Crnogorski vladari

Spisak vladara

Dinastija	Vladar	Slika	Razdoblje	Napomene
–	Arhont Petar		kraj 10. vijeka	Arhont Duklje.
–	Jovan Vladimir		c. 1000–1016	Knez Duklje.
–	Dragimir		1016–1018	Knez Travunije i Zahumlja.
Vojislavljevići	Stefan Vojislav		1018–1043	Dragimirov sin i rodonačelnik dinastije Vojislavljevića i knez Srba. Duga vladavina. Pobunio protiv Vizantijskog carstva (1035).
Vojislavljevići	Neda		1043–1046	Nećaka bugarskog cara Samuila i žena kneza Vojislava.
Vojislavljevići	Gojislav		1046	Sin kneza Vojislava.
Vojislavljevići	Mihailo		c. 1046–1081	Duga vladavina, bio je kralj Duklje, Travunije, Zahumlja i Raške. Na početku je bio vizantijski vazal. Nakon crkvenog raskola iz 1054. godine, udaljio je se od Vizantinaca podržavajući slovensku pobunu iz 1071/1072. Godine 1077. dobio je kraljevsku počast od Grgura VII. i nominalno je služio papi. Duga vladavina.
Duklja postaje kraljevina (1077) Nezavisnost od Vizantije
Vojislavljevići	Konstantin Bodin		1081–1101	Kralj Duklje i Raški župan. Duga vladavina. Bio je jedan od vođa slavenskog ustanka protiv Vizantije 1071/1072. godine, uzevši titulu cara Bugarske, pod imenom «Petar III». Vizantinci ga proglašavaju protosebastosom.
Vojislavljevići	Mihailo II		1101–1102
Vojislavljevići	Dobroslav II		1102	Kralj Duklje i Travunije.
Vojislavljevići	Kočopar		1102–1103	Kralj Duklje, pod vlašću velikog kneza Vukana od Raške.
Vojislavljevići	Vladimir		1103–1114	Kralj Duklje.
Vojislavljevići	Đorđe		1114–1118	Konstantinov sin i Dukljanski kralj.
–	Grubeša		1118–1125	Svrgao svog negdašnjeg saveznika Đorđa pomoću Vizantije. Poginuo u bitci kod Bara.
Vojislavljevići	Đorđe		1125–1131	Druga vladavina.
Vojislavljevići	Gradihna		1131–1148	Knez Duklje. Prilično duga vladavina.
Vojislavljevići	Radoslav		1146–1148/62	Knez Duklje.
Vojislavljevići	Mihailo III		1162–1186	Knez Duklje. Duga vladavina.
Duklja postupno postaje vazal Raške pod dinastijom Nemanjića (1166–1217)
Nastanak Srpskog kraljevstva (1217)
Vojislavljevići	Desislava		c. 1186–1189	Kneginja i Mihailova supruga.
Nemanjići	Vukan		c. 1189–1208	Oblast Zete pod vlast krune Nemanjića. Duga vladavina.
Nemanjići	Đorđe		1208–1216	Kralj Zete. Bio je u neprijateljskim odnosom sa svojim stricem Stefanom, kraljem Raške. Prilično duga vladavina.
Nemanjići	Radoslav		1216–1243	Sin Stefana Prvovenčanog. Knjaz Zete i Zahumlja za vrijeme vladavine njegovog oca, Stefana Prvovenčanog. Zatim postaje kralj Srbije. Obnavlja odnose s Ohridskom arhiepiskopijom. Duga vladavina
Nemanjići	Beloslava		1243–1267	Bugarska princeza, kći Ivana Asena II, i kraljica Srbije kao supruga Stefana Vladislava. Nakon sukoba između Stefana Vladislava i Stefana Uroša, Vladislav se odrekao krune i Uroš mu je dopustio da upravlja Zetom kao guverner uz zadržavanje titule «kralja».
Nemanjići	Uroš		1267–1276	Kralj Srbije, najmlađi sin Stefana Prvovenčanog i Ane Dandolo. Kralj Srbije.
Nemanjići	Jelena		1276–1309	Žena Stefana Uroša i kraljica Srbije, kao kraljica udovica bila je guverner Zeti i Travunije do 1308. Sagradila je manastir Gradac i bila je poznata po vjerskoj toleranciji. Jelenino točno porijeklo nije poznato, ali pretpostavlja se da je «bila francuskog roda» ili po nekim istragama veže se za Napuljsku granu Anžuvinske dinastije.
Građanski rat u kraljevini Srbiji (1321-1322)
Nemanjići	Stefan Dečanski		1309–1314	Kralj Srbije, sin kralja Milutina, nastavio je širenje Srbije na račun Vizantije i stvorio od nje najmoćniju silu na Balkanskom poluostrvu.
Nemanjići	Konstantin		1314–1322	Sin i nasljednik kralja Milutina, knjaz Zete, bio je kralj Srbije za kratko vrijeme (1321-1322). Nakon građanskog rata za krunu Srbije, ubijen je od mlađeg brata Stefana Dečanskog.
Nemanjići	Dušan		1322–1331	Duga vladavina. Sin Stefana Dečanskog, kralj Srbije (1331-1346) i zatim car Srba i Grka (1346-1355). Dao je podsticaj carskoj ekspanziji srpskog kraljevstva na Balkanskom poluostrvu, postajući hegemonistička sila (Dušanovo carstvo). Dao je izraditi kapitalan dokument za ondašnju književnost, Dušanov zakonik.
Poslije cara Dušana, nastaje kriza vlasti u Srpskom carstvu (1356-1371)
–	Đuraš Ilijić		1331–1362	Plemić u službi kralja Stefana Dečanskog, cara Dušana i Uroša V. Rodonačelnik je dinastije Đuraševića, od koje će se odvojiti grana koja će stvoriti dinastiju Crnojevića. Nosio je naslov kefalije (čelnik) i upravljao Gornjom Zetom.
Balšići	Balša		1356–1362	Zetski plemić, rodonačelnik dinastije Balšića, iskoristo je kaotično stanje u Srbiji nakon smrti cara Dušana, prošireći svoju vlast na Bar i Skadar.
Početkom 1360-ih Balšići stvaraju samostalnu knjaževinu
Balšići	Đurađ Balšić		1362–1378	Balšin sin, sa mudrom igrom saveza proširuje područje pod kontrolom porodice Balšića. Osvojio je Skadar, Paštroviće i predio između Skadarskog jezera i Jadranskog mora. Uz podršku Dubrovačke Republike i Venecije ušao je u rat protiv Srpskog carstva (1360-1362). U posjedu Balšića bili su svi primorski gradovi osim Kotora (Ulcinj, Bar, Budva, Cavtat), te Lješ, Danj, Drivast, Ribnica, Prizren, Peć.
Balšići	Balša II		1378–1385	Balšin sin, preuzeo vlast nakon smrti njegovog brata Đurđa. U neprijateljstvim odnosima sa bosanskim kraljem Tvrtkom Kotromanićem, uglavnom zbog Kotora. U zamahu prema jugu, osvojio je Drač, te napao Berata i Valonu, ulazeći u teški sukob sa Karlom Topijom, koji je zatražio pomoć sultana Murata. Poginuo je vjerovatno u bici na Saurskom polju.
Balšići	Đurađ II		1385–1403	Vladar Zete, bio je sin Stracimira Balšića. Duga vladavina. Sklopio savez sa naglo opadajućem Srpskom carstvom koja je u naglom opadanju. Po nekim izvorima, Đurađ II Balšić se može poistovjetiti sa Strahinjom Banović iz srpskih narodnih pjesama.
Osmansko širenje na Balkanu: bitka na Kosovu (1389) i bitka kod Nikopolja (1396)
Napad Anadolije i pobjeda Timurovih Tartara nad Otomanskom Carstvom (1402). Osmanska kriza (1402-1413)
Nastanak Srpska despotovine (1402)
Balšići stvaraju samostalnu knjaževinu
Balšići	Balša III		1403–1421	Vladar Zete, sin Đurđa II. i Jelene Lazarević, kći kneza Lazara. Zeta postaje sastavni dio Srpske despotovine. Ulazi u sukob sa Venecijom (Skadarski rat), nakon čega se zbližava sa Osmanlijama i postaje njihov vazal. Zatim počinje Drugi skadarski rat protiv Venecije, čime Mlečani dobijaju Ulcinj, Grbalj i Paštroviće, a Srbi Drivast. Kraj vladavine Balšića nad Zetom.
Crnojevići	Đurađ Đurašević		1403–1435	Bio je vođa primorskog plemena Paštrovića.
Crnojevići	Aleksa Đurašević		1403–1435	Vođa primorskog plemena Paštrovića. Zajedno sa bratom, odbio je venecijanske ponude i ostao vjeran vazal Stefana Lazarevića.
Crnojevići	Gojčin Crnojević		1435–1451	Đurđev sin, pobunio je se protiv Stefana Lazarevića. Zajedno sa braćom pobjegao je u Veneciju nakon što je njihov stariji brat sklopio savez sa Stjepanom Vukčićem Kosačom.
Prvi (1439) i drugi pad Smedereva (1459): kraj Srpske despotovine
Crnojevići	Stefan Crnojević		1451–1465	Treći sin Đurđa Đuraševića.
Crnojevići	Ivan Crnojević		1465–1490
Crnojevići	Đurađ IV		1490–1496
Crnojevići	Stefan II		1496–1498
Crnojevići	Ivan II		1498–1515
Crnojevići	Đurađ V		1515–1516
Pad Zete (1496) – Otomanska vladavina (1496-1878) Država Crnojevića pada pod tursku vlast 1496. godine. Kraj nezavisnosti srednjovjekovne Crne Gore. Turske vlasti uspostavljaju oblast zvanu Vilajet Crnojevića, pa zatim Skadarski i Crnogorski sandžak unutar carske pokrajine Rumelije.
Nastaje Crnogorska episkopska knjaževina (1516)
C.P.C.	Vavila		1516–1520	Mitropolit od 1493. Vavila je 1516. izabran za vladara Crne Gore od strane nekoliko crnogorskih plemena, što obilježava nastanak Crnogorske episkopske knjaževine vezane za Cetinjsku pravoslavnu mitropoliju.
C.P.C.	German III		1520–1530 ?
C.P.C.	Pavle		1530–1532 ?
C.P.C.	Vasilije		1532–1540
C.P.C.	Nikodim		1540
C.P.C.	Romil		1540–1559 ?
C.P.C.	Makarije		1560–1561 ?	1557. obnovljena Pećka patrijaršija.
C.P.C.	Ruvim		1561–1569
C.P.C.	Pahomije II		1569–1579 ?
C.P.C.	Gerasim		1575–1582 ?
C.P.C.	Venijamin		1582–1591
C.P.C.	Nikanor i Stefan		1591–1593
C.P.C.	Rufim		1593–1636 ?
Titula crnogorskog mitropolita ostaje upražnjena (1636-1639)
C.P.C.	Mardarije		1639–1649 ?
C.P.C.	Visarion		1649–1659
C.P.C.	Mardarije II		1659–1673
C.P.C.	Rufim II		1673–1685 ?
C.P.C.	Vasilije II		1685
C.P.C.	Visarion II		1685–1692	Nakon razora cetinjskog manastira 1692. vladičanska stolica je bila upražnjena naredne dvije godine.
Titula crnogorskog mitropolita ostaje upražnjena (1692-1694)
C.P.C.	Sava Očinić		1694–1696
Petrović-Njegoši	Danilo Petrović Njegoš		1697–1735	Rodonačelnik dinastije Petrović-Njegoša.
Petrović-Njegoši	Sava II		1735–1781	Vladao zajedno sa Vasilijem III. od 1750. do 1766. godine.
Petrović-Njegoši	Vasilije III		1750–1766	Vladao zajedno sa Savom II.
Sa ukidanjem Pećke patrijaršije (1766), obrazovana u Crnoj Gori samostalna Mitropolija cetinjska. Crnogorski crkveni poglavari ujedno postaju i političke vođe, tako da u Crnoj Gori nastaje neka vrsta pravoslavne teokratske vladavine, sa jakim osloncem na Rusiju.
	"car" Šćepan Mali		1768–1773	Varalica za kojeg se tvrdilo da je mrtvi ruski car Petar III Romanov u egzilu. Narod Crne Gore ga je proglasio vođom i državom je upravljao kao apsolutni monarh, stavljajući po strani vladiku Savu II.
	Arsenije Plamenac		1781–1784	Naslijedio Savu II na mjestu cetinjskog mitropolita i kneza episkopa. Njegovo imenovanje za mitropolita je uzrokovalo podelu u crnogorskoj vlasteli. Živio je prilično povučeno i bavio se uglavnom crkvenim poslovima. Glavne protivnike je imao na anti-ruskoj strani, koja je podržavala venecijanski uticaj nad Crnom Gorom.
Petrović-Njegoši	Petar I Petrović Njegoš		1784–1830	Kanoniziran kao «Sveti Petar Cetinjski» od strane Srpske pravoslavne crkve.
Crnogorski narodni preporod (1813-1860)
Petrović-Njegoši	Petar II Petrović Njegoš		1830–1851	Pjesnik i intelektualac, centralna figura crnogorske književnosti, autor je Gorskog vijenca i drugih djela. Bio je čovjek izuzetno visoke kulturne razine za tadašnju Crnu Goru. Politička i financijska potpora Rusije mu je pomogla održati stabilnost prema unutrašnjim neslogama kako i u političkoj napetosti sa Turcima. Posvećen je za vladiku 1833. Bio je prosvijećeni vladar, osnovao je školu (1833) i tiskaru na Cetinju (1834), te je sproveo značajne reforme u državi. Svoju vlast je ojačao ukidanjem dužnosti civilnog guvernera – koju je nasljeđivala porodica Radonić – i prenošenjem ovlasti lokalnih glavara na senat od dvanaest vodećih glavara, koji su se sastajali na Cetinju pod njegovim nadzorom.
Petrović-Njegoši	Danilo I Petrović Njegoš		1851–1860	Proglašen 13. marta 1852. knezom Crne Gore od Crnogorskog senata.
Petrović-Njegoši	Nikola Petrović Njegoš		1860–1918	Proglašen kraljem Crne Gore 28. augusta 1910. U izbjeglištvu od 15. januara 1916. zbog Crnogorske kampanje u Prvom svjetskom ratu. Svrgnut na Podgoričkoj skupštini 26. novembra 1918.
Nezavisnost Kneževine Crne Gore od Otomanskog Carstva (1878)
Nastanak Kraljevine Crne Gore (1910)
Prvi svjetski rat (1914 – 1918)
U Podgoričkoj skupštini Crnogorski Senat donosi odluku o ujedinjenju Kraljevine Crne Gore sa Kraljevinom Srbijom (novembar 1918.)
Karađorđevići	Petar Karađorđević		1918–1921	Sin kneza Aleksandra Karađorđevića, kralj Srbije od 1903. godine, proglašen je kraljem Kraljevine SHS 1. decembra 1918.
Karađorđevići	Aleksandar Karađorđević		1921–1934	Petrov sin, nasljeđuje krunu Kraljevine SHS. Poslije atentata u Narodnoj skupštini u zemlji izbija kaos i politička nestabilnost, nakon čega kralj obustavlja Narodnu skupštinu i uspostavlja diktaturu. U tom periodu sprovodi brojne centralističke reforme i kraljevina 1929. mijenja naziv u Kraljevina Jugoslavija. Ubijen je u terorističkom napadu u Marseilleu.
Karađorđevići	Pavle Karađorđević		1934–1941	Sin kneza Arsena i Aurore Demidove, rođen u Sankt Peterburgu i obrazovan na Oxfordu, oženio je grčku princezu Olgu od Glücksburga. Vladao je od 1934. kao regent mjesto nepunoljetnog Petra II.
Karađorđevići	Petar II Karađorđević		1934–1945	Kralj Jugoslavije de jure od 1934. kada je imao jedanest godina, preuzeo je vlast samo 1941. za vrijeme egzila u Londonu. Svrgnut je sa vlasti 29. novembra 1945., još uvijek u egzilu dok je u državi proglašena DF Jugoslavija.
Drugi svjetski rat (1941–1945) u Crnoj Gori Nakon brzog pada Jugoslavije (1941), nastala je Kraljevina Crna Gora, marionetska država odnosno governatorat pod izravnom kontrolom vlade Kraljevine Italije, tj. Mussolinija, Velikog vijeća i PNF-a. Za upravu kolonije bili su zaduženi general Pirzio Biroli (1941-1943) i general Barbasetti (1943). Predsjednik Upravnog odbora u kvislinškoj Crnoj Gori je bio Sekula Drljević. No, u kratko vrijeme talijansko vojno napredovanje je se sudarilo sa brojnim pobunama u Jugoslaviji, sa izrazitim otporom u Crnoj Gori. Iako sporo, talijanska ofanziva je jedno vrijeme držala kontrolu Crne Gore pomoću suradnje četnika, ali tijekom ljeta 1943. fašistička vlast doživjela je nagli preokret u Rimu, što je za posljedicu gurnulo Crnu Goru u kaotično stanje građanskog rata. Nakon teških borbi tijekom 1944. partizani su pobjedili nad silama osovine.
Vlade DFJ, FRNJ i SFRJ (1945–1992) Socijalistička Jugoslavija je imala vrlo složenu strukturu vlasti, iako se može reći da je dugim godinama državom de facto vladao Josip Broz Tito (vidi spisak predsjednika vlada i predsjednika SFRJ). Od centralne važnosti su bili Komunistička partija Jugoslavije, partijski Centralni komitet, izvršno vijeće i savezna skupština. Nakon Titove smrti, država je postupno ušla u proces decentralizacije (koji je već počeo u 1970-im) i konačno se raspala između januara 1990. i aprila 1992. Za pregled lokalnih vladajućih organa u Crnoj Gori za socijalističko razdoblje, pogledajte: Savez komunista Crne Gore i SK Crna Gora.
Ratovi u bivšoj Jugoslaviji (1991–2001)
Predsjednik Savezne Republike Jugoslavije / Srbije i Crne Gore (1992–2006)
Za naredni period pogledajte: predsjednik Crne Gore i predsjednik Vlade Crne Gore

Povezano

• Historija Crne Gore
• Lista humskih vladara

Literatura

• Konstantin Porfirogenit, De administrando imperio (oko 950.)
• Jovan Skilica, Kratka istorija (11. vijek)
• Ljetopis popa Dukljanina (12. vijek)

Spoljašnje veze

• „Crna Gora: spisak vladara”. montenegrina.net. Arhivirano iz originala na datum 31. 1. 2019. Pristupljeno 25. 5. 2023.