Lista vladara Crne Gore

(Preusmjereno sa stranice Crnogorski vladari)

Spisak vladara

uredi
Dinastija Vladar Slika Razdoblje Napomene
Arhont Petar
kraj 10. vijeka Arhont Duklje.
Jovan Vladimir
  c. 10001016 Knez Duklje.
Dragimir
10161018 Knez Travunije i Zahumlja.
Vojislavljevići
Stefan Vojislav
10181043 Dragimirov sin i rodonačelnik dinastije Vojislavljevića i knez Srba. Duga vladavina. Pobunio protiv Vizantijskog carstva (1035).
Vojislavljevići
Neda
10431046 Nećaka bugarskog cara Samuila i žena kneza Vojislava.[1]
Vojislavljevići
Gojislav
1046 Sin kneza Vojislava.
Vojislavljevići
Mihailo
  c. 10461081 Duga vladavina, bio je kralj Duklje, Travunije, Zahumlja i Raške. Na početku je bio vizantijski vazal[α 1]. Nakon crkvenog raskola iz 1054. godine, udaljio je se od Vizantinaca podržavajući slovensku pobunu iz 1071/1072. Godine 1077. dobio je kraljevsku počast od Grgura VII. i nominalno je služio papi. Duga vladavina.
Duklja postaje kraljevina (1077)
Nezavisnost od Vizantije
Vojislavljevići
Konstantin Bodin
  10811101 Kralj Duklje i Raški župan. Duga vladavina. Bio je jedan od vođa slavenskog ustanka protiv Vizantije 1071/1072. godine, uzevši titulu cara Bugarske, pod imenom «Petar III». Vizantinci ga proglašavaju protosebastosom[α 2].
Vojislavljevići
Mihailo II
11011102
Vojislavljevići
Dobroslav II
1102 Kralj Duklje i Travunije.
Vojislavljevići
Kočopar
11021103 Kralj Duklje, pod vlašću velikog kneza Vukana od Raške.
Vojislavljevići
Vladimir
11031114 Kralj Duklje.
Vojislavljevići
Đorđe
11141118 Konstantinov sin i Dukljanski kralj.
Grubeša
11181125 Svrgao svog negdašnjeg saveznika Đorđa pomoću Vizantije. Poginuo u bitci kod Bara.
Vojislavljevići
Đorđe
11251131 Druga vladavina.
Vojislavljevići
Gradihna
11311148 Knez Duklje. Prilično duga vladavina.
Vojislavljevići
Radoslav
11461148/62 Knez Duklje.
Vojislavljevići
Mihailo III
11621186 Knez Duklje. Duga vladavina.
Duklja postupno postaje vazal Raške pod dinastijom Nemanjića (11661217)
Nastanak Srpskog kraljevstva (1217)
Vojislavljevići
Desislava
c. 11861189 Kneginja i Mihailova supruga.
  Nemanjići
Vukan
  c. 11891208 Oblast Zete pod vlast krune Nemanjića. Duga vladavina.
  Nemanjići
Đorđe
12081216 Kralj Zete. Bio je u neprijateljskim odnosom sa svojim stricem Stefanom, kraljem Raške. Prilično duga vladavina.
  Nemanjići
Radoslav
  12161243 Sin Stefana Prvovenčanog. Knjaz Zete i Zahumlja za vrijeme vladavine njegovog oca, Stefana Prvovenčanog. Zatim postaje kralj Srbije. Obnavlja odnose s Ohridskom arhiepiskopijom. Duga vladavina
  Nemanjići
Beloslava
12431267 Bugarska princeza, kći Ivana Asena II, i kraljica Srbije kao supruga Stefana Vladislava. Nakon sukoba između Stefana Vladislava i Stefana Uroša, Vladislav se odrekao krune i Uroš mu je dopustio da upravlja Zetom kao guverner uz zadržavanje titule «kralja».
  Nemanjići
Uroš
  12671276 Kralj Srbije, najmlađi sin Stefana Prvovenčanog i Ane Dandolo. Kralj Srbije.
  Nemanjići
Jelena
12761309 Žena Stefana Uroša i kraljica Srbije, kao kraljica udovica bila je guverner Zeti i Travunije do 1308. Sagradila je manastir Gradac i bila je poznata po vjerskoj toleranciji. Jelenino točno porijeklo nije poznato, ali pretpostavlja se da je «bila francuskog roda» ili po nekim istragama veže se za Napuljsku granu Anžuvinske dinastije.
Građanski rat u kraljevini Srbiji (1321-1322)
  Nemanjići
Stefan Dečanski
  13091314 Kralj Srbije, sin kralja Milutina, nastavio je širenje Srbije na račun Vizantije i stvorio od nje najmoćniju silu na Balkanskom poluostrvu.
  Nemanjići
Konstantin
  13141322 Sin i nasljednik kralja Milutina, knjaz Zete, bio je kralj Srbije za kratko vrijeme (1321-1322). Nakon građanskog rata za krunu Srbije, ubijen je od mlađeg brata Stefana Dečanskog.
  Nemanjići
Dušan
  13221331 Duga vladavina. Sin Stefana Dečanskog, kralj Srbije (1331-1346) i zatim car Srba i Grka (1346-1355). Dao je podsticaj carskoj ekspanziji srpskog kraljevstva na Balkanskom poluostrvu, postajući hegemonistička sila (Dušanovo carstvo). Dao je izraditi kapitalan dokument za ondašnju književnost, Dušanov zakonik.
Poslije cara Dušana, nastaje kriza vlasti u Srpskom carstvu (1356-1371)
Đuraš Ilijić
13311362 Plemić u službi kralja Stefana Dečanskog, cara Dušana i Uroša V. Rodonačelnik je dinastije Đuraševića, od koje će se odvojiti grana koja će stvoriti dinastiju Crnojevića. Nosio je naslov kefalije (čelnik) i upravljao Gornjom Zetom.
  Balšići
Balša
13561362 Zetski plemić, rodonačelnik dinastije Balšića, iskoristo je kaotično stanje u Srbiji nakon smrti cara Dušana, prošireći svoju vlast na Bar i Skadar.
Početkom 1360-ih Balšići stvaraju samostalnu knjaževinu
  Balšići
Đurađ Balšić
13621378 Balšin sin, sa mudrom igrom saveza proširuje područje pod kontrolom porodice Balšića. Osvojio je Skadar, Paštroviće i predio između Skadarskog jezera i Jadranskog mora. Uz podršku Dubrovačke Republike i Venecije ušao je u rat protiv Srpskog carstva (1360-1362). U posjedu Balšića bili su svi primorski gradovi osim Kotora (Ulcinj, Bar, Budva, Cavtat), te Lješ, Danj, Drivast, Ribnica, Prizren, Peć.
  Balšići
Balša II
13781385 Balšin sin, preuzeo vlast nakon smrti njegovog brata Đurđa. U neprijateljstvim odnosima sa bosanskim kraljem Tvrtkom Kotromanićem, uglavnom zbog Kotora. U zamahu prema jugu, osvojio je Drač, te napao Berata i Valonu, ulazeći u teški sukob sa Karlom Topijom, koji je zatražio pomoć sultana Murata. Poginuo je vjerovatno u bici na Saurskom polju.
  Balšići
Đurađ II
  13851403 Vladar Zete, bio je sin Stracimira Balšića. Duga vladavina. Sklopio savez sa naglo opadajućem Srpskom carstvom koja je u naglom opadanju. Po nekim izvorima, Đurađ II Balšić se može poistovjetiti sa Strahinjom Banović iz srpskih narodnih pjesama.
Osmansko širenje na Balkanu: bitka na Kosovu (1389) i bitka kod Nikopolja (1396)
Napad Anadolije i pobjeda Timurovih Tartara nad Otomanskom Carstvom (1402). Osmanska kriza (1402-1413)
Nastanak Srpska despotovine (1402)
Balšići stvaraju samostalnu knjaževinu
  Balšići
Balša III
14031421 Vladar Zete, sin Đurđa II. i Jelene Lazarević, kći kneza Lazara. Zeta postaje sastavni dio Srpske despotovine. Ulazi u sukob sa Venecijom (Skadarski rat), nakon čega se zbližava sa Osmanlijama i postaje njihov vazal. Zatim počinje Drugi skadarski rat protiv Venecije, čime Mlečani dobijaju Ulcinj, Grbalj i Paštroviće, a Srbi Drivast. Kraj vladavine Balšića nad Zetom.
  Crnojevići
Đurađ Đurašević
14031435 Bio je vođa primorskog plemena Paštrovića.
  Crnojevići
Aleksa Đurašević
14031435 Vođa primorskog plemena Paštrovića. Zajedno sa bratom, odbio je venecijanske ponude i ostao vjeran vazal Stefana Lazarevića.
  Crnojevići
Gojčin Crnojević
14351451 Đurđev sin, pobunio je se protiv Stefana Lazarevića. Zajedno sa braćom pobjegao je u Veneciju nakon što je njihov stariji brat sklopio savez sa Stjepanom Vukčićem Kosačom.
Prvi (1439) i drugi pad Smedereva (1459): kraj Srpske despotovine
  Crnojevići
Stefan Crnojević
14511465 Treći sin Đurđa Đuraševića.[2]
  Crnojevići
Ivan Crnojević
  14651490
  Crnojevići
Đurađ IV
14901496
  Crnojevići
Stefan II
14961498
  Crnojevići
Ivan II
14981515
  Crnojevići
Đurađ V
15151516
Pad Zete (1496) – Otomanska vladavina (1496-1878)
Država Crnojevića pada pod tursku vlast 1496. godine. Kraj nezavisnosti srednjovjekovne Crne Gore. Turske vlasti uspostavljaju oblast zvanu Vilajet Crnojevića[α 3], pa zatim Skadarski[α 4] i Crnogorski sandžak[α 5] unutar carske pokrajine Rumelije[α 6].
Nastaje Crnogorska episkopska knjaževina (1516)
C.P.C.
Vavila
15161520 Mitropolit od 1493. Vavila je 1516. izabran za vladara Crne Gore od strane nekoliko crnogorskih plemena, što obilježava nastanak Crnogorske episkopske knjaževine vezane za Cetinjsku pravoslavnu mitropoliju.
C.P.C.
German III
15201530 ?
C.P.C.
Pavle
15301532 ?
C.P.C.
Vasilije
15321540
C.P.C.
Nikodim
1540
C.P.C.
Romil
15401559 ?
C.P.C.
Makarije
15601561 ? 1557. obnovljena Pećka patrijaršija.
C.P.C.
Ruvim
15611569
C.P.C.
Pahomije II
15691579 ?
C.P.C.
Gerasim
15751582 ?
C.P.C.
Venijamin
15821591
C.P.C.
Nikanor i Stefan
15911593
C.P.C.
Rufim
15931636 ?
Titula crnogorskog mitropolita ostaje upražnjena (1636-1639)
C.P.C.
Mardarije
16391649 ?
C.P.C.
Visarion
16491659
C.P.C.
Mardarije II
16591673
C.P.C.
Rufim II
16731685 ?
C.P.C.
Vasilije II
1685
C.P.C.
Visarion II
16851692 Nakon razora cetinjskog manastira 1692. vladičanska stolica je bila upražnjena naredne dvije godine.
Titula crnogorskog mitropolita ostaje upražnjena (1692-1694)
C.P.C.
Sava Očinić
16941696
  Petrović-Njegoši
Danilo Petrović Njegoš
  16971735 Rodonačelnik dinastije Petrović-Njegoša.
  Petrović-Njegoši
Sava II
  17351781 Vladao zajedno sa Vasilijem III. od 1750. do 1766. godine.
  Petrović-Njegoši
Vasilije III
  17501766 Vladao zajedno sa Savom II.
Sa ukidanjem Pećke patrijaršije (1766), obrazovana u Crnoj Gori samostalna Mitropolija cetinjska. Crnogorski crkveni poglavari ujedno postaju i političke vođe, tako da u Crnoj Gori nastaje neka vrsta pravoslavne teokratske vladavine, sa jakim osloncem na Rusiju.
"car" Šćepan Mali
  17681773 Varalica za kojeg se tvrdilo da je mrtvi ruski car Petar III Romanov u egzilu. Narod Crne Gore ga je proglasio vođom i državom je upravljao kao apsolutni monarh, stavljajući po strani vladiku Savu II.
Arsenije Plamenac
17811784 Naslijedio Savu II na mjestu cetinjskog mitropolita i kneza episkopa. Njegovo imenovanje za mitropolita je uzrokovalo podelu u crnogorskoj vlasteli. Živio je prilično povučeno i bavio se uglavnom crkvenim poslovima. Glavne protivnike je imao na anti-ruskoj strani, koja je podržavala venecijanski uticaj nad Crnom Gorom.
  Petrović-Njegoši
Petar I Petrović Njegoš
  17841830 Kanoniziran kao «Sveti Petar Cetinjski» od strane Srpske pravoslavne crkve.
Crnogorski narodni preporod (1813-1860)
  Petrović-Njegoši
Petar II Petrović Njegoš
  18301851 Pjesnik i intelektualac, centralna figura crnogorske književnosti, autor je Gorskog vijenca i drugih djela. Bio je čovjek izuzetno visoke kulturne razine za tadašnju Crnu Goru. Politička i financijska potpora Rusije mu je pomogla održati stabilnost prema unutrašnjim neslogama kako i u političkoj napetosti sa Turcima. Posvećen je za vladiku 1833. Bio je prosvijećeni vladar, osnovao je školu (1833) i tiskaru na Cetinju (1834), te je sproveo značajne reforme u državi. Svoju vlast je ojačao ukidanjem dužnosti civilnog guvernera – koju je nasljeđivala porodica Radonić – i prenošenjem ovlasti lokalnih glavara na senat od dvanaest vodećih glavara, koji su se sastajali na Cetinju pod njegovim nadzorom.
  Petrović-Njegoši
Danilo I Petrović Njegoš
  18511860 Proglašen 13. marta 1852. knezom Crne Gore od Crnogorskog senata.
  Petrović-Njegoši
Nikola Petrović Njegoš
  18601918 Proglašen kraljem Crne Gore 28. augusta 1910. U izbjeglištvu od 15. januara 1916. zbog Crnogorske kampanje u Prvom svjetskom ratu. Svrgnut na Podgoričkoj skupštini 26. novembra 1918.
Nezavisnost Kneževine Crne Gore od Otomanskog Carstva (1878)
Nastanak Kraljevine Crne Gore (1910)
Prvi svjetski rat (19141918)
U Podgoričkoj skupštini Crnogorski Senat donosi odluku o ujedinjenju Kraljevine Crne Gore sa Kraljevinom Srbijom (novembar 1918.)
  Karađorđevići
Petar Karađorđević
  19181921 Sin kneza Aleksandra Karađorđevića, kralj Srbije od 1903. godine, proglašen je kraljem Kraljevine SHS 1. decembra 1918.
  Karađorđevići
Aleksandar Karađorđević
  19211934 Petrov sin, nasljeđuje krunu Kraljevine SHS. Poslije atentata u Narodnoj skupštini u zemlji izbija kaos i politička nestabilnost, nakon čega kralj obustavlja Narodnu skupštinu i uspostavlja diktaturu. U tom periodu sprovodi brojne centralističke reforme i kraljevina 1929. mijenja naziv u Kraljevina Jugoslavija. Ubijen je u terorističkom napadu u Marseilleu.
  Karađorđevići
Pavle Karađorđević
  19341941 Sin kneza Arsena i Aurore Demidove, rođen u Sankt Peterburgu i obrazovan na Oxfordu, oženio je grčku princezu Olgu od Glücksburga. Vladao je od 1934. kao regent mjesto nepunoljetnog Petra II.
  Karađorđevići
Petar II Karađorđević
  19341945 Kralj Jugoslavije de jure od 1934. kada je imao jedanest godina, preuzeo je vlast samo 1941. za vrijeme egzila u Londonu. Svrgnut je sa vlasti 29. novembra 1945., još uvijek u egzilu dok je u državi proglašena DF Jugoslavija.
Drugi svjetski rat (19411945) u Crnoj Gori
Nakon brzog pada Jugoslavije (1941), nastala je Kraljevina Crna Gora, marionetska država odnosno governatorat pod izravnom kontrolom vlade Kraljevine Italije, tj. Mussolinija, Velikog vijeća[α 7] i PNF-a. Za upravu kolonije bili su zaduženi general Pirzio Biroli (1941-1943) i general Barbasetti (1943). Predsjednik Upravnog odbora u kvislinškoj Crnoj Gori je bio Sekula Drljević. No, u kratko vrijeme talijansko vojno napredovanje je se sudarilo sa brojnim pobunama u Jugoslaviji, sa izrazitim otporom u Crnoj Gori. Iako sporo, talijanska ofanziva je jedno vrijeme držala kontrolu Crne Gore pomoću suradnje četnika, ali tijekom ljeta 1943. fašistička vlast doživjela je nagli preokret u Rimu, što je za posljedicu gurnulo Crnu Goru u kaotično stanje građanskog rata. Nakon teških borbi tijekom 1944. partizani su pobjedili nad silama osovine.
Vlade DFJ, FRNJ i SFRJ (19451992)
Socijalistička Jugoslavija je imala vrlo složenu strukturu vlasti, iako se može reći da je dugim godinama državom
de facto vladao Josip Broz Tito (vidi spisak predsjednika vlada i predsjednika SFRJ). Od centralne važnosti su bili Komunistička partija Jugoslavije, partijski Centralni komitet, izvršno vijeće i savezna skupština. Nakon Titove smrti, država je postupno ušla u proces decentralizacije (koji je već počeo u 1970-im) i konačno se raspala između januara 1990. i aprila 1992. Za pregled lokalnih vladajućih organa u Crnoj Gori za socijalističko razdoblje, pogledajte: Savez komunista Crne Gore i SK Crna Gora.
Ratovi u bivšoj Jugoslaviji (19912001)
Predsjednik Savezne Republike Jugoslavije / Srbije i Crne Gore (19922006)
Za naredni period pogledajte: predsjednik Crne Gore i predsjednik Vlade Crne Gore

Povezano

uredi
    Crna Gora kroz Istoriju

Bilješke

uredi
  1. Mihailo Vojislavljević je kao vazal nosio titulu protospatarija (gr. πρωτοσπαθάριος).
  2. gr. πρωτοσέβαστος.
  3. tur. vilayeti Çirn ili.
  4. tur. İşkodra Sancağı (1479).
  5. tur. Karadağ Sancağı (1514).
  6. Vidi: hronologija Osmanskog Carstva i administrativna podjela Osmanskog Carstva.
  7. tal. Gran consiglio del fascismo.

Izvori

uredi
  1. Ljetopis popa Dukljanina
  2. Borozan, Đorđe. „Stefan (Stefanica) Crnojević”. Matica Crnogorska. Pristupljeno 25. 5. 2023. 

Literatura

uredi

Vanjske veze

uredi