Lista vladara Crne Gore
(Preusmjereno sa stranice Crnogorski vladari)
Spisak vladara
urediDinastija | Vladar | Slika | Razdoblje | Napomene |
---|---|---|---|---|
kraj 10. vijeka | Arhont Duklje. | |||
c. 1000–1016 | Knez Duklje. | |||
1016–1018 | Knez Travunije i Zahumlja. | |||
Vojislavljevići | 1018–1043 | Dragimirov sin i rodonačelnik dinastije Vojislavljevića i knez Srba. Duga vladavina. Pobunio protiv Vizantijskog carstva (1035). | ||
Vojislavljevići | 1043–1046 | Nećaka bugarskog cara Samuila i žena kneza Vojislava.[1] | ||
Vojislavljevići | 1046 | Sin kneza Vojislava. | ||
Vojislavljevići | c. 1046–1081 | Duga vladavina, bio je kralj Duklje, Travunije, Zahumlja i Raške. Na početku je bio vizantijski vazal[α 1]. Nakon crkvenog raskola iz 1054. godine, udaljio je se od Vizantinaca podržavajući slovensku pobunu iz 1071/1072. Godine 1077. dobio je kraljevsku počast od Grgura VII. i nominalno je služio papi. Duga vladavina. | ||
Duklja postaje kraljevina (1077) Nezavisnost od Vizantije | ||||
Vojislavljevići | 1081–1101 | Kralj Duklje i Raški župan. Duga vladavina. Bio je jedan od vođa slavenskog ustanka protiv Vizantije 1071/1072. godine, uzevši titulu cara Bugarske, pod imenom «Petar III». Vizantinci ga proglašavaju protosebastosom[α 2]. | ||
Vojislavljevići | 1101–1102 | |||
Vojislavljevići | 1102 | Kralj Duklje i Travunije. | ||
Vojislavljevići | 1102–1103 | Kralj Duklje, pod vlašću velikog kneza Vukana od Raške. | ||
Vojislavljevići | 1103–1114 | Kralj Duklje. | ||
Vojislavljevići | 1114–1118 | Konstantinov sin i Dukljanski kralj. | ||
– | 1118–1125 | Svrgao svog negdašnjeg saveznika Đorđa pomoću Vizantije. Poginuo u bitci kod Bara. | ||
Vojislavljevići | 1125–1131 | Druga vladavina. | ||
Vojislavljevići | 1131–1148 | Knez Duklje. Prilično duga vladavina. | ||
Vojislavljevići | 1146–1148/62 | Knez Duklje. | ||
Vojislavljevići | 1162–1186 | Knez Duklje. Duga vladavina. | ||
Duklja postupno postaje vazal Raške pod dinastijom Nemanjića (1166–1217) | ||||
Nastanak Srpskog kraljevstva (1217) | ||||
Vojislavljevići | c. 1186–1189 | Kneginja i Mihailova supruga. | ||
Nemanjići | c. 1189–1208 | Oblast Zete pod vlast krune Nemanjića. Duga vladavina. | ||
Nemanjići | 1208–1216 | Kralj Zete. Bio je u neprijateljskim odnosom sa svojim stricem Stefanom, kraljem Raške. Prilično duga vladavina. | ||
Nemanjići | 1216–1243 | Sin Stefana Prvovenčanog. Knjaz Zete i Zahumlja za vrijeme vladavine njegovog oca, Stefana Prvovenčanog. Zatim postaje kralj Srbije. Obnavlja odnose s Ohridskom arhiepiskopijom. Duga vladavina | ||
Nemanjići | 1243–1267 | Bugarska princeza, kći Ivana Asena II, i kraljica Srbije kao supruga Stefana Vladislava. Nakon sukoba između Stefana Vladislava i Stefana Uroša, Vladislav se odrekao krune i Uroš mu je dopustio da upravlja Zetom kao guverner uz zadržavanje titule «kralja». | ||
Nemanjići | 1267–1276 | Kralj Srbije, najmlađi sin Stefana Prvovenčanog i Ane Dandolo. Kralj Srbije. | ||
Nemanjići | 1276–1309 | Žena Stefana Uroša i kraljica Srbije, kao kraljica udovica bila je guverner Zeti i Travunije do 1308. Sagradila je manastir Gradac i bila je poznata po vjerskoj toleranciji. Jelenino točno porijeklo nije poznato, ali pretpostavlja se da je «bila francuskog roda» ili po nekim istragama veže se za Napuljsku granu Anžuvinske dinastije. | ||
Građanski rat u kraljevini Srbiji (1321-1322) | ||||
Nemanjići | 1309–1314 | Kralj Srbije, sin kralja Milutina, nastavio je širenje Srbije na račun Vizantije i stvorio od nje najmoćniju silu na Balkanskom poluostrvu. | ||
Nemanjići | 1314–1322 | Sin i nasljednik kralja Milutina, knjaz Zete, bio je kralj Srbije za kratko vrijeme (1321-1322). Nakon građanskog rata za krunu Srbije, ubijen je od mlađeg brata Stefana Dečanskog. | ||
Nemanjići | 1322–1331 | Duga vladavina. Sin Stefana Dečanskog, kralj Srbije (1331-1346) i zatim car Srba i Grka (1346-1355). Dao je podsticaj carskoj ekspanziji srpskog kraljevstva na Balkanskom poluostrvu, postajući hegemonistička sila (Dušanovo carstvo). Dao je izraditi kapitalan dokument za ondašnju književnost, Dušanov zakonik. | ||
Poslije cara Dušana, nastaje kriza vlasti u Srpskom carstvu (1356-1371) | ||||
1331–1362 | Plemić u službi kralja Stefana Dečanskog, cara Dušana i Uroša V. Rodonačelnik je dinastije Đuraševića, od koje će se odvojiti grana koja će stvoriti dinastiju Crnojevića. Nosio je naslov kefalije (čelnik) i upravljao Gornjom Zetom. | |||
Balšići | 1356–1362 | Zetski plemić, rodonačelnik dinastije Balšića, iskoristo je kaotično stanje u Srbiji nakon smrti cara Dušana, prošireći svoju vlast na Bar i Skadar. | ||
Početkom 1360-ih Balšići stvaraju samostalnu knjaževinu | ||||
Balšići | 1362–1378 | Balšin sin, sa mudrom igrom saveza proširuje područje pod kontrolom porodice Balšića. Osvojio je Skadar, Paštroviće i predio između Skadarskog jezera i Jadranskog mora. Uz podršku Dubrovačke Republike i Venecije ušao je u rat protiv Srpskog carstva (1360-1362). U posjedu Balšića bili su svi primorski gradovi osim Kotora (Ulcinj, Bar, Budva, Cavtat), te Lješ, Danj, Drivast, Ribnica, Prizren, Peć. | ||
Balšići | 1378–1385 | Balšin sin, preuzeo vlast nakon smrti njegovog brata Đurđa. U neprijateljstvim odnosima sa bosanskim kraljem Tvrtkom Kotromanićem, uglavnom zbog Kotora. U zamahu prema jugu, osvojio je Drač, te napao Berata i Valonu, ulazeći u teški sukob sa Karlom Topijom, koji je zatražio pomoć sultana Murata. Poginuo je vjerovatno u bici na Saurskom polju. | ||
Balšići | 1385–1403 | Vladar Zete, bio je sin Stracimira Balšića. Duga vladavina. Sklopio savez sa naglo opadajućem Srpskom carstvom koja je u naglom opadanju. Po nekim izvorima, Đurađ II Balšić se može poistovjetiti sa Strahinjom Banović iz srpskih narodnih pjesama. | ||
Osmansko širenje na Balkanu: bitka na Kosovu (1389) i bitka kod Nikopolja (1396) | ||||
Napad Anadolije i pobjeda Timurovih Tartara nad Otomanskom Carstvom (1402). Osmanska kriza (1402-1413) | ||||
Nastanak Srpska despotovine (1402) | ||||
Balšići stvaraju samostalnu knjaževinu | ||||
Balšići | 1403–1421 | Vladar Zete, sin Đurđa II. i Jelene Lazarević, kći kneza Lazara. Zeta postaje sastavni dio Srpske despotovine. Ulazi u sukob sa Venecijom (Skadarski rat), nakon čega se zbližava sa Osmanlijama i postaje njihov vazal. Zatim počinje Drugi skadarski rat protiv Venecije, čime Mlečani dobijaju Ulcinj, Grbalj i Paštroviće, a Srbi Drivast. Kraj vladavine Balšića nad Zetom. | ||
Crnojevići | 1403–1435 | Bio je vođa primorskog plemena Paštrovića. | ||
Crnojevići | 1403–1435 | Vođa primorskog plemena Paštrovića. Zajedno sa bratom, odbio je venecijanske ponude i ostao vjeran vazal Stefana Lazarevića. | ||
Crnojevići | 1435–1451 | Đurđev sin, pobunio je se protiv Stefana Lazarevića. Zajedno sa braćom pobjegao je u Veneciju nakon što je njihov stariji brat sklopio savez sa Stjepanom Vukčićem Kosačom. | ||
Prvi (1439) i drugi pad Smedereva (1459): kraj Srpske despotovine | ||||
Crnojevići | 1451–1465 | Treći sin Đurđa Đuraševića.[2] | ||
Crnojevići | 1465–1490 | |||
Crnojevići | 1490–1496 | |||
Crnojevići | 1496–1498 | |||
Crnojevići | 1498–1515 | |||
Crnojevići | 1515–1516 | |||
Pad Zete (1496) – Otomanska vladavina (1496-1878) Država Crnojevića pada pod tursku vlast 1496. godine. Kraj nezavisnosti srednjovjekovne Crne Gore. Turske vlasti uspostavljaju oblast zvanu Vilajet Crnojevića[α 3], pa zatim Skadarski[α 4] i Crnogorski sandžak[α 5] unutar carske pokrajine Rumelije[α 6]. | ||||
Nastaje Crnogorska episkopska knjaževina (1516) | ||||
C.P.C. | 1516–1520 | Mitropolit od 1493. Vavila je 1516. izabran za vladara Crne Gore od strane nekoliko crnogorskih plemena, što obilježava nastanak Crnogorske episkopske knjaževine vezane za Cetinjsku pravoslavnu mitropoliju. | ||
C.P.C. | 1520–1530 ? | |||
C.P.C. | 1530–1532 ? | |||
C.P.C. | 1532–1540 | |||
C.P.C. | 1540 | |||
C.P.C. | 1540–1559 ? | |||
C.P.C. | 1560–1561 ? | 1557. obnovljena Pećka patrijaršija. | ||
C.P.C. | 1561–1569 | |||
C.P.C. | 1569–1579 ? | |||
C.P.C. | 1575–1582 ? | |||
C.P.C. | 1582–1591 | |||
C.P.C. | 1591–1593 | |||
C.P.C. | 1593–1636 ? | |||
Titula crnogorskog mitropolita ostaje upražnjena (1636-1639) | ||||
C.P.C. | 1639–1649 ? | |||
C.P.C. | 1649–1659 | |||
C.P.C. | 1659–1673 | |||
C.P.C. | 1673–1685 ? | |||
C.P.C. | 1685 | |||
C.P.C. | 1685–1692 | Nakon razora cetinjskog manastira 1692. vladičanska stolica je bila upražnjena naredne dvije godine. | ||
Titula crnogorskog mitropolita ostaje upražnjena (1692-1694) | ||||
C.P.C. | 1694–1696 | |||
Petrović-Njegoši | 1697–1735 | Rodonačelnik dinastije Petrović-Njegoša. | ||
Petrović-Njegoši | 1735–1781 | Vladao zajedno sa Vasilijem III. od 1750. do 1766. godine. | ||
Petrović-Njegoši | 1750–1766 | Vladao zajedno sa Savom II. | ||
Sa ukidanjem Pećke patrijaršije (1766), obrazovana u Crnoj Gori samostalna Mitropolija cetinjska. Crnogorski crkveni poglavari ujedno postaju i političke vođe, tako da u Crnoj Gori nastaje neka vrsta pravoslavne teokratske vladavine, sa jakim osloncem na Rusiju. | ||||
1768–1773 | Varalica za kojeg se tvrdilo da je mrtvi ruski car Petar III Romanov u egzilu. Narod Crne Gore ga je proglasio vođom i državom je upravljao kao apsolutni monarh, stavljajući po strani vladiku Savu II. | |||
1781–1784 | Naslijedio Savu II na mjestu cetinjskog mitropolita i kneza episkopa. Njegovo imenovanje za mitropolita je uzrokovalo podelu u crnogorskoj vlasteli. Živio je prilično povučeno i bavio se uglavnom crkvenim poslovima. Glavne protivnike je imao na anti-ruskoj strani, koja je podržavala venecijanski uticaj nad Crnom Gorom. | |||
Petrović-Njegoši | 1784–1830 | Kanoniziran kao «Sveti Petar Cetinjski» od strane Srpske pravoslavne crkve. | ||
Crnogorski narodni preporod (1813-1860) | ||||
Petrović-Njegoši | 1830–1851 | Pjesnik i intelektualac, centralna figura crnogorske književnosti, autor je Gorskog vijenca i drugih djela. Bio je čovjek izuzetno visoke kulturne razine za tadašnju Crnu Goru. Politička i financijska potpora Rusije mu je pomogla održati stabilnost prema unutrašnjim neslogama kako i u političkoj napetosti sa Turcima. Posvećen je za vladiku 1833. Bio je prosvijećeni vladar, osnovao je školu (1833) i tiskaru na Cetinju (1834), te je sproveo značajne reforme u državi. Svoju vlast je ojačao ukidanjem dužnosti civilnog guvernera – koju je nasljeđivala porodica Radonić – i prenošenjem ovlasti lokalnih glavara na senat od dvanaest vodećih glavara, koji su se sastajali na Cetinju pod njegovim nadzorom. | ||
Petrović-Njegoši | 1851–1860 | Proglašen 13. marta 1852. knezom Crne Gore od Crnogorskog senata. | ||
Petrović-Njegoši | 1860–1918 | Proglašen kraljem Crne Gore 28. augusta 1910. U izbjeglištvu od 15. januara 1916. zbog Crnogorske kampanje u Prvom svjetskom ratu. Svrgnut na Podgoričkoj skupštini 26. novembra 1918. | ||
Nezavisnost Kneževine Crne Gore od Otomanskog Carstva (1878) | ||||
Nastanak Kraljevine Crne Gore (1910) | ||||
Prvi svjetski rat (1914 – 1918) | ||||
U Podgoričkoj skupštini Crnogorski Senat donosi odluku o ujedinjenju Kraljevine Crne Gore sa Kraljevinom Srbijom (novembar 1918.) | ||||
Karađorđevići | 1918–1921 | Sin kneza Aleksandra Karađorđevića, kralj Srbije od 1903. godine, proglašen je kraljem Kraljevine SHS 1. decembra 1918. | ||
Karađorđevići | 1921–1934 | Petrov sin, nasljeđuje krunu Kraljevine SHS. Poslije atentata u Narodnoj skupštini u zemlji izbija kaos i politička nestabilnost, nakon čega kralj obustavlja Narodnu skupštinu i uspostavlja diktaturu. U tom periodu sprovodi brojne centralističke reforme i kraljevina 1929. mijenja naziv u Kraljevina Jugoslavija. Ubijen je u terorističkom napadu u Marseilleu. | ||
Karađorđevići | 1934–1941 | Sin kneza Arsena i Aurore Demidove, rođen u Sankt Peterburgu i obrazovan na Oxfordu, oženio je grčku princezu Olgu od Glücksburga. Vladao je od 1934. kao regent mjesto nepunoljetnog Petra II. | ||
Karađorđevići | 1934–1945 | Kralj Jugoslavije de jure od 1934. kada je imao jedanest godina, preuzeo je vlast samo 1941. za vrijeme egzila u Londonu. Svrgnut je sa vlasti 29. novembra 1945., još uvijek u egzilu dok je u državi proglašena DF Jugoslavija. | ||
Drugi svjetski rat (1941–1945) u Crnoj Gori Nakon brzog pada Jugoslavije (1941), nastala je Kraljevina Crna Gora, marionetska država odnosno governatorat pod izravnom kontrolom vlade Kraljevine Italije, tj. Mussolinija, Velikog vijeća[α 7] i PNF-a. Za upravu kolonije bili su zaduženi general Pirzio Biroli (1941-1943) i general Barbasetti (1943). Predsjednik Upravnog odbora u kvislinškoj Crnoj Gori je bio Sekula Drljević. No, u kratko vrijeme talijansko vojno napredovanje je se sudarilo sa brojnim pobunama u Jugoslaviji, sa izrazitim otporom u Crnoj Gori. Iako sporo, talijanska ofanziva je jedno vrijeme držala kontrolu Crne Gore pomoću suradnje četnika, ali tijekom ljeta 1943. fašistička vlast doživjela je nagli preokret u Rimu, što je za posljedicu gurnulo Crnu Goru u kaotično stanje građanskog rata. Nakon teških borbi tijekom 1944. partizani su pobjedili nad silama osovine. | ||||
Vlade DFJ, FRNJ i SFRJ (1945–1992) Socijalistička Jugoslavija je imala vrlo složenu strukturu vlasti, iako se može reći da je dugim godinama državom de facto vladao Josip Broz Tito (vidi spisak predsjednika vlada i predsjednika SFRJ). Od centralne važnosti su bili Komunistička partija Jugoslavije, partijski Centralni komitet, izvršno vijeće i savezna skupština. Nakon Titove smrti, država je postupno ušla u proces decentralizacije (koji je već počeo u 1970-im) i konačno se raspala između januara 1990. i aprila 1992. Za pregled lokalnih vladajućih organa u Crnoj Gori za socijalističko razdoblje, pogledajte: Savez komunista Crne Gore i SK Crna Gora. | ||||
Ratovi u bivšoj Jugoslaviji (1991–2001) | ||||
Predsjednik Savezne Republike Jugoslavije / Srbije i Crne Gore (1992–2006) | ||||
Za naredni period pogledajte: predsjednik Crne Gore i predsjednik Vlade Crne Gore |
Povezano
urediBilješke
uredi- ↑ Mihailo Vojislavljević je kao vazal nosio titulu protospatarija (gr. πρωτοσπαθάριος).
- ↑ gr. πρωτοσέβαστος.
- ↑ tur. vilayeti Çirn ili.
- ↑ tur. İşkodra Sancağı (1479).
- ↑ tur. Karadağ Sancağı (1514).
- ↑ Vidi: hronologija Osmanskog Carstva i administrativna podjela Osmanskog Carstva.
- ↑ tal. Gran consiglio del fascismo.
Izvori
uredi- ↑ Ljetopis popa Dukljanina
- ↑ Borozan, Đorđe. „Stefan (Stefanica) Crnojević”. Matica Crnogorska. Pristupljeno 25. 5. 2023.
Literatura
uredi- Konstantin Porfirogenit, De administrando imperio (oko 950.)
- Jovan Skilica, Kratka istorija (11. vijek)
- Ljetopis popa Dukljanina (12. vijek)
Vanjske veze
uredi- „Crna Gora: spisak vladara”. montenegrina.net. Arhivirano iz originala na datum 31. 1. 2019. Pristupljeno 25. 5. 2023.