Vladimir Velebit

Dr Vladimir "Vlatko" Velebit (1907 — 2004) je bio jugoslavenski pravnik, političar i diplomat, učesnik narodnooslobodilačke borbe Jugoslavije.

VLADIMIR VELEBIT
Profesija	pravnik
Član KPJ od	1939.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
U toku NOB-a	član Vrhovnog štaba NOV i POJ
Služba	NOV i PO Jugoslavije
Čin	general-major u rezervi
Odlikovanja	Orden jugoslovenske zastave Orden partizanske zvezde Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem Partizanska spomenica 1941.

Nakon rata ambasador SFRJ i izvršni sekretar Evropske ekonomske komisije od 1960. do 1967. godine.

Biografija

Rođen je 19. avgusta 1907. godine u Zadru. Njegov otac je konjički brigadni general Kraljevine Jugoslavije Ljubomir D. Velebit (Petrinja, 5. 10. 1880 - Zagreb, 4. 1945), deda austrijski general Dušan Velebit, pradeda austrijski oficir Ilija Velebit. Njegovi preci srpskog su porekla iz sela Gornja Pastuša na Baniji u nekadašnjoj Vojnoj krajini i generacijama su bili visoki oficiri austrijske i austrougarske vojske, dok su im supruge skoro isključivo bile katoličke veroispovesti . Otac Vladimira Velebita je bio oficir najpre austrougarske, a zatim jugoslovenske vojske, a majka Olga, kćerka austrougarskog pukovnika slovenačkog porekla Franca Šemea, tadašnja poznata teniserka. Očeva majka je Jelisaveta Marno fon Ajhenhorst, kćerka austrijskog generala Adolfa Marno fon Ajhenhorsta (Marno von Eichenhorst). Otac Ljubomir nije služio u vojsci NDH, i progonjen od ustaša, proveo je zajedno sa ženom rat u Zagrebu, i jedno vreme 1944 - 1945 u zatvoru Lepoglava . Vladimir Velebit imao je sestru Kseniju koja se 1931. udala za konjičkog potpukovnika Vojislava Petrovića. Kasnije je bila predavač na Filozofskom fakultetu u Zagrebu. Vladimir Velebit je sa suprugom Verom Becić, kćerkom hrvatskog slikara Vladimira Becića imao sinove Vladimira i Dušana (Duška). Njegov sin dr. Vladimir Velebit je kardiohirurg u Švajcarskoj i ima dva sina - Vladimira i Nikolu .

Školovanje je započeo u Temišvaru, na nemačkom jeziku, a zatim je nakon početka Prvog svetskog rata, 1914. godine, prešao u Trst, a potom u Beč, gde pohađa privatnu školu na francuskom jeziku. Nakon završetka Prvog svetskog rata i propasti Austrougarske monarhije, 1918. godine, porodica mu se seli u Zagreb. Vladimir je tada znao svega stotinjak reči srpsko-hrvatskog jezika i morao je uložiti veliki napor da bi nastavio školovanje. Porodica se kasnije seli u Čakovec, a zatim u Varaždin, gde je Vladimir maturirao 1925. godine.

Pravo je studirao na Pravnom fakultetu u Zagrebu, a 1929. godine odlazi na usavršavanje u Pariz, gde je sreo svog velikog prijatelja dr. Milana Ivankovića. Nakon Pariza, Velebit se vraća u Zagreb, gde je 1931. godine diplomirao, a 1933. doktorirao pravo.

Posle polaganja sudačkog i advokatskog ispita, radio je kao pripravnik Okružnog suda u Nišu. Pod optužbom da je kao student bio levičar, prebačen je iz Niša u Leskovac. U Leskovcu Velebit se povezuje sa članovima KPJ i učestvuje u osnivanju opozicionog lista „Leskovačke nedeljne novine“, zbog čega je kasnije prebačen u Prištinu. Tamo je osnovao čitalačku grupu, koja se sastajala u njegovoj sobi, čitala marksističke knjige i raspravljala o politici. Zbog toga je sreski načelnik naredio pretres Vladimirove sobe, ali bez uspeha jer je sva nađena literatura bila legalna. Kasnije postaje šef sreskog suda u Kičevu, a kasnije je premešten u Šid, gde uspostavlja veze sa članovima ilegalne KPJ. Među njima je bila i Herta Has (Titova druga žena), tada student Ekonomske visoke škole u Zagrebu.

Godine 1937. napušta posao sudije i postaje advokat u Zagrebu. Pošto je sve više počeo da sarađuje s komunistima, počinje da obavlja posao kurira i prenosi ilegalne poruke u inostranstvo. Godine 1939. u Istanbulu sreće generalnog sekretara KPJ Josipa Broza Tita. Tito ga je, uvidevši njegovu inteligenciju, primio u članstvo Komunističke partije Jugoslavije.

U Zagrebu je radio kao pomoćnik Josipa Kopiniča, agenta Kominterne u Zagrebu. Velebit je nabavio radio-stanicu, kojom je je tokom 1940. godine, iz Zagreba uspostavljena veza s Moskvom. Radio-stanica, koju je Velebit organizovao, funkcionisala je čitavo vreme rata i nikada nije bila otkrivena.

Narodnooslobodilačka borba

Posle okupacije Kraljevine Jugoslavije, Velebit je radio kao ilegalni politički radnik NOP-a u Zagrebu pod konspirativnim imenom dr. Vladimir Petrović. Pošto je bio cenjeni advokat pre rata, nije imao problema posle uspostavljanja Nezavisne Države Hrvatske.

Marta 1942. godine napušta Zagreb i odlazi u partizane. Tito ga je primio u Vrhovni štab, gde je kao Načelnik vojnosudskog odeljenja pri Vrhovnom štabu radio na organizovanju sudova u NOVJ. Zajedno sa Kočom Popovićem i Milovanom Đilasom, bio je učesnik Martovskih pregovora s Nemcima, 1943. godine.

Juna 1943. godine postaje oficir za vezu sa stranim vojnim misijama u NOVJ. Posle pogibije Ive Lole Ribara, šefa prve vojne misije NOVJ i člana Vrhovog štaba, 27. novembra 1943. godine, Velebit preuzima njegovu dužnost i zajedno potpukovnikom Milojem Milojević, odlazi na Bliski istok. Posle prvih kontakata sa saveznicima u Kairu, Velebit je upuđen u London, na nastavak pregovora. Tamo je razgovarao sa britanskim pregovaračima Ficrojem Mek Linom i Vilijamom Dikinom oko priznavanja NOP-a. Maja 1944. godine u Londonu se sastaje sa Vinstonom Čerčilom, a bio je prisutan i 12. avgusta 1944. prilikom susreta Tita i Čerčila u Napulju.

Posleratna karijera

U privremenoj vladi Tito-Šubašić, marta 1945. godine, bio je postavljen za pomoćnika ministra inostranih poslova DFJ. Bio je jedan od ključnih pregovarača u tajnoj misiji u Vašingtonu. Razgovarao je sa predstavnicima SAD-a o njihovoj pomoći Jugoslaviji. Po povratku u zemlju bio je pomoćnik ministra inostranih poslova FNRJ Stanoja Simića, a vodio je i pregovore sa saveznicima u vezi Tršćanske krize.

Grob porodice Velebit na groblju Mirogoj u Zagrebu

U martu 1948. godine pod sovjetskom optužbom da je „engleski špijun“, podnosi ostavku na mesto pomoćnika ministra inostranih poslova i vodi Komitet za ugostiteljstvo i turizam. Za vreme rezolucije Informbiroa, Staljin ga je više puta osumnjičio kao „engleskog špijuna".

Godine 1951. postaje ambasador u Rimu, a 1952. godine u Londonu. Marta 1953. godine pripremio je prvu Titovu posetu zapadu, kao prvog komunističkog državnika koji je posetio Veliku Britaniju.

Od 1956. do 1960. godine nalazio se na raznim poslovima u Beogradu. Na poziv generalnog sekretara OUN-a Daga Hamaršelda, postaje izvršni sekretar Evropske ekonomske komisije u Ženevi. Ovu dužnost je obavljao od 1960. do 1967. godine, kada odlazi u penziju. Bio je poznat kao vešt diplomata u međunarodnim krugovima. Kao emisar „Kernedžijeve“ fondacije u izraelsko-palestinskom sukobu odradio je poslednji diplomatski zadatak.

Početkom rata u bivšoj Jugoslaviji bio je izložen pretnjama nacionalista, pa se iz Engleske preselio u Zagreb. Napisao je dve knjige: "Sećanja" (1983) i "Tajne i zamke Drugog svetskog rata" (2002).

Umro je 29. avgusta 2004. godine u zagrebačkom kliničkom centru „Rebro“. Sahranjen je 3. septembra 2004. na zagrebačkom groblju Mirogoj.

Imao je čin general-majora JNA u rezervi.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih visokih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su - Ordenom partizanske zvezde sa zlatnim vencem i Ordenom zasluge za narod sa zlatnom zvezdom.

Literatura

Portal NOB Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

• Vojna enciklopedija (knjiga deseta). Beograd 1975. godina.
• Mira Šuvar Vladimir Velebit - Svedok istorije. NIP Prometej Zagreb, 2001. godina

Vanjske poveznice

• Intervju s Vladimirom Velebitom (2004) Arhivirano 2007-09-26 na Wayback Machine-u
• Prikaz knjige "Tajne i zamke II. svjetskog rata" Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u