Petar II Karađorđević

Petar II. Karađorđević (Beograd, 6. rujna 1923. - Denver, Colorado, 3. studenog 1970.), posljednji jugoslavenski kralj.

Petar II. Karađorđević
Петар II Карађорђевић
Kraljevina Jugoslavija Kralj Jugoslavije
Vladavina 9. listopada 1934. -
29. studenog 1945.
Prethodnik Aleksandar I. Karađorđević
Nasljednik monarhija ukinuta
Regent Pavle Karađorđević
Supruga Aleksandra od Jugoslavije
Djeca Aleksandar Karađorđević
Dinastija Karađorđevići
Vladarska himna Bože pravde
Otac Aleksandar I. Karađorđević
Majka Marija Karađorđević
Rođenje 6. rujna 1923.
Srbija Beograd, Srbija
(tada Kraljevina Jugoslavija Kraljevina SHS)
Smrt 3. studenog 1970.
Sjedinjene Američke Države Denver, Colorado, SAD
Pokop Manastir svetog Save
Sjedinjene Američke Države Libertyville, Illinois, SAD

Najstariji sin kralja Aleksandra Karađorđevića. Kraljem postaje 9. listopada 1934., nakon atentata na njegovog oca, kralja Aleksandra u Francuskoj. Do 27. ožujka 1941. u njegovo ime Jugoslavijom je vladao knez Pavle Karađorđević (1893.-1976.), kada poslije ožujskog puča preuzima i praktično vlast. Poslije sloma Jugoslavije u travanjskom ratu emigrira s vladom u Atenu, potom u Kairo, pa u Palestinu, da bi od rujna 1941. pa sve do kraja rata s vladom boravio u Londonu. S vlasti je zbačen 29. studenog 1945. nakon referenduma održanog pod neregularnim uvjetima u Jugoslaviji. Službeno nikada nije abdicirao.

Poslije II. svjetskog rata živio u Francuskoj i SAD-u. Politički aktivan do smrti, surađivao sa srpskom pravoslavnom crkvom (SPC) i srpskom emigracijom. Umro je poslije duge i teške bolesti u Denveru (SAD) 3. studenog 1970., a sahranjen u manastiru SPC Sv. Save u Libertyville, Illinois. Time je postao jedini europski vladar koji je sahranjen na teritoriji SAD-a.

Iz braka s grčkom princezom Aleksandrom (1921.-1993.) ima sina jedinca prestolonasljednika Aleksandra (1945.), koji od 2000. godine živi u Beogradu.

Drugi svetski rat

uredi

Specijalni nemački izaslanik za Balkan Herman Nojbaher svedoči o neobičnoj praksi jugoslovenskog kralja koji nagrađuje četnike zbog borbi protiv okupatora dok oni piju sa okupatorom i bore se protiv partizana:

Jedan četnički vođa upravo je primio vest da je dobio odlikovanje za hrabrost od kralja i to zbog zasluga u borbi protiv okupatora. Kada je primio tu vest, baš je boravio kao gost kod italijanskog komandanta sa kojim je u to vreme saradivao u borbi protiv crvenih partizana. Četnici su međutim, bili prijatelji sa Saveznicima, a formalno su bili pod komandom kralja Petra II. Kada je italijanski komandant doznao da je četnički vojvoda primio visoko priznanje od kralja, nije propustio da mu čestita, a šljivovica, koja je uvek prisutna na jugoslovenskom tlu, pobrinula se za dobro i svečano raspoloženje.[1]

Raskid kralja Petra sa četnicima

uredi

13. aprila 1944. Čerčil je informisao kralja Petra da će, ukoliko ne ukloni Dražu Mihailovića iz emigrantske vlade, Velika Britanija početi da tretira jugoslovenskog kralja i njegovu vladu kao saradnike Osovine.[2]

29. avgusta 1944. godine kralj Petar je doneo ukaz O. Br. 881 kojim se general Dragoljub Mihailović razrešava dužnusti načelnika Štaba Vrhovne komande u okupiranoj Jugoslaviji i stavlja na raspolaganje ministru vojske, mornarice i vazduhoplovstva.[3]

U jeku bitke za Srbiju, 12. septembra 1944. godine, kralj Petar II Karađorđević je javno pozvao četnike da pristupe Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije, a one koji to odbiju osudio kao izdajnike koji "zloupotrebljavaju ime kralja i autoritet krune" radi pravdanja saradnje sa neprijateljem:

U ovom sudbonosnim i za Jugoslaviju velikim danima, kada pobedonosne armije Sovjetskog Saveza stoje na našoj granici s jedne strane, a američke i britanske s druge strane, kada je dan naše slobode u punom svanuću, pozivam sve Srbe, Hrvate i Slovence da se ujedinite i pristupite Narodnooslobodilačkoj vojsci pod maršalom Titom. (...) tom našom narodnom vojskom, koja je jednodušno priznata, podržavana i pomagana od naših velikih saveznika, Velike Britanije, Sovjetskog Saveza i Sjedinjenih Država Amerike. Svi oni, koji se oslanjaju na neprijatelja protiv interesa svog vlastitog naroda i njegove budućnosti, i koji se ne bi odazvali ovom pozivu, neće uspeti da se oslobode izdajničkog žiga, ni pred narodom ni pred istorijom. Ovom mojom porukom vama, odlučno osuđujem zloupotrebu imena kralja i autoriteta krune, kojom se pokušavalo opravdati saradnja sa neprijateljem i izazvati razdor među borbenim narodom u najtežim časovima njegove istorije, koristeći time samo neprijatelju.[4]

– Poziv kralja Petra II na pristupanje Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije (12. septembra 1944.)

Sav prestiž koji su četnici do tada uživali zbog savezničke pomoći, prenet je na partizane. Efekat je povećan i vešću da je Tito postigao sporazum sa kraljem Petrom, i kraljevom proklamacijom kojom je pozvao svoje podanike da pruže partizanima podršku, što je razbilo tvrdnju generala Mihailovića da se on bori za kralja.[5]

Uprkos pozivu jugoslovenskog kralja, Dragoljub Mihailović i tzv. "Jugoslovenska vojska u otadžbini" u bici za Srbiju su ostali verni kruni, iako je velikih broj samih boraca prešao u redove NOVJ.

Izvori

uredi
Prethodnik:
Aleksandar I Karađorđević
Kralj Jugoslavije
1934.–1941.
Nasljednik:
ukinuta monarhija. Novi šef države je Tito