1815
godina
(Preusmjereno sa stranice 1815.)
- Ovo je članak o godini 1815.
Godina 1815 (MDCCCXV) bila je redovna godina koja počinje u nedjelju po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u petak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.
Milenijum: | 2. milenijum |
---|---|
Vjekovi: | 18. vijek – 19. vijek – 20. vijek |
Decenija: | 1780-e 1790-e 1800-e – 1810-e – 1820-e 1830-e 1840-e |
Godine: | 1812 1813 1814 – 1815 – 1816 1817 1818 |
Gregorijanski | 1815. (MDCCCXV) |
Ab urbe condita | 2568. |
Islamski | 1230–1231. |
Iranski | 1193–1194. |
Hebrejski | 5575–5576. |
Bizantski | 7323–7324. |
Koptski | 1531–1532. |
Hindu kalendari | |
• Vikram Samvat | 1870–1871. |
• Shaka Samvat | 1737–1738. |
• Kali Yuga | 4916–4917. |
Kineski | |
• Kontinualno | 4451–4452. |
• 60 godina | Yin Drvo Svinja (od kineske Ng.) |
Holocenski kalendar | 11815. |
Podrobnije: Kalendarska era |
Događaji
urediJanuar/Siječanj
uredi- 3. 1. - Bečki kongres: Britanija, Austrija i burbonska Francuska ušle u tajni odbrambeni savez protiv Pruske i Rusije[1].
- 7. 1. - Republika Genova priključena Kraljevini Sardiniji.
- 8. 1. - Rat iz 1812.: Bitka kod New Orleansa je američka pobeda, 15 dana nakon potpisivanja mirovnog sporazuma u Ghentu.
- 15. 1. - Britanci zarobili američku tešku fregatu USS President.
Februar/Veljača
uredi- 6. 2. - U SAD izdata prva povelja za železnicu (New Jersey Railroad), na ime Johna Stevensa.
- februar, polovinom - Sulejman-paša Skopljak okupio knezove u pašinom konaku, određuje im visinu poreza - neki knezovi iz opreza nisu došli, stigla vest o ubistvu Stanoja Glavaša 13/25. 2.[2], knez Miloš zadržan nakon sastanka[3].
- 17. 2. - Španske snage isplovljavaju iz Kadisa prema Venecueli - počinje, na kraju neuspešna, Rekonkvista španske Amerike.
- 18. 2. - Senat SAD ratifikovao Ghentski ugovor, što predstavlja kraj Rata iz 1812.
Mart/Ožujak
uredi- 1. 3. - Napoleon stupio na francusko tlo, tri dana nakon bekstva sa Elbe.
- 2. 3. - Britanci zauzeli Kraljevinu Kandy na Sri Lanci.
- 3. 3. - Kongres SAD odobrava pomorsku akciju protiv alžirskih gusara - Drugi berberski rat.
- 13. 3. - Sile okupljene u Beču proglašavaju Napoleona odmetnikom, četiri dana kasnije se obavezuju da će poslati vojsku protiv njega.
- 15. 3. - Austro-napuljski rat: Joachim Murat objavljuje rat Austriji.
- mart - Dva sastanka srpskih narodnih prvaka, u Rudovcu i u Vreocima - odlučeno da se na proleće i po Miloševom puštanju iz Beograda započne ustanak; Miloš uspeva da napusti turski nadzor obećavajući da će im sakupiti novac[3].
- 16. 3. - Willem I se proglasio za kralja Nizozemske i vojvodu Luksemburga.
- 20. 3. - Napoleon ulazi sa vojskom i dobrovoljcima u Pariz, počinje "Sto dana".
April/Travanj
uredi- 5. 4. - Pruska priključuje dekretom posede okupirane oko Rajne (buduća Rajnska provincija).
- 10. 4. - Kolosalna (VEI-7) erupcija Tambore na ostrvu Sumbawa (današnja Indonezija) - 1816. će biti godina bez leta.
- 20. 4. - Arsenije Loma razjurio turske haračlije u Jasenici[4].
- 22. 4. - Jovan Obrenović, Sima Paštrmac i Blagoje iz Knića ubili turskog sakupljača poreza u Konjuši[4].
- 23. 4. (11. 4. po j.k., pravoslavne Cveti) - Sastanak u Takovu: kreće Drugi srpski ustanak ("...eto vama rata sa Turcima").
Maj/Svibanj
uredi- 3. 5. - Bitka kod Tolentina je odlučujuća austrijska pobeda nad Miraovim Napuljem nad kojim će opet zavladati Ferdinand I.
- 3. 5. - Osnovan Slobodni Grad Krakov (do 1846).
- 6. 5. (24. 4. po j.k.) - Vojska Imšir-paše stigla u Čačak iz Beograda, usput imala okršaje na Liparu i kod Rudovca[5].
- 21. 5. (9. 5. po j.k.) - Srbi kneza Miloša zauzeli Palež (dan. Obrenovac)[6], prekinuta veza Beograda i Šapca, olakšana ustanička veza sa Sremom; u ovo vreme Milić Drinčić porazio na Družetićima valjevske Turke[5].
- 28. 5. - Knez Miloš oslobodio Valjevo.
- 30. 5. - Uz Južnu Afriku potonuo brod Arniston koji je prevozio ranjenike sa Cejlona - poginule 372 osobe, samo šest se spasilo.
Jun/Juni/Lipanj
uredi- jun, početkom - Graničari ulaze na posede grofa Isidora Jankovića (Daruvar, Pakrac, Sirač) na kojima su pobunjeni seljaci - neposluh se lomi batinanjem i zatvorskim kaznama[7]
- 4. 6. - U selu Bosut kod Sr. Mitrovice sreli se Vuk Karadžić i guslar Filip Višnjić.
- 5. 6. (24. 5. po j.k.) - Boj na Ljubiću kod Čačka: Turci zarobili srpske topove, poginuo Tanasko Rajić (i Lazar Mutap?), ali zatim poginuo i Imšir-paša[8][9].
- 9. 6. - Potpisan Završni akt Bečkog kongresa:
- Austriji definitivno vraćeni Tirol i Salzburg, bivše Ilirske pokrajine (Kraljevina Dalmacija, koja obuhvata Dubrovnik i Boku, itd.), dobijeno Kraljevstvo Lombardija-Venecija
- osnovani Njemački Savez (Konfederacija), Kongresna Poljska (u okviru Rusije). Luksemburg uzdignut u veliko vojvodstvo u okviru Nemačkog saveza ali u personalnoj uniji sa Nizozemskom (koja je van saveza). Danska dobila Vojvodstvo Sachsen-Lauenburg umesto Švedske Pomeranije koja je otišla Pruskoj itd.
- 10. 6. - Turska vojska, najveća u Beogradskom pašaluku, izlazi iz Čačka da bi ubrzo bila uništena[2][9].
- 15. 6. - U Briselu održan Bal vojvotkinje od Richmonda, "najčuveniji bal u istoriji".
- 16. 6. - Bitka kod Ligny i kod Quatre Bras: Napoleon porazio Blüchera, odn. maršal Ney uspešan protiv anglo-holandskih snaga.
- 18. 6. - Bitka kod Waterlooa - vojvoda od Wellingtona nanosi konačni poraz Napoleonu.
- 19. 6. - Okončana Bitka kod Wavra u Belgiji, poslednja u Napoleonskim ratovima.
- 22. 6. - Napoleon abdicira, formalno u korist četvorogodišnjeg Napoleona II (do 7. jula).
Jul/Juli/Srpanj
uredi- 6. 7.? (24. 6.? po j.k.) - Požarevac oslobođen od Turaka posle višednevnih borbi.
- 8. 7. - Luj XVIII. se vratio u Pariz.
- 15. 7. - Napoleon se predao Englezima na brodu HMS Bellerophon.
- 26. 7. (14. 7. po j.k.) - Boj na Dublju je srpska pobeda - sprečen bosanski vezir Huršid-paša da dođe u pomoć Beogradu[8], poginule vojvode Sima Nenadović i Milić Drinčić, zarobljen Ibrahim-paša Nikšićki, kojeg je knez Miloš ljubazno vratio nazad[2].
- 30. 7. - Kreće Rjurikova ekspedicija ruskog kapetana Kotzebuea koja obilazi svet.
- 31. 7. - Eksplozija kotla lokomotive Parni konj u Engleskoj odnosi 16 života.
- jul - avgust - Nakon instrukcija Porte, počinju preogovori srpskih ustanika sa Huršid-pašom i sa Marašli Ali-pašom, rumelijskim valijom[10].
Avgust/August/Kolovoz
uredi- 21 - 25. 8. - Knez Miloš u Huršid-pašinom logoru iznosi srpske tužbe i molbe[11].
- 26. 8. - Srpski pregovarači na Moravi pristali da propuste deo Marašlijine vojske ka Beogradu i da pošalju deputaciju u Carigrad[11].
Septembar/Rujan
uredi- 23. 9. - Novu Englesku pogađa prvi uragan posle 180 godina (Great September Gale of 1815).
- 26. 9. - U Parizu potpisana Sveta alijansa Austrije, Pruske i Rusije.
- 30. 9. (18. 9. po j.k.) - Rusija službeno skreće pažnju Porti na srpsko pitanje i podseća na osmu tačku Bukureškog ugovora[2].
Oktobar/Listopad
uredi- 3. 10. - U Francuskoj pao marsovski meteorit Chassigny.
- 15. 10. - Napoleon stigao na Svetu Jelenu (ostaje do smrti 1821).
- 25. 10. - Sporazumom kneza Miloša i Marašli Ali-paše o mešovitoj srpsko-turskoj upravi završen Drugi srpski ustanak.
Novembar/Studeni
uredi- 3. 11. - Predstavljena Davyjeva lampa, rudarska sigurnosna lampa.
- 5. 11. - Meksički rat za nezavisnost: Bitka kod Temalace je rojalistička pobeda, čime je okončana druga faza rata.
- 6. 11. - U Beču osnovan Politehnički institut, današnji Tehnički univerzitet Beč.
- 9. 11. - Ustanovljen britanski protektorat Sjedinjene Države Jonskih otoka (do 1864).
- 9. 11. - Narodna kancelarija objavila mirno stanje u Beogradskom pašaluku[12].
- 20. 11. - Potpisan Drugi Pariski mir. Francuska je vraćena u granice iz 1790. umesto '92. Devet zemalja ima okupacione zone (do 1818). Priznata večna neutralnost Švajcarske.
Decembar/Prosinac
uredi- 5. 12. - Johann Nepomuk Mälzel patentirao metronom.
- 7. 12. - Maršal Ney streljan u Parizu, sam je komandovao streljačkom vodu.
- 16. 12. - Brazil umesto kolonije postaje Kraljevina Brazil, čime nastaje Ujedinjeno Kraljevstvo Portugala, Brazila i Algarve (faktički traje do 1822).
- 19. 12. - Usvojen prvi srpski državni budžet.
- decembar - Objavljen roman Jane Austen Emma.
- decembar/januar - Melentije Nikšić postao vladika[2].
Kroz godinu
uredi- Vuk Karadžić zapisivao pesme od Tešana Podrugovića dok ovaj nije otišao u ustaničku Srbiju, zatim doveo Filipa Višnjića u manastir Šišatovac; kritikovao roman "Usamljeni junoša" Milovana Vidakovića; izdao Narodnu srbsku pjesnaricu.
- Teško stanje u Crnoj Gori: velika glad u zemlji (nekoliko porodica iz Humaka kod Cetinja se iselilo u okolinu Odese, stigli u maju[13]), kuga u pograničnim turskim krajevima, zategnuto sa Austrijancima u Boki[14].
- 1813-15 - Savremenicima se čini da je kuga prepolovila stanovništvo Bosne i Hercegovine[15].
- Hercegovački mitropolit Jeremija umro od kuge u Žitomisliću[16].
- Kuga u Pirotu[17].
- Buna seljaka u Moslavini, ugušena sljedeće godine.
- Sahat-kula u Mamuši kod Prizrena, sa zvonom uzetim sa smederevske crkve[18].
- Udžbenik "Početak slovstva" biskupa Augustina Miletića u Bosni.
- Smatra se da italijanski Risorgimento počinje od ove godine usled nezadovoljstva stranim i starim vlastima.
Rođenja
uredi- 10. 1. - Teofan Zatvornik, ruski svetac († 1894)
- 11. 1. - John A. Macdonald, prvi premijer Kanade († 1891)
- 18. 1. - Constantin von Tischendorf, proučavalac Biblije († 1874)
- 4. 2. - Josip Juraj Štrosmajer, biskup i političar († 1905)
- 7. 2. - Ana Marija Marović, časna sestra († 1887)
- 9. 2. - Raffaele Cadorna, italijanski general († 1897)
- 11. 2. - Mitropolit beogradski Teodosije († 1889)
- 18. 2. - Božo Bošković, trgovac († 1879)
- 20. 3. - Aćim Medović (Joachim Medowicz), lekar († 1897)
- 27. 3. - Dimitrije Avramović, slikar i književnik († 1855)
- 1. 4. - Otto von Bismarck, nemački državnik († 1898)
- 29. 4. - Antun Paško Kazali, književnik († 1894)
- 27. 5. - Henry Parkes, "otac Australijske federacije" († 1896)
- 1. 6. - Otto, prvi kralj moderne Grčke († 1867)
- 19. 6. - Ivan Antunović, književnik († 1888)
- 5. 8. - Edward John Eyre, istraživač Australije († 1901)
- 28. 10. - Ľudovít Štúr, vođa slovačkog pokreta († 1856)
- 31. 10. - Karl Weierstrass, matematičar, "otac moderne analize" († 1897)
- 2. 11. - George Boole, matematičar, logičar († 1864)
- 12. 11. - Elizabeth Cady Stanton, aktivistkinja za ženska prava († 1902)
- 10. 12. - Ada Lovelace (Augusta Ada Byron), matematičarka († 1852)
- 31. 12. - George Meade, američki general († 1872)
- ? - Jovan Klajić, slikar i ikonopisac († 1888)
Smrti
uredi- 24. 2. - Robert Fulton, pronalazač (* 1765)
- 25. 2. - Stanoje Glavaš (Stamatović), vojvoda iz Prvog srpskog ustanka (* 1763)
- 4. 3. - Frances Abington, glumica (* 1737)
- 5. 3. - Franz Mesmer, teoretičar "animalnog magnetizma" (* 1734)
- 6. 3. - Dalaj Lama IX (* 1805)
- 8. 5. - Tanasko Rajić, vojvoda (* 1754)
- 8. 5. - Lazar Mutap, vojvoda
- 26. 7. - Sima Nenadović, vojvoda (* 1793)
- 26. 7. - Milić Drinčić, vojvoda (* ca. 1775)
- 20. 9. - Nicolas Desmarest, geolog (* 1725)
- 13. 10. - Joachim Murat, kralj Napulja (* 1767)
- 7. 12. - Michel Ney, francuski maršal (* 1769)
- ? - Stojan Čupić, "Zmaj od Noćaja" (* ca. 1765)
- ? - Arsenije Loma, vojvoda (* ca. 1778)
- ? - Nikola Smiljanić, vojvoda
- ? - Milosav Čamdžija, ratnik
Reference
uredi- ↑ (en) Congress of Vienna, theodora.com
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Vladimir Ćorović, Drugi ustanak, rastko.rs
- ↑ 3,0 3,1 Istorija s. n. 5-1, 101
- ↑ 4,0 4,1 Istorija s. n. 5-1, 102
- ↑ 5,0 5,1 Istorija s. n. 5-1, 103
- ↑ Miloje Ž. Nikolić, Valjevska nahija u Drugom ustanku 1815. godine, istorijskiarhiv.rs
- ↑ Istorija s. n. 5-2, 33-4
- ↑ 8,0 8,1 Istorija s. n. 5-1, 104
- ↑ 9,0 9,1 Narodni muzej Čačak, Други српски устанак Arhivirano 2015-05-03 na Wayback Machine-u, cacakmuzej.org.rs
- ↑ 10,0 10,1 Istorija s. n. 5-1, 105
- ↑ 11,0 11,1 Istorija s. n. 5-1, 106
- ↑ Istorija s. n. 5-1, 107
- ↑ Мирко Р. Барјактаровић, Судбина одсељених Срба у Украјини, rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. 5-1, 181-2
- ↑ (en) Spasovski, Živković, Stepić, The Ethnic Structure of the Population in Bosnia and Herzegovina, rastko.rs
- ↑ Istorija srpskog naroda IV-1, 484
- ↑ (en) Dejan Ćirić, Spells, Herbs and Surgery: Medical Care in the Balkan Provincial Town in the 19th Century, rastko.rs
- ↑ (en) The Shortened List of the Shrines of Kosovo and Metohija from 13th to 20th centuries, rastko.rs
- Literatura
- Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (5-1)
- Peta knjiga drugi tom (5-2)