Os - Ir - Pt
Rh
Ir
Mt  
 
 

Opšti podaci
Ime, simbol, atomski broj Iridijum, Ir, 77
Pripadnost skupu prelaznih metala
grupa, perioda VIIIB, 6
gustina, tvrdoća 22650 kg/m3, 6,5
Boja srebrnobela
Osobine atoma
atomska masa 192,217 u
atomski radijus 135 (180) pm
kovalentni radijus 137 pm
van der Valsov radijus bez podataka
elektronska konfiguracija [Xe]4f145d76s2
e- na energetskim nivoima 2, 8, 18, 32, 15, 2
oksidacioni brojevi 2, 3, 4, 6
Osobine oksida srednje bazni
kristalna struktura regularna zidno
centrirana
fizičke osobine
agregatno stanje čvrsto
temperatura topljenja 2739 K (2466 °C)
temperatura ključanja 4701 K (4428 °C)
molska zapremina 8,52×10-3 m3/mol
toplota isparavanja 605 kJ/mol
toplota topljenja 26,1 kJ/mol
pritisak zasićene pare 1,47 Pa (2716 K)
brzina zvuka 4825 m/s (293,15K)
Ostale osobine
Elektronegativnost 2,20(Pauling)
1,55 (Alred)
specifična toplota 130 J/(kg*K)
specifična provodljivost 19,7×106 S/m
toplotna provodljivost 147 W/(m*K)
I energija jonizacije 880 kJ/mol
II energija jonizacije 1680 kJ/mol
III energija jonizacije 2600 kJ/mol
IV energija jonizacije 3800 kJ/mol
Najstabilniji izotopi
izotop zast. v.p.r. n.r. e.r. MeV p.r.
189Ir (veš.) 13,2 dana z.e.   189Os
191Ir 37,3% stabilni izotor sa 114 neutrona
192m2Ir (veš.) 241 godina i.t. 0,155 192mIr
192Ir (veš.) 73,83 dana β- 1,454 192Pt
193Ir 62,7% stabilni izotor sa 116 neutrona
194Ir (veš.) 171 dana β-   194Pt
Tamo gde drugačije nije naznačeno,
upotrebljene su SI jedinice i normalni uslovi.

Objašnjenja skraćenica:

zast.=zastupljenost u prirodi,
v.p.r.=vreme polu raspada,
n.r.=način raspada,
e.r.=energija raspada,
p.r.=proizvod raspada,
z.e=zarobljavanje elektrona,
i.t.=przejście izomeryczne

Iridijum (Ir, latinski - iridium) - hemijski element, koji spada u prelazne metale. U periodnom sistemu elemenata nalazi se u 9. grupi i 6. periodi. Ime potiče od latinske riječi iris koja označava dugu. Otkriven je 1803. godine zajedno sa osmijumom, a otkrio ga je engleski naučnik Smithson Tennant.

Karakteristike

uredi

Veoma težak, čvrst, krut metal srebreno-bijelog sjaja. Metali iz ove grupe se smatraju kao vrlo otporni na koroziju. Ispod 0,11 K (-273,24oC) pokazuje svojstva superprovodljivosti. Atomski broj iridijuma je 77, specifična težina 22,56 g/cm3, tačka topljenja 2466 °C. Zastupljen je u zemljinoj kori u količini od 3×10-6 ppm (eng. parts per million). Najvažniji mineral iridijuma je osmirid.

Upotreba

uredi

Obično se upotrebljava za pravljenje legura, kojima daje tvrdoću i krutost. Legura platine i iridijuma se koristi u pravljenju preciznih aparata, u medicini i mašinstvu. Do nedavno jedinica za masu (kilogram) se definisao kao cilindar visine i radijusa od 39 milimetara, a koji sadrži 90% platine i 10% iridijuma.