Berberski korsari
Berberski korsari (od srednjovjekovnog latinskog: cursarius=gusar[1]) zvani i Osmanski korsari bilo je ime za sve muslimanske pirate i gusare koji su djelovali sa obala Sjeverne Afrike. Kulminacija njihove aktivnosti bila je tokom 17. vijeka, ali su nastavili djelovati sve do 19. vijeka.[2]
| Berberski korsari Cursarius | |
|---|---|
 | |
Pridjev berberski dobili su zbog tog jer su tadašnji Evropljani te obale zvali berberskim.
Barbarski korsari bili su gusari Osmanskog Carstva, a ne pirati. Iako su njihovi podvizi ponekad graničili sa piratsvom, a neki od njihovih kapetana i admirala, počeli su svoju karijeru kao pirati, ali vremenom njihov cilj više nije bio samo pljačka i porobljavanje već - džihad protiv Rima i kršćanstva.[3]
Historija i karakteristike
urediPiratstvo i gusarenje u sjevernoafričkim vodama ima tradiciju još od Antike. Politički značaj dobilo je tokom 16. vijeka, uglavnom zahvaljujući aktivnosti Hajrudina Barbarose koji je za Osmansko Carstvo ujedinio sve sultanate po Alžiru i Tunisu i stvorio moćnu flotu, koja se uzdržavala gusarenjem. Dolaskom moćnih maurskih klanova u Rabat i Tétouan 1609.- Maroko je za vladavine alauitskih sultana izrastao u novi centar Berberskih korsara, koji su ubrzo preuzeli vlast u dva emirata, u kojima je gusarstvo postalo vrijedan izvor prihoda. Tokom 17. vijeka alžirski i tuniski korsari udružili su snage, pa je do 1650. više od 30.000 njihovih zarobljenika bilo zatvoreno samo u Alžiru.[2]
Vodeći korsari bili su Saraceni ili kršćani konvertiti na Islam, iz kojekakvih razloga bilo da bi se legalno mogli baviti pljačkom brodova po Mediteranu ili da bi se oslobodili iz ropstva. Kršćanski svijet smatrao je da su berbarski korsari - pirati i teroristi i u skladu s tim tako je prema njima i postupao. Kad su [[Mletačka Repubika|Mlečani 1584. zarobili korsarsku galiju na putu za Tripoli - pobili su sve što su zatekli na brodu; 50 Maura, 75 Turaka, 174 odmetnika konvertita i 45 žena.[3]
Korsari su djelovali iz nekoliko sjevernoafričkih luka, a ponajviše iz odlične prirodne luke grada Alžira. Kad bi se nakon uspješne akcije vraćali u luku, ispalili bi kao lozinku plotun iz topa, na što bi im odbrana sa kopna uzvratila. Nakon pristajanja usljedila bi gozba i podjela plijena. Alžirski paša uzimao je 1 / 7 od zaplijenjenog blaga i robova, korsarski kapetan sa ortacima uzeo bi preostale robove i blago, a ukrcanim janjičarima koji su obavili borbeni dio posla pripalo srebro.[3]
Salé, Tripoli i Tunis također su bili korsarska sidrišta. Kad je Hajrudin Barbarosa 1504. uplovio u Tunis 1504. sa dvije papinske galije i jednim španskim brodom, nastalo je veliko slavlje. Jer je zarobio preko 100 uglednika, za koje je zatražena velika otkupnima, a mlade kćeri napuljskog guvernera poslane su u Istanbul u sultanov harem.[3]
Pored tog što su pljačkali zapljenjene brodove i prodavali kršćane kao robove, Berbarski korsari su često zarobljenike koristili kao galiote (po 200 po galiji). Uvjeti pod kojima su živjeli bili su grozni, ali takvi su bili i na kršćanskim galijama u kojima su služili porobljeni muslimani.[3] Jedina razlika bila je u tom što su korsarski galioti (premda robovi) također dobijali mali procent od pljačke.[3]
Korsarski kapetani formirali su moćnu društvenu klasu u Alžiru i Tunisu jer su se silno obogatili zahvaljujući svojim pohodima Korsari su preferirali galije koje su brzo i lako manevrirale u plitkim vodama. Često bi maskirali svoje brodove u trgovačke i plovili pod lažnim zastavama kako bi namamili lakovjerne u svoju zamku.[3] Galije su koristili sve do 17. vijeka, tad ih je Simon Danser (flamanski konvertit), upoznao sa prednostima novih tipova jedrenjaka.[2] Oni su bili puno brži, ali jednako laki za manevriranje, i ono što je najvažnije za njih je trebalo daleko manje posade, pa su bili daleko ekonomičniji.
Korsari su najčešće poduzimali svoje akcije duž sjevernoafričkih obala, ali su pljačkali gradove i naselja po cijelom Mediteranu, i duž obala Jadrana, sve do Irske pa čak i do Islanda. U Italiji su došli na tako loš glas, da su svakog zarobljenog korsara na moru odmah ubili. Brod bi spalili ili prodali, a prihod od prodaje podjelili žrtvama korsarskih pljački ili bi tim novcem financirali gradnju novih brodova.[3]
Nakon sultanova fermana od 1581. Berbarski korsari više nisu sudjelovali u masovnim pomorskim operacijama. To je bio kraj ere njihovog sudjelovanja u pomorskim bitkama, odtad su bavili jednostavnim pljačkama trgovačkih brodova.[3]
Berbarski korsari bili su uzrok dva rata između Tripolitanije i Sjedinjenih Američkih Država u 19. vijeku. Za Prvog berberskog rata Američki marinci zauzeli su 1805. Dernu u Tripolitaniji. To je bila prva američka intervencija na stranom tlu, pa je ostala zabilježena i u himni marinaca u stihovima "Od dvorova Montezume do obala Tripolija ..." [3]
Velika Britanija je nakon 1815. poduzela dvije kampanje kako bi suzbila aktivnost alžirskih korsara, ali je ona prestala tek nakon francuske invazije na Alžir 1830.[2]
Izvori
uredi- ↑ „gusari” (hrvatski). Leksikografski zavod Miroslav Krleža. Pristupljeno 6. 3. 2020.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 „Barbary pirate” (engleski). Encyclopaedia Britannica. Pristupljeno 6.3. 2020.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 „Pirates and Privateers” (engleski). Cindy Vallar. Pristupljeno 6.3. 2020.