nakon što su postali bankari papama. Cosima nasljeđuje njegov sin Piero di Cosimo de' Medici, kojeg je 1469. godine nasljedio Lorenzo Veličanstveni, veliki mecena umjetnika kao što su Leonardo da Vinci, Botticelli i Michelangelo. Nakon njegove smrti (1492.), i izgnanstva njegova sina Piera (1494.) nakratko se obnavlja republikanska uprava, a obitelj Medici se vraća u Firencu 1512. godine. Godine 1537. Cosimo I. de' Medici postaje prvi firentinski vojvoda (od 1569. veliki vojvoda Toskane), čime obitelj Medici službeno uspostavlja vlast nad Firencom sve do aneksije Toskane Austrijskoj kruni 1737. godine. Austrijska uprava se konstantno bori protiv utjecaja Francuske i kraljevstva Sardinija-Piemont, do 1859. godine kada Toskana postaje dijelom Talijanskog Kraljevstva. Od 1865. do 1870. godine Firenca je bila glavni grad Kraljevine Italije.

U 19. st. broj stanovnika se udvostručio, da bi se zahvaljujući porastu turizma, trgovine i bankarstva taj broj utrostručio tijekom 20. stoljeća. Tijekom Drugog svjetskog rata grad je bio pod njemačkom okupacijom (1943.-1944.), da bi nakon oslobođenja izvan grada bili pokopani mnogi saveznički vojnici. U studenom 1966. godine rijeka Arno je poplavila cijeli donji grad, pri čemu su stradala mnoga umjetnička djela.

Godine 1982. povijesno središte grada je upisano na UNESCOv popis mjesta svjetske baštine u Europi, a 1986. godine Firenca je bila europski glavni grad kulture.

Znamenitosti

Firentinska katedrala

Historijsko središte Firence
Svjetska baština – UNESCO
Italija
Registriran:	1982. (8. zasjedanje)
Vrsta:	kulturno dobro
Mjerilo:	i, ii, iii, iv, vi
Ugroženost:	no
Referenca:	UNESCO

Ponte Vecchio

Piazza della Signoria kojom dominira Palazzo Vecchio

Firenca, koja je poznata po svojoj umjetnosti i arhitekturi, te po tome da su u njoj živjeli i radili mnogi europski majstori, ima ogroman broj poznatih i vrijednih spomenika:

Vjerske građevine

• Cattedrale di Santa Maria del Fiore (Firentinska katedrala) u gotičkom stilu s Giottovim tornjem, romaničkom krstionicom, i prvom renesansnom kupolom (Filippo Brunelleschi).
• Gotička Bazilika Santa Croce, orginalno crkva franjevačkog samostana, u kojoj su sahranjeni Michelangelo, Galileo Galilei i Machiavelli.
• Renesansna Bazilika San Lorenzo, u kojoj se nalazi kapela i mauzolej familije Medici.
• Druge važne bazilike i crkve u Firenci su: Santa Maria Novella, Santo Spirito i Orsanmichele, a Tempio Maggiore je velika sinagoga.
• Samostan sv. Marka (San Marco), danas muzej
• Kapela Pazzi (Filippo Brunelleschi) je važan rani primjer renesansne arhitekture.

• 
  Piazza Santa Croce
• 
  Piazza Santa Maria Novella
• 
  Bazilika San Lorenzo
• 
  Kapela Pazzi
• 
  Spedale degli innocenti

Svjetovne građevine

• Jedan od mostova preko rijeke Arna se ističe kao jedinstven, Ponte Vecchio (Stari Most) iz 14. st. (na mjestu starijeg etruščanskog mosta), čija je najmarkantnija osobina mnoštvo trgovina izgrađen ih na rubovima i potpomognuti štulama. Najstariji primjer mosta na segmentnim lukovima (manjih od polukruga) čija je stabilnost pojačana dodatnim teretom na stubovima uronjenima douboko u korito rijeke. Most nosi Vasarijev povišeni hodnik koji povezuje palaču Uffizi s rezidencijom Medicija (Palazzo Pitti). To je jedini most u gradu koji je preživio Drugi svjetski rat netaknut.
• Galerija Uffizi, jedan od najljepših umjetničkih muzeja na svijetu, utemeljen na velikoj ostavštini posljednjeg člana obitelji Medici.
• Uffizi se nalazi na uglu trga Piazza della Signoria, trga u središtu Firence koji je bio od presudne važnosti za građanski život i vlast stoljećima. Na trgu se nalazi "Neptunova fontana" (Bartolomeo Ammanati) izgrađena od 1563.-1565., koja još uvijek radi na stari rimski vodovod. Na trgu je i palača Signoria u kojoj zasjeda gradsko vijeće, i Loggia dei Lanzi u kojoj su se održavale javne ceremonije republikanske vlade. Na trgu se nalaze i brojne skulpture slavnih kipara kao što su Michelangelo (David), Giambologna, Ammannati i Cellini (Perzej s glavom Meduze), iako su neki originali zamijenjeni kopijama kako bi se sačuvali.
• Trgom dominira toranj Palazzo Vecchio, stare srednjovjekovne gradske vijećnice.
• Ostale vrijedne palače su: renesansna palača Medici Riccardi (Michelozzo di Bartolomeo), Palazzo Strozzi, Palazzo Rucellai (Leon Battista Alberti), Palazzo Davanzati i neoklasicistička Palazzo Borghese.

• 
  Uffizi
• 
  Palazzo Pitti
• 
  Bargello
• 
  Pallazo Medici Riccardi
• 
  Orsanmichele s Donatellovim skulpturama

Muzeji

Michelangelov David u Muzeju Akademije

Pored Galerije Uffizi, Firenca ima i druge muzeje svjetske klase kao što je Bargello koji čuva mnoga neprocjenjiva djela kipara kao što su Donatello, Michelangelo i Giambologna. Muzej Akademije (Accademia del dell'Arte Disegno ili jednostavno Accademia) u čijoj zbirci se ističe Michelangelov David i njegovi nedovršeni Robovi za grobnicu pape Julija II. Preko Arna je ogromna palača obitelji Medici, Pitti, koja sadrži dio privatne zbirke obitelji Medici; osim nje, galerija palače sadrži mnoge renesansne slike, uključujući i nekoliko djela Rafaela i Tiziana, te veliku zbirku nošnji, svečanih kolica, srebrnine, porculana i galeriju umjetničkih djela osamnaestog stoljeća. Uz palaču su Boboli vrtovi, savršeno uređeni i s mnogo zanimljivih skulptura.

U Firenci se nalaze i prirodoslovni muzej (Museo di Storia Naturale) koji je dio firentinskog sveučilišta, kao i Insitut za povijest znanosti (Istituto e Museo di Storia della Scienza, skr. IMSS), te Museo dell' Opificio delle Pietre Dure i Nacionalni arheološki muzej (Museo archeologico nazionale di Firenze).

Panorama Firence

Sport

Stadion Artemio Franchi (arhitekt Pier Luigi Nervi)

Najslavniji firentinski klub je ACF Fiorentina, koja igra u Serie A, prvoj nogometnoj ligi Italije. Njegov stadion je Stadio Artemio Franchi, a u gradu se nalazi i trening kamp talijanske reprezentacije, Coverciano, i tehnički odjel talijanskog nogometnog saveza.

Gradovi prijatelji

Arequipa, Peru Nazaret, Izrael Asmara, Eritreja Beirut, Libanon Betlehem, Palestina Budimpešta, Mađarska Sydney, Australija Dresden, Njemačka Sankt Peterburg, Rusija El Aaiún, Zapadna Sahara Fes, Maroko

Granada, Španjolska Isfahan, Iran Istanbul, Turska Kassel, Njemačka Kijev, Ukrajina Kuvajt (grad), Kuvajt Kyoto, Japan Malmö, Švedska Nablus, Palestina Nanjing, Kina Philadelphia, SAD

Providence, SAD Reims, Francuska Riga, Latvija Edinburgh, Škotska Salvador, Brazil Cambridge,SAD Tirana, Albanija Turku, Finska Valladolid, Španjolska Voždovac, Srbija Jerevan, Armenija

Povezano

• Rana renesansa
• Spedale degli innocenti
• Republika Firenca
• Veliko Vojvodstvo Toskana
• Medici

Vanjske veze

Firenca na Wikimedijinoj ostavi

• Vodič kroz Firencu
• Grad Firenca: znamenitosti, muzeji, crkve Arhivirano 2006-04-29 na Wayback Machine-u
• Virtuelno putovanje kroz grad Renesanse
• Zvanična prezentacija grada
• Firence Arhivirano 2006-11-30 na Wayback Machine-u
• Panorama Firence sa satelita Arhivirano 2006-06-13 na Wayback Machine-u
• Foto-galerija Arhivirano 2006-02-11 na Wayback Machine-u
• Firence Foto-galerija Arhivirano 2007-03-08 na Wayback Machine-u