25. 9.

25. rujna/septembar (25. 9.) je 268. dan godine po gregorijanskom kalendaru (269. u prijestupnoj godini). Do kraja godine ima još 97 dana.

Događaji

1066. — Anglosaksonski kralj Harald Godwinson pobjeđuje protiv kralja Norveške Haralda Hardraada u bici kod Stamford Bridgea i sa tim završava vladavina Skandinavaca u Engleskoj.
1345. — Nakon tri godine bezuspješnih pokušaja, srpski car Dušan osvojio grad Ser, čime je došao u posjed puteva koji su vodili u Trakiju i ka poluostrvu Halkidiki, gdje se nalazi Sveta gora
1493. — Cristoforo Colombo isplovio je iz luke Kadiz na drugo putovanje u Novi svijet, koji je otkrio 1492.
1513. — Španski istraživač Vasko Nunjes de Balboa prešao je Panamski pojas i postao prvi Evropljanin koji je vidio Tihi okean.
1555. — Sklopljen Augsburški vjerski mir između njemačkog kralja Ferdinanda I i luteranskih knezova kojima su izjednačena prava luterana (protestanata) i rimokatolika. Usvojen je zakon o slobodi vjeroispovjesti po principu "[Cuius regio, illius religio]]".

1789. — Američki kongres usvojio je Povelju slobode, kao amandmane na Ustav SAD-a. Ovom poveljom građanima se garantuje sloboda govora, štampe, okupljanja i ispovjedanja vjere.
1818. — Obavljena je prva transplantacija krvi u Guy's Hospital, London. -
1820. — Francuski fizičar André-Marie Ampère otkrio je zakon (Amperov zakon) o linearnim tokovima električne struje, prema kojem se dva paralelna vodiča privlače kad kroz njih teče istosmjerna struja, a odbijaju kad su struje protivne. Njegovo otkriće omogućilo je razvoj magneta.
1823. — Srpskom piscu i jezičkom reformatoru Vuku Stefanoviću Karadžiću dodijeljen je počasni doktorat Univerziteta u Jeni.
1932. — Španska pokrajina Katalonija dobila je autonomiju - pravo na zastavu, lokalnu skupštinu i jezik. Autonomija je ukinuta 1939. kada je Franko nakon građanskog rata došao na vlast.
1940. — U okupiranoj Norveškoj Nijemci u Drugom svjetskom ratu ustoličili marionetsku vladu vođe norveških fašista Vidkuna Kvislinga, čije je ime (kvisling) postalo sinonim izdajstva i saradnje s nacističkim okupatorima širom Evrope.
1942. — U Bosanskom Petrovcu u Drugom svjetskom ratu je održan prvi kongres ljekara partizana i sanitetskih radnika Jugoslavije, s kojeg je upućen poziv ljekarima i studentima medicine da se priključe borbi protiv okupatora.
1943. — Sovjetska Crvena armija je u Drugom svjetskom ratu oslobodila Smolensk, jedno od posljednjih značajnih uporišta njemačkih nacističkih snaga na teritoriji SSSR-a. -->
1947. — Na Međunarodnom sudu za ratne zločine japanski car Hirohito oslobođen je svake krivnje za rat.
1954. — Mao Ce Tung postao je prvi predsjednik Narodne Republike Kine.
1956. — U upotrebu pušten prvi transatlantski telefonski kabl, postavljen između Obena u Škotskoj i Njufaundlenda u Kanadi. -->
1957. — Američki predsjednik Dwight D. Eisenhower poslao je u Little Rock u Arkansasu 1000 vojnika kako bi omogućili provedbu presude Vrhovnog suda da devet crnih učenika može pohađati jednu dotad "bijelu" školu. Guverner Arkansasa angažirao je Nacionalnu gardu kako bi spiječio male crnce da pohađaju školu zajedno s bijelcima.
1962. — Sonny Liston postao je svjetski bokserski šampion teške kategorije kada je u Chicagu u prvoj rundi nokautirao Floyda Pattersona.
1963. — Vojska je u Dominikanskoj Republici oborila liberalnu vladu Juan Bossh Gavino, formiranu sedam mjeseci ranije i suspendovala ustav.
1965. — Otvoren je memorijalni kompleks Partizansko spomen groblje u Mostaru. Projektovao ga je arhitekta Bogdan Bogdanović u čast svim Mostarcima i Mostarkama poginulim u NOB-u
1973. — Američki vasionski brod Skajlab 2 spustio se u Pacifik sa tri člana posade, koji su proveli 59 dana u orbiti oko Zemlje.
1990. — Savjet bezbjednosti UN-a uveo je vazdušni embargo nad Irakom i okupiranim Kuvajtom, kojim se zabranjuju svi letovi osim humanitarnih.
1991. — Utemeljena 204. brigada HV HV, Vukovar.
- — Savjet bezbjednosti UN-a usvojio je rezoluciju o embargu na oružje Jugoslaviji i pozvao jugoslovenske lidere da prekinu sukobe.
1992. — Moskva i Vašington odbacili jedan od posljednjih ostataka hladnog rata, dozvolivši slobodu putovanja ruskim i američkim novinarima i poslovnim ljudima koji rade u Rusiji, odnosno u SAD-u.
1994. — Švajcarci na referendumu prihvatili plan vlade o donošenju zakona protiv rasizma.
1997. — Britanski supersonični automobil postavio je u Nevadi novi svjetski rekord postigavši brzinu od 1142 kilometra na sat. -->
2001. — Sefer Halilović, general Armije ARBiH,Tribunalu u Haagu nakon što je optužen da je za vreme bošnjačko-hrvatskog sukobau septembru 1993. učestvovao u masakru 60 hrvatskih civila; u novembru 2005. u nedostatku dokaza oslobođen krivice.
2004. — Najveći i najskuplji brod za krstarenje Queen Mary 2 je isplovio na prvo krstarenje.
2006. — Naoružani napadači ubili su afganistansku ministricu za pitanja žena, Safiju Ama Jan, ispred njene kuće u znak odmazde za promjene koje je napravila kako bi se poboljšalo educiranje žena. --

.

Rođenja

1613. — Claude Perrault, francuski arhitekt († 1688.).
1744. — Friedrich Wilhelm II, pruski kralj († 1797.).
1866. — Thomas Hunt Morgan, američki biolog, genetičar i nobelovac († 1945.).
1896. — Sandro Pertini, italijanski socijalistički političar i državnik († 1990.).
1897. — William Faulkner, američki pisac († 1962.).
1897. — Aleksandar Vučo, Pesnik, romanopisac i aktivan učesnik nadrealističkog pokreta, smatra se i rodonačelnikom moderne poezije za decu († 1985.).
1906. — Dmitrij Šostakovič, ruski i sovjetski kompozitor († 1975.).
1920. — Božidarka Damnjanović Kika, partizanka i narodni heroj Jugoslavije.
1942. — Tanasije Uzunović, srpski glumac.
1944. — Michael Douglas, američki glumac i producent.
1951. — Mark Hamill, američki glumac.
1952. — Christopher Reeve, američki glumac, redatelj i scenarist († 2004.).
1954. — Juande Ramos, španjolski nogometni trener i igrač.
1955. — Karl-Heinz Rummenigge, njemački nogometni reprezentativac.
1957. — Michael Madsen, američki glumac i pjesnik.
1960. — Igor Belanov, bivši ukrajinski i sovjetski nogometaš.
1960. — Petar Lazić, srpski književnik, jedan od najznačajnijih satiričara današnjice.
1961. — Heather Locklear, američka glumica.
1965. — Scottie Pippen, američki profesionalni košarkaš.
1968. — Will Smith, američki glumac i rapper.
1969. — Catherine Zeta-Jones, engleska glumica.
1973. — Bridgette Wilson, američka glumica, pjevačica i manekenka.
1980. — Nikola Žigić, bivši srpski nogometni reprezentativac.
1984. — Zlatko Horvat, hrvatski rukometni reprezentativac.
1987. — Monica Niculescu, rumunjska tenisačica.

.

Smrti

1630. — Ambrosio Spinola, italijansko-španski vojskovođa (* 1569)
1680. — Samuel Butler, engleski književnik (* 1612.).
1849. — Johann Strauss Stariji, austrijski violinist, dirigent i kompozitor (* 1804.).
1917. — Frano Supilo, hrvatski političar i publicist (* 1870.).
1928. — Richard F. Outcault, američki crtač i karikaturist, "otac" modernog stripa (* 1863.).
1960. — Viktor Vida, hrvatski književnik (* 1913.).
1968. — Cornell Woolrich, američki pisac.
1970. — Erich Maria Remarque, njemački književnik (* 1898.).
1984. — Walter Pidgeon, američki glumac kanadskog porijekla (* 1897.).
2005. — Don Adams, američki glumac i komičar
2011. — Vasilija Radojčić, bila je pevačica srpske izvorne i narodne muzike (* 1936.).
2014. — Sulejman Tihić, bosanskohercegovački političar

Blagdani

Sveti sveštenomučenik Avtonom (Odanije Rođenja Presvete Bogorodice)

.

Vidi takođe: Godišnji kalendar - Dnevni kalendar