Andrija Hebrang (stariji)
Andrija Hebrang (Bačevac, 21. 9. 1899 — Beograd, 11. 6. 1949), hrvatski i jugoslavenski političar, član Centralnog komiteta (CK) Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) i ministar u vladi FNR Jugoslavije.
| Andrija Hebrang | |
|---|---|
 | |
| Rođenje | 22. 10. 1899. Bačevac, Austro-Ugarska Monarhija |
| Smrt | 11. 6. 1949. (dob: 49) Beograd, FNR Jugoslavija |
| Nacionalnost | Jugoslaven |
| Etnicitet | Židov |
| Državljanstvo | FNR Jugoslavija |
| Politička partija | KPH (KPJ) |
| Suprug/a | Olga Hebrang |
| Djeca | Dunja Hebrang Andrija Hebrang Branko Hebrang Dragan Stanić (posinak) |
| Roditelji | Andrija Hebrang Anđa (Strasser) Hebrang |
Biografija uredi
Podrijetlo i školovanje uredi
Andrija Hebrang je rođen 21. 9. 1899 godine u selu Baćevac, kod Virovitice, u hrvatsko-židovskoj obitelji Andrije Hebranga i Anđe-Cecilije rođene Strasser.[1] Školovao se u trgovačkoj školi u ugarskom Pečuhu za vrijeme Austro-Ugarske Monarhije.[2]
Partijski rad uredi
Član KPJ je od osnivanja 1919. godine. Godine 1921. tokom služenja vojske u Nišu, osuđen je na šest mjeseci zatvora, zbog nepoštovanja pretpostavljenih u vojsci. Godine 1923. se vratio u Zagreb, ali je tamo vrlo brzo stavljen pod prismotru policije, zbog sudjelovanja u demonstracijama i aktivnosti u sindikalnim pokretima. Tih godina, u Zagrebu, upoznaje Josipa Broza Tita. Godine 1928. upućen je u Berlin, na savjetovanje jugoslavenskih komunista, ali je na tom putu uhapšen. Osuđen je na tri mjeseca, ali je posle žalbenog postupka pušten. Nedugo posle toga ponovno je uhapšen i zatvoren zbog ilegalnih aktivnosti. U zatvoru je dočekao uvođenje šestojanuarske diktature, kada je sa svojim suradnicima predat sudu u Beogradu. Na suđenju se Hebrang izjasnio kao komunista iz uvjerenja, a ne kao član Partije. Zbog komunističke delatnosti osuđen je na 12 godina zatvora. Najpre je bio u zatvoru u Lepoglavi, a potom u Sremskoj Mitrovici, gde je od strane drugova iz Partije proglašen trockistom.
Drugi svjetski rat uredi
Početkom 1941. godine izlazi iz zatvora i vraća se u Zagreb, gde u septembru postaje član Operativnog rukovodstva za Hrvatsku. Krajem februara 1942. godine hapsi ga ustaška policija. Prilikom hapšenja je pružio otpor i bio ranjen u glavu (prema nekim izvorima pokušao je samoubistvo). Posle liječenja poslat je u zatvor na Trgu Kulina bana, a potom u logor Stara Gradiška. Nedugo posle prelaska u Staru Gradišku tokom martovskih pregovora 1943. razmenjen je, zajedno sa Hertom Has i drugim partizanima, za ustaške i nemačke oficire koje su partizani zarobili.
Po izlasku iz zarobljeništva preuzima dužnost političkog sekretara CK KP Hrvatske. Sudjelovao je, kao predstavnik Hrvatske, na Prvom zasedanju AVNOJ-a u Bihaću, novembra 1942. godine. Jedan je od osnivača Zemaljskog antifašističkog veća narodnog oslobođenja Hrvatske. U svojim nastupima isticao je ZAVNOH kao izraz hrvatske suverenosti i tijelo nadležno za donošenje svih odluka koje se odnose na Hrvatsku.
Poslije rata uredi
Druže Bevc, ti znaš da smo mi na sastanku Politbiroa donijeli između ostalog i odluku o slanju delegacije u Sovjetski Savez. Međutim, i pored te naše potpuno jasne odluke drug Stari je izmijenio sve. Kao što znaš, to mu nije prvi put. Jedanput tome treba stati na put. Ja bih da o tome porazgovaramo.[3]
– Hebrangovo pismo Kardelju
U vladi Tito-Šubašić imenovan je za ministra industrije, ali je posle godinu dana smenjen i isključen iz CK KPJ, zbog sukoba oko koncepcije državnog razvoja FNRJ.
1946. godine Hebrang je pisao Kardelju o samovolji Tita i nepoštovanju odluka Politbiroa. Predlagao je Kardelju da se vide i porazgovaraju šta da se radi. Kardelj je to pismo, međutim, odnio Titu i, po mišljenju Vlada Dapčevića, "to je bila smrtna presuda za Hebranga".[3]
Hapšenje i smrt uredi
Aprila 1948. godine je stavljen u kućni pritvor, u svojoj kući u Beogradu, a 7. 5. je uhapšen i izveden na saslušanje pred partijsku komisiju. Saslušanje pred Partijskom komisijom se odvijalo u jednoj kući u Sremskoj Kamenici. Pored Hebranga tu se nalazio i Sreten Žujović Crni, član CK KPJ. Kuća je bila dobro čuvana, pred nju su postavljeni stražari i protiv-avionsko oružje, jer su tih dana Beogradom kružile glasine da sovjetski agenti nameravaju oteti optužene.
Partijska komisija je tvrdila da poseduje saznanja o Hebrangovoj saradnji sa ustašama i to kroz navodno potkazivanje zagrebačkih komunista, tokom okupacije, kao i da je bio sovjetski špijun, zbog podrške rezolucije Informbiroa i odavanja tajni Sovjetima. Povodom njegovog hapšenja sovjetski amabasador je protestvovao i tražio da njihovi predstavnici budu prisutni prilikom ispitivanja, ali su zahtjevi odbijeni.[nedostaje referenca]
Prema kazivanju Vlada Dapčevića, Hebrang se uopšte nije izjasnio za Rezoluciju IB. On je uhapšen dva mjeseca prije Rezolucije.[3]
Hebrang nije priznao krivicu, niti se odrekao Informbiroa. Službeno je sapćeno da je 11. 6. 1949. godine izvršio samoubistvo, vješanjem o radijator, u beogradskom zatvoru Glavnjača. Službena istraga nikada nije završena, a optužnica protiv njega nikada nije podignuta, niti mu je suđeno.
Rehabilitacija uredi
Odlukom Sabora Republike Hrvatske 14. veljače 1992. godine je politički rehabilitiran i proglašen žrtvom „komunističkog režima“.
Porodica uredi
Njegov sin Andrija Hebrang je postao istaknuti političar u Republici Hrvatskoj.
Reference uredi
- ↑ Nada Kisić Kolanović, "Hebrang - Iluzije i otrežnjenja", Institut za suvremenu povijest, Zagreb, 1996., str. 15., ISBN 953-6324-04-0
- ↑ Pavle Kalinić, 1991, str. 16-41
- ↑ 3,0 3,1 3,2 „Slavko Ćuruvija: Ja, Vlado Dapčević”. Arhivirano iz originala na datum 2015-07-24. Pristupljeno 2014-08-10.
Literatura uredi
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Kalinić, Pavle (1991). Andrija Hebrang: svjedoci govore, Zagreb: Azur Journal.