Jugosloveni u Oktobarskoj revoluciji

U Velikoj oktobarskoj socijalističkoj revoluciji i Ruskom građanskom ratu učestvovalo je oko 30.000 Jugoslovena, oktobaraca. U toku revolucije formirana je Jugoslavenska komunistička grupa pri Ruskoj komu­nističkoj partiji (boljševika).

Lenjin i saborci smotru Crvene garde na Crvenom trgu u Moskvi 1919. Na fotografiji je moguće videti i crnogorskog revolucionara, dr Vukašina Markovića. Marković je treći s leva - brada i napoleonska poza.

Grupa jugoslovena učesnika Oktobarske revolucije

Učešće Jugoslovena je zabeleženo i u jurišu na Zimski dvo­rac, 7. novembra 1917, kojim je označena pobeda Okto­barske socijalističke revolucije. Potom su se oni pojavili i u mnogobrojnim odredima Crvene garde, odnosno kasnije Crvene armije, bilo da su formirali samostalne internacionalne bataljone i odrede, sve do pukova, bilo da su se borili zajedno sa pripadnicima drugih nacional­nosti. Zapaženo je i njihovo učešće na raznim frontovima borbe. Naročito ih je veliki broj bio u Ukrajini i južnoj Rusiji, zatim u Povoložju, pa sve dalje, u borbama na Uralu, u zapadnom Sibiru i na Dalekom istoku.

Takođe, postojali su i srpski bataljoni u Arhangelsku i Murmansku, koji su se na strani engleskih intervencionista borili protiv ruske revolucije.

Mnogi oktobarci su se vraćali u upravo obrazovanu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca u kojoj su ideje Lenjina i oktobarske revolucije poslije 1920. godine bile zabranjene. Istaknuti oktobarci su odmah nakon povratka bili evidentirani, a istaknutiji progonjeni i hapšeni. Zbog toga su mnogi oktobarci povratnici bili primorani da se vrate natrag u SSSR i tamo nastave život kao politemigranti.

Jugosloveni u Rusiji

Pripadnici jugoslovenskih naroda su na razne na­čine dospeli u Rusiju. Najviše je bilo ratnih zarobljenika ili onih koji su se i sami predali Rusima, ne želeći da se bore u redovima vojske Austrougarske monarhije. Bilo je Jugoslovena koji su još ranije otišli na rad u Rusiju ili studirali na pojedinim fakultetima.

Jugosloveni koji su se u to vreme našli u Rusiji razlikovali su se i po socijalnom poreklu i političkoj pripadnosti. Većinom su to bili zemljoradnici - preko 80%, ali bilo je radnika i zanatlija, a takođe i oficira i podoficira. Jedan mali deo njih, i ranije je pripadao radničkim organizacijama, kao aktivni članovi sindikata i socijaldemokratskih partija koje su u poje­dinim zemljama Jugoslavije postojale već dve-tri dece­nije pre početka Prvog svetskog rata. Iz takvih sredina regrutovali su se aktivni učesnici revolucije.

Organizovanje Jugoslovena

"Boljševik“

Prikupljanje i organizovanje Jugoslovena u Rusiji počelo je još pre Oktobarske revolucije, odmah posle izbijanja februarsko-martovske revolucije. Tome je doprinela posebna okolnost što se u to vreme na tlu Rusije obrazovao "Jugoslovenski dobrovoljački korpus", koji je, na zahtev srpske vlade, trebalo da okupi mnogobrojne pripadnike jugoslovenskih naroda, formira ih u vojne jedinice i omogući njihovo prebacivanje na pojedine frontove, kako bi učestvovali u direktnim borbama za oslobođenje jugoslovenskih zemalja. Ovaj korpus je bio sastavljen većinom od Srba iz krajeva koji su pripadali Austrougarskoj, zatim od Hrvata i Slovenaca.

Jedan deo boraca korpusa, uglavnom socijalno orijentisanih, se s proleća 1917. godine pobunio i izdvojio. Posle izdvajanja počeli se samostalno organizovti, povlačeći za sobom veliki deo ljudstva. Pored pojedinih rezervnih oficira, istaknutu ulogu u organizovanju Jugoslovna imali su podoficiri i borci, ranije pripadnici socijalističkih partija, koji su se već u toku rata povezivali s boljševicima i sa drugim revolucionarnim grupama u Rusiji.

Jugoslavenska komunistička grupa

Poslije pobjede oktobarske revolucije održan je u Moskvi, u proljeće 1918, kongres austrougarskih zarobljenika. Kongres je značajan po tome što je to prvi kongres poslije oktobarske revolucije čiji je inicijator bio sam Lenjin. U pripremi i organizaciji kongresa najviše su bili angažovani od strane Madžara Bela Kun, a od strane Jugoslavena dr Vukašin Marković. Kongresu je prisustvovalo oko 500 ljudi. Na kongresu je, pored ostalih, govorio i dr Vukašin Marković. On je govorio o potrebi stvaranja organizacije austrougarskih zarobljenika koji će, kada se vrate u svoju zemlju, biti sposobni da izvrše revolucionarne zadatke po uzoru na boljševike.

Kongres je donio rezoluciju o stvaranju Federacije inostranih grupa pri RKP(b), unutar koje je formirana i Jugoslavenska komunistička grupa. Njeno su rukovodstvo sačinjavali: dr Vukašin Marković, Dragutin Godina, Ivan Ferenčak, Ivan Matuzović, Franjo Drobny, Vladimir Ćopić, Lazo Vukičević, Lazo Manojlović, Nikola Grulović, Nikola Kovačević, Josip Sorić, Dragutin Vidnjević i Milan Brkić. Mnogi od njih vratit će se poslije u Jugoslaviju i postati komunistička jezgra novog revolucionarnog pokreta u domovini. Na sjednici JKG od 3. srpnja 1918, izabran je Vukašin Marković za predsjednika. Nakon njegovog odlaska na front, 15. kolovoza 1918 se Vladimir Čopić imenuje za pomoćnika sa ovlastima da rukovodi grupom "u vrijeme odsutnosti druga Vukašina Markovića".

Jugoslavenski tisak u Rusiji

Rad na organizovanju Jugoslovena pretpostavljao je i veliku propagandnu i organizaciono-političku aktivnost. Osim neposrednog formiranja partijskih organizacija i stvaranja posebnih jugoslovenskih sovjetskih organa, značajnu ulogu u tome odigrali su i listovi koje su Jugosloveni pokretali u Sovjetskoj Rusiji. Javljali su se pod raznim nazivima, kao "Jugoslavenski revolucionar" (u Kijevu, početkom 1918), "Internacionalist" izlazio na tri jezika - nemačkom, mađarskom i srpsko-hrvatskom, u redakciji Jugoslovena Lazara Vukičevića, u Caričinu, 1918), "Revolucija", a potom "Svjetska revolucija", za čije je pokretanje najzaslužniji dr. Vukašin Marković (izlazio u Moskvi 1918. i 1919), "Komuna" (u Irkutsku, 1920), "Crveni barjak", odnosno "Crvena zastava" i "Rdeči prapor" (u Taškentu, 1920) i neki drugi. Posebna karakteristika pojedinih od ovih listova je bila u ome što su istovremeno izlazili na tri jugoslovenska jezika i sa tri naziva, kao npr. "Crveni barjak" (hrvatski, latinicom), zatim "Crvena zastava" (srpski, ćirilicom) i "Rdeči prapor" (slovenački).

Ovi listovi i literatura nisu rasturani samo među jugoslovenskim radnim ljudima u Rusiji nego su često prebacivani i u domovinu, što je bilo od posebnog zna­čaja, naročito u vreme dok se još nije stabilizovala no­voformirana Komunistička partija Jugosla­vije. Time je ispunjavan još jedan zadatak - da se ideje internacionalizma i revolucionarno iskustvo prenese i u domovinu kako bi se pomoga razvitak revolucionarnog pokreta.

Povratak revolucionara u domovinu

U cilju širenja revolucionarnog pokreta organizovani su partijski, politički i vojni kursevi, kroz koje je prošlo blizu hiljadu Jugoslovena pre povratka u domovinu. Tih kurseva je bilo više, naročito tokom 1920. i 1921. godine, a kao organizatori i predavači pojedinih predmeta isti­cali su se Milan Kodrnja, dr Pavle Gregorić, Dragutin Sadura, Ivan Olrom i drugi.

Pojedini učesnici Oktobarske revolucije su koristili svoje iskustvo u razvitak revo­lucionarnog pokreta u svojoj zemlji i često su zauzimali i istaknuta mesta u rukovodstvu KP Jugoslavije. Neki od njih su postali članovi prvog Centralnog komiteta KPJ ili su bili izabrani za poslanike na partijskoj listi 1920. go­dine, kao Vladimir Čopić, Lazar Vukičević i dr, a ka­snije Nikola Grulović. Jedan od učesnika Oktobarske revolucije i član Jugoslovenske sekcije Komunističke partije pri Ruskoj komunističkoj partiji (boljševika), bio je i Josip Broz Tito. Deo učesnika Oktobarske revolucije nastavio je da aktivno radi sve do uključivanja u Narodnooslobodilačku borbu, boreći se za pobedu socijalističke revolucije u Ju­goslaviji u periodu od 1941. do 1945. godine. Iako je broj tih ljudi bio relativno mali, njihovo učešće je od bilo od značaja.

Poznatiji učesnici

Danilo Srdić

• Danilo Srdić (1896 — 1937). Rođen u Vrhovinama u Lici. Bio je u Jugoslovenskom dobrovoljačkom korpusu iz koga je istupio. U Jekaterinoslavu je organizovao odred od bivših dobrovoljaca i prišao boljševicima. Iz Jekaterinoslava je došao u Caričin i ušao u sastav 1. jugoslovenskog komunističkog puka kao zamenik komandanta puka Save Lazića. Od­laskom Lazića u Jugoslaviju postao je komandant puka. Član Jugoslovenske komunističke grupe pri RKP(b) po­stao je decembra 1918. U borbama ispoljio vojne sposobnosti i postao istaknuti sovjetski komandant. Odli­kovan ordenom Crvene zastave. Po završetku građan­skog rata ostao u Sovjetskom Savezu, školovao se i dostigao visoke činove u Sovjetskoj armiji. Nestao je u Staljinovim čistkama.
• Borivoje Agatonović (1896 — 1920), član Srpske socijaldemokratske partije od 1913. Odstupao sa srpskom vojskom kroz Albaniju. Prešao u Rumuniju, prebegao u Rusiju i u Odesi stupio u Jugoslovenski dobrovoljački korpus. Istaknuti komandant u Crvenoj armiji (borac u sovjetskom odeskom puku, instruktor Štaba Crvene armije Krimskog poluostrva, načelnik štaba crnomorskih mornara, ko­mandant Druge kozačke streljačke brigade Desete armije, na­čelnik štaba te armije, komandant Prve brigade Devete stre­ljačke divizije Prve konjičke armije na Južnom frontu, 1919). Pod njegovim rukovodstvom organizovan Internacionalni komunistički puk 1919. u Caričinu. Prvi Jugosloven koga je sovjetska vlada odlikovala ordenom Crvene zastave za hrabrost 1919. godine.
• Gustav Barabaš (1889 — 1937), pravnik. Rođen u Velikoj Gorici. Istaknuti komandant Crvene armije. Član Jugoslovenske komuni­stičke grupe od maja 1918. godine. Načelnik štaba Druge sovjet­ske divizije početkom 1919. godine. Načelnik štaba Četvrte crvene armije. Do 1923. bio na važnim dužnostima u Crvenoj armiji, zatim obavljao odgovorne poslove u Agenciji TASS. Nestao u Staljinovim čistkama.
• Dragutin Vidnjević (1891 — 1924), tipografski radnik. Rođen u Zagrebu. Član Jugoslovenske komunističke grupe pri RKP(b) od polovine 1918. Od septembra 1919. delegat Grupe u Izvršnom komitetu Federacije inostranih grupa. Radio je na izdavanju pro­pagandnog materijala. Krajem 1920. izabran je u Prezidijum Centralnog jugoslovenskog biroa u Moskvi. Umro od tuberkuloze u Moskvi.

Lazar Vukičević

• Lazar Vukičević (1887 — 1941), tipograf, novinar i knjižar. Rođen u Somboru. Pre Prvog svetskog rata urednik socijaldemokratskog lista „Slo­boda“ u Novom Sadu. U Rusiji je od 1914; polovinom 1918. u Caričinu izdaje revolucionarni list „Internacionalist“. Septembra 1918. postaje urednik „Svjetske revolucije“ i predsjednik Jugoslovenske komunističke grupe. Predsednik Centralnog komiteta Komunističke partije Srba, Hrvata i Slovenaca. U januaru 1919. do­lazi u Jugoslaviju. Na Kongresu ujedinjenja izabran je u Centralno partijsko veće. Učesnik u Mađarskoj revolu­ciji 1919. Ubijen u Jajincima od Gestapoa 1941. godine.
• Dimitrije Georgijević (1884 — 1959), radnik. Rođen u Kovinu. Jedan od organizatora istu­panja iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije. U Prvom jugoslo­venskom komunističkom puku bio je komandir mitra­ljeske čete. Član RKP(b) postao je septembra 1919. Početkom 1920. radio je kao komunistički agitator u Omsku, krajem 1920. i početkom 1921. u Jugo­slovenskom sovjetu u Moskvi. Učesnik u španskom gra­đanskom ratu. Godine 1944. došao je sa Crvenom armijom u Jugoslaviju. Posle oslobođenja bio general-potpukovnik JNA.
• Mihailo Grbanov (1893 — 1920), tipografski radnik. Rođen u Pančevu. Od 1915. član Ruske socijaldemokratske radničke partije. Borac Prvog Ju­goslovenskog komunističkog puka. Kao komunistički agitator i organizator radio je u Caričinu, Murmansku, Samari i Čeljabinsku. Poginuo je tokom građanskog rata, septembra 1920, u sukobu sa kontrarevolucionarima oko Čeljabinska.
• Nikola Grulović (1888 — 1959), obućarski radnik. Član Socijaldemokratske stranke od 1910. godine. Počekom Prvog svetskog rata mobilisan u Austrougarsku vojsku i upućen na Istočni front. Bio je komandant Trećeg jugoslovenskog odreda i politički komesar Jugoslovenskog revolucionarnog puka Crvene armije. Godine 1919. se vratio u Jugoslaviju i učestvovao u revolucionarnom pokretu. Učesnik NOB-a. Nosilac Partizanske spomenice 1941.
• Franjo Drobni. Rođen u Osijeku 1889, član Socijaldemokratske stranke. Učesnik na Kongresu socijaldemokrata internacionalista 1918. u Moskvi. Istaknuti član Jugoslovenske komunističke grupe pri RKP(b) u Moskvi. Predstavnik Grupe u Fe­deraciji inostranih grupa. Kao član Centralnog komiteta Komunističke partije Srba, Hrvata i Slovenaca upućen na partijski rad u Jugoslaviju (decembra 1918). Uče­stvuje u pokretu vršeći najviše kurirske dužnosti. Živio kao penzioner u Okučanima. Odlukom Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR odlikovan ordenom Lenjina 1967. godine.
• Aleksa Dundić (1896 — 1920), heroj oktobarske revolucije i građanskog rata. Verovatno je bio u Jugoslovenskom dobrovoljačkom korpusu, iz koga je istupio. Komandant konjičkog eskadrona u Prvom jugoslovenskom komunističkom puku. Komandir pri štabu Prve konjičke armije pod komandom Semojna Buđonija. Borio se pod Harkovom, Caričinom, Voronježom, Rostovom, na severnom Kavkazu. Poginuo na Poljskom frontu kod Rovna jula 1920. godine. Dundićevo ime upisano je na zid Kremlja u Moskvi pored drugih he­roja revolucije i građanskog rata, a u Rovnu se nalazi spomen-muzej posvećen Dundiću.
• Milan Kodrnja (1893 — 1946). Rođen u Zagrebu. Član RKP(b) od aprila 1918. U leto 1919. sekretar Jugoslovenske grupe pri KP Ukrajine u Kijevu. Početkom 1920. izabran je u Komitet Jugoslovenske grupe pri RKP(b) u Moskvi, a kasnije u Prezidijum Centralnog jugoslovenskog biroa pri CK RKP(b). Veoma aktivno je radio u vojnoj komisiji Federacije inostranih grupa. Jula 1921. isključen je iz RKP(b). U Sovjetskom Savezu je ostao do kraja Drugog svetskog rata, kad je došao u Jugoslaviju. Umro je 1946. u Za­grebu.
• Nikola Kovačević (1894 — 1979), sarački radnik. Rođen u Derventi 1894. godine. Član Socijaldemokratske stranke Bosne i Hercegovine. Jedan od vođa istupanja iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije. Bio sekretar Jugoslovenskog revolucionarnog saveza u Kijevu; član Jugoslovenske grupe pri RKP(b). U novembru 1918. upućen u Jugoslaviju kao sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije Srba, Hrvata i Slovenaca. Jedan od organizatora komunističke grupe „Pelagić“. Komuni­stički poslanik. Hapšen i proganjan. Učesnik u Španskom građanskom ratu.
• Filip Kumbatović (1885 — 1967). Rođen u Omišlju na Krku. Iz Jugoslovenske dobrovoljačke di­vizije istupio zajedno sa Gustavom Barabašem. Augusta 1918. borio se u odredu Crvene armije oko Kaspijskog jezera. Kasnije je postao komandant Internacionalnog bataljona u Balašovu. Član Jugoslovenske komunističke grupe pri RKP(b) postao je maja 1918. Tokom 1919. radio je u Kijevu kao partijski radnik. Vratio se u Jugoslaviju krajem 1919. godine
• Sava Lazić (1892 — 1943). Rođen u selu Laliću u Bačkoj. Jedan od vođa istupanja iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije. Sa Božom Bugarskim i Jovanom Šipošem učestvovao u ustanku kijevskih rad­nika, februara 1918. godine. Organizovao manji jugoslovenski odred Crvene garde s kojim je stupio u sastav Prvog Jugo­slovenskog komunističkog puka. Izabran je za koman­danta puka. Krajem 1918. upućen je na partijski rad u Jugoslaviju. Poginuo u Narodnooslobodilačkoj borbi 1943. godine.
• Stanislav Lapajne (1893 — 1945), pravnik. Rođen u Sloveniji. Istupio iz Jugoslovenske dobro­voljačke divizije. Stupio u Crvenu armiju i postao član RKP(b). U toku Drugog svetskog rata hapšen od Nemaca i odveden u logor Dahau, gde je i umro.
• Lazar Manojlović (1885 — 1921). Rođen u Novom Sadu. Učesnik u radničkom pokretu od 1901. godine. Jedan od organizatora istupanja iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije. Vojnik Prvog jugoslovenskog komu­nističkog puka, u kome je zajedno sa Nikolom Grulovićem osnovao partijsku organizaciju. U januaru 1919. upućen je u Jugoslaviju na partijski rad. Pomagao je Spasoju Stejiću u organizovanju atentata na kralja Aleksandra. Hapšen, proganjan i ubijen od policije 1921. godine.
• Vilok Marion (1883 — 1920), inženjer. Rođen u Jaski u Hrvatskoj. U Jugoslovenskoj dobro­voljačkoj diviziji bio u činu kapetana. Zbog neslaganja sa srpskim oficirima prognan u Sibir. U Irkutsku organizovao Jugoslovensku komunističku grupu i pokrenuo list „Komuna“. Učestvovao u organi­zovanju internacionalne brigade u Irkutsku, u kojoj je postao načelnik štaba. Umro je od tifusa marta 1920. u Irkutsku.
• dr. Vukašin Marković (1874 — 1944), lekar. Član Ruske socijaldemokratske radničke partije od 1903. Učesnik u revoluciji 1905. godine. Organizator Jugoslovenske komunističke grupe u Moskvi i urednik lista „Revolucija“ i „Svjetska revolucija“. Po­lovinom 1918. učestvovao u borbama u Kazanju. Krajem 1918. došao u sukob sa članovima Komiteta Jugosloven­ske grupe u Moskvi i bio isključen iz Grupe. Početkom 1921. došao u Jugoslaviju, propagirao komunizam u Crnoj Gori i digao ustanak. Uhapšen je, ali je pobegao iz zatvora i vratio se u Sovjetski Savez. Umro je 1944. godine.
• Ivan Matuzović (1886 — 1938), pekarski radnik. Rođen u Bosni,tacnije u Bosanskom Samcu. Član Jugoslovenske ko­munističke grupe pri RKP(b) u Moskvi. Kao komunistički agitator radio je u Murmansku i Kazanju. Predstavnik Jugoslovenske grupe u vojnoj komisiji pri Federaciji inostranih grupa. Član Centralnog komiteta Komuni­stičke partije Srba, Hrvata i Slovenaca, izabran 1918. Učesnik u Mađarskoj revoluciji, komandant crvenoarmejskog bataljona i bliski saradnik Bele Kuna. Između dva rata živio u Sovjetskom Savezu, gdje je umro kao žrtva Staljinovih čistki.
• Ilija Milkić (1884 — 1968) je bio jedan od najpoznatijih partijskih organizatora u vreme Revolucije i Građanskog rata, koji je još u Švajcarskoj, za vreme Prvog svetskog rata, sarađivao sa boljševicima. Dolaskom u Ru­siju uzeo je istaknuto mesto među Jugoslovenima da bi, nešto kasnije, u doba stvaranja Treće internacionale, postao i predstavnik jugoslovenskih komunista u toj organizaciji.
• Spasoje Stejić (1904 — 1943). Bio je u Jugoslovenskom dobrovoljačkom korpusu. Tokom 1918. boravio je u Sa­mari, jedno vreme kao ilegalni partijski radnik. U decembru 1918. upućen u Jugo­slaviju na partijski rad. Izvršio atentat na kralja Alek­sandra (1921), zbog čega je osuđen na doživotnu robiju. Iz zatvora je pobegao 1941. i stupio u partizane. Poginuo je 1943. godine na Sutjesci.

Vladimir Ćopić

• Vladimir Ćopić, (1891—1939). Rođen u Senju. Oficir u Prvoj srpskoj dobrovoljačkoj di­viziji. Polovinom 1918. godine postao se­kretar Jugoslovenske komunističke grupe pri RKP(b) u Moskvi. Novembra 1918. postao potpredsednik Centralnog komiteta Komunističke partije Srba, Hrvata i Slove­naca u Rusiji. Krajem 1918. vratio se u Jugoslaviju sa grupom komunista. Na Kongresu ujedinjenja 1919. izabran za tehničkog sekretara, a 1920. u Vukovaru za organizacionog sekretara KPJ. Komunistički poslanik. Hapšen i proganjan. Od 1930. radio kao instruktor Kominterne u KP Čehoslovačke, a od 1934. predstavnik KPJ u Kominterni. Borio se u Španiji 1936, gde je bio komandant 15. internaci­onalne brigade "Linkoln". Streljan u Staljinovim čistkama.
• Stojko Ratkov. Rođen 1895. u Čurugu. Istupio iz Jugoslovenske dobro­voljačke divizije. Organizator jugoslovenskog odreda Crvene garde u Poltavi. Član RKP(b) od 1918. Kao ko­munistički agitator radio je u Samari, a u proleće 1919. u Odesi. U Odesi su ga uhapsili kontrarevolucionari i poveli na streljanje, ali je on pobegao. Vratio se u Jugoslaviju polovinom 1919. Učestvo­vao je u Narodnooslobodilačkom ratu. Nosilac je Partizanske spomenice 1941. Živio u Čurugu. Odlukom Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR odlikovan ordenom Lenjina (1967) povodom 50-godišnjice oktobar­ske revolucije.
• Maksim Čanak (1886 — 1918), pekarski radnik. Rođen 1886. u Zrmanji u Lici. Bio nared­nik u Jugoslovenskoj dobrovoljačkoj diviziji i jedan od vođa istupanja vojnika iz te divizije. Bio je predsednik Jugoslovenskog revolucionarnog sa­veza u Kijevu (1917). Početkom 1918. organizator jugoslovenskih odreda Crvene armije. Sa jednim takvim odredom branio prilaze Jekaterinoslavu (danas Dnjepar) i poginuo aprila 1918. godine.
• Uroš Čonkić (1882 — 1918), krojački radnik. Rođen u selu Botoš u Vojvodini. Jedan od pokretača istupanja iz Prve srpske dobrovoljačke divi­zije. Učestvovao u borbama u Ukrajini. Kao član, ka­snije i sekretar, Jugoslovenske komunističke grupe radio u Samari sve do dolaska „belih“ Čeha, kada pre­lazi u ilegalnost. Izdat je Česima u Samari, koji su ga streljali 1918. godine.
• Emil Čop (1894 — 1967). Rođen u Senju u Hrvatskoj. Istupio iz Prve srpske dobro­voljačke divizije. Sa Jovanom Šipošem organizovao u Kijevu manji odred Crvene garde (1918). Na molbu ukrajin­ske sovjetske vlade ovaj odred je evakuisao vrednosti Državne banke iz Kijeva u Samaru i Moskvu. Kasnije je sa Stojkom Ratkovom organizovao Internacionalni puk u Samari (1918) čiji je bio komandant. Borio se na petrogradskom frontu kao komandant 11. puka (1919). Kao član Jugoslovenske komunističke grupe pri RKP(b) kra­jem 1919. i početkom 1920. radio je kao partijski radnik u Čeljabinsku.
• Jovan Šipoš, lakirerski radnik. Rođen u Somboru 1891. godine. Jedan od organi­zatora istupanja iz Jugoslovenske dobrovoljačke divizije. Učesnik u ustanku kijevskih radnika februara 1918. Iz Kijeva je prešao u Caričin i sa manjim odredom, ušao u sastav Prvog jugoslovenskog komunističkog puka (zajedno sa Nikolom Grulovićem). U puku je bio sekretar partijske organizacije. U decembru 1918. došao je u Jugoslaviju. Bio je član revolucionarne grupe „Pelagić".

Priznanja

Danilo Srdić je bio nosilac najvišeg sovjetskog odlikovanja Ordena Crvene zastave.

Povodom proslave 50-godišnjice Velike oktobarske socijalističke revolucije, 1967. godine, odlukom Prezidijuma Vrhovnog svojeta SSSR Ordenom Lenjina su odlikovani: Ratko Stojkov, Stevan Despotović, Stjepan Fajerman i Franjo Drobni tada jedini živi učesnici Revolucije iz Jugoslavije.

Povezano

• Jugoslovenska komunistička grupa
• Jugoslovenska politička emigracija u SSSR
• Stari boljševici

Literatura

• Nikola Grulović, „Jugosloveni u ratu i oktobarskoj revoluciji“, Beograd 1965. godina

Vanjske veze

• Ivan Očak, Povratnici iz Sovjetske Rusije u borbi za stvaranje ilegalnih komunističkih organizacija uoči Prvog kongresa SRPJ(k)
• Ivan Očak, Dva enciklopedijska izdanja u SSSR-u posvećena Oktobarskoj revoluciji i građanskom ratu – o Jugoslavenima
• Ivan Očak, Jugoslavenski sudionici Oktobarske revolucije u borbi protiv fašizma (1936-1945)
• Ivan Očak, Emil Čop, sudionik Oktobarske revolucije i borbe za sovjetsku vlast