Futog
Futog je gradsko naselje u Srbiji u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini koje se nalazi u gradskoj opštini Novi Sad u Južnobačkom okrugu. Prema popisu iz 2022. godine bilo je 18.011 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 18.582 stanovnika, dok je prema popisu iz 2011. bilo 18.641 stanovnika).
| Futog | |
|---|---|
|
.png) | |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Pokrajina |  Vojvodina
|
| Upravni okrug | Južnobački |
| Grad | Novi Sad |
| Gradska opština | Novi Sad |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) | ▲ 18.011 |
| Gustina stanovništva | 228 st./km² |
| Geografija | |
| Koordinate | 45°14′17″N 19°42′22″E / 45.238°N 19.706°E |
| Nadmorska visina | 85 m |
| Površina | 80,3 km² |
  Futog Futog (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 21410 |
| Pozivni broj | 021 |
| Registarska oznaka | NS |
Koordinate: 45° 14′ 17" SGŠ, 19° 42′ 22" IGD
Geografski položaj
Varoš na levoj obali Dunava, na aluvijalnoj terasi, na 82 m nadmorske visine, 6-7 km udaljen od Novog Sada, Bačka (Srbija). Pošto je bio smešten između dva potoka, utoke, nazvan je Futtak, Futog. Nalazi se na sredini toka reke Dunav. Graniči se sa gradom Novim Sadom i Veternikom na istoku, Rumenkom na severoistoku, Kisačom i Stepanovićevom na severu, Gložanom i Begečom na zapadu, a na južnoj strani sa Dunavom. Dugačak je 8 km. Površina teritorije iznosi 8.561 ha. Broj stanovnika je 18269. Naselje čini Stari i Novi Futog.
Reljef
Atar Futoga se prostire na lesnoj terasi, aluvijalnoj ravni i inundacionoj ravni. Kraj Futoga se nalaze dve ade, dok je jedan rukavac pretvoren u ribnjak. Klima: umerenokontinentalna, uslovljena blizinom Fruške gore i Dunava. Vetrovi su: košava, zapadni i povetarac. Količina padavina: 700 mm godišnje.
Biljne kulture
Kukuruz, pšenica, industrijsko bilje, povrtarske biljke i kupus, po čemu je i najpoznatiji; 10% Futožana se bavi poljoprivredom. Životinje: zečevi, lisice, fazani, jarebice; šarani.
Hidrografija
Reka Dunav i ribnjak.
Istorija
- Stari vek. Arheološka nalazišta – Sesije, Gornje šume, Vodice, Bokternica i Pašnjak. Iako su Sloveni u Bačkoj prisutni od kasnoantičkog perioda, nalazi datiraju iz IX veka. Staromađarski materijal potiče iz X veka.
- Srednji vek.
- Posedstvo Futoga. Porodica Futaki XIV vek. Job Gorjanski sredina XV veka. Osmansko carstvo 1528/9-1686/7. Kraljevina Ugarska 1686/7. Od 1696. bira se futoški knez do 1868. Imao je simboličnu ulogu, biran je obično jedanput godišnje. Kraljevska Komora 1686/7-1703. General baron Jozef Nehem 1703-1721. Potom je u posedu grofa Batlera, potom grofa Cernhausa. 1726. je pod Komorom. Jozef Odvajer 1727-1731. Grof Frifrih Lorenc Kavrijan 1731-1744. Mihailo Čarnojević 1744-1769. Grof Andrija Hadik 1769-1801. Grof Brunsvik 1801-1852.
- Novi vek. Grof Kotek 1852-1921. 25. 11. 1918. Futog je zajedno sa Bačkom, Banatom i Baranjom deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca odlukom Velike Narodne skupštine u Novom Sadu. 1921. izvršena agrarna reforma.
Prva zvanična škola u Futogu, po zabeleženim podacima, počela je da radi već 1707. godine. Prvi učitelj tada otvorene škole bio je pop Janko, koji je pored učenja crkvenog pojanja podučavao svoje učenike i osnovama pismenosti. Škola je okupljala manji broj mladića iz mesta, a po zabeleženim podacima pop Janko je imao upisanog i jednog učenika iz sremskog mesta Čerević sa druge strane Dunava.
U drugoj polovini 18. veka počela je kolonizacija Nemaca u Futog, koja je završena 1774. godine. Bečki dvor je svojom politikom nastojao da u ovim krajevima ojača svoj uticaj te je pored ostalih značajnih vojvođanskih mesta odabrao i naše mesto u koje bi ubacio svoje verne podanike. Kako su pridošlice - koje su starosedeoci primali sa otporom i nepoverenjem - što čvršće vezali za novi kraj, austrougarska vlast im je činila mnoge povlastice i davala svakovrsne pomoći. Sprovodeći ovakvu politiku u delo, futoški vlastelin grof Hadik je 1778. godine doseljenim Nemcima sagradio školu.
Da bi se suprotstavili sve većem uticaju Nemaca, Srbi koji su živeli u Futogu počeli su da vode računa o kulturno-prosvetnom uzdizanju svog življa. Mala škola, koja je okupljala nekoliko mladića, proširena je i na taj način je stvorena mogućnost elementarnog opismenjavanja većeg dela lokalnog stanovništva. Započelo je i postupno odvajanje škole i njenog rada od crkve. Učiteljskim pozivom i radom u školi počinju se baviti ljudi kojima je to životni poziv, dok se uticaj crkve i sveštenika zadržao u domenu pouke o veri. Proširenje škole podrazumevalo je povećanje školskog prostora te je podignuto nekoliko školskih zgrada. Veći deo doseljenih Nemaca živeo je u naselju koje je nazvano Novi Futog, dok su Srbi pretežno živeli u Starom Futogu. Zato su, počev od kolonizacije pa sve do kraja Drugog svetskog rata, u mestu radile dve škole.
Prema podacima iz 1940. godine u mestu je radilo 12 učitelja sa 12 odeljenja u kojima je bilo oko 400 dece. Prvi slobodni dani krajem oktobra 1944. godine zatekli su Futog više nego poluprazan. U januarskim danima 1945. godine, još dok su trajale borbe na Sremskom frontu, formirana su nova školska odeljenja i tako je počela da radi nova škola. U tim danima škola je imala mali broj dece, ali se radilo mnogo i za kratko vreme ostvareni su značajni rezultati. Tokom 1945. i 1946. godine, novom kolonizacijom, u Futog su stigle porodice iz srema i Bosne, tako da se brojno stanje učenika u odeljenjima vratilo na predratno stanje. Tih dana u Futogu osnovana je i prva srednja škola. Progimnazija, koja je imala tri razreda.
U posleratnim godinama škola je obavila veliku i značajnu misiju. Pored rada sa decom redovnog uzrasta radilo se i sa velikim brojem dece i omladine čije je školovanje bilo ometeno ratom. Veći broj polupismenih i nepismenih meštana bio je obuhvaćen analfabetskim tečajevima na kojima je savladao osnove pismenosti. Život Futoga je u to vremebio obeležen zamahom obrazovanja i vaspitanja. Pored školskih zadataka učinjeni su napori i ostvareni značajni rezultati na opštem kulturnom polju. Takav razvoj situacije doveo je do stvarnog ostvarivanja građana na osnovno obrazovanje, ali i do povećanog obima zahteva i poslova koje ješkola trebalo da realizuje. Zato je u Futogu 1950. godine od osnovne četvororazredne škole i Progimnazije stvorena jedinstvena osmorazredna škola kojom je obezbeđeno školovanje sve dece u trajanju od osam godina. Zvanično, škola je osnovana aktom Skupštine opštine Novi Sad, br. 9994-22 od 22. 08. 1950. godine, i upisana je u sudski registar kod Okružnog privrednog suda u Novom Sadu Rešenjem br. 338 od 1979. godine, Registar. list br. 1-237. Do 1954. i 1955. radilo se sa 15 odeljenja i sa oko 600 učenika, a sve do 1956. godine naša škola nije imala ime. Tada je, na predlog kolektiva, Školski odbor odlučio da škola dobije ime narodnog heroja Pinkija.
1968. godine izgrađena je savremena školska zgrada sa fiskulturnom salom na lokaciji na kojoj se škola sada nalazi. U tom periodu, u našoj školi se školovalo gotovo 1700 učenika što je - uprkos novoj zgradi - predstavljalo ozbiljan problem. Ipak, 1985. godine izgrađena je u Futogu još jedna školska zgrada u koju su se preselili deo naših učenika i deo kolektiva. Tako je Futog dobio još jednu osnovnu školu - OŠ „Miroslav Antić“.
Grb
|
| |
Futog ima jednu od najačih istorijskih tradicija u Bačkoj, pa nije čudo, što je posedovao šest opštinskih i pet vlastelinskih grbova Austrijskog Carstva, a kasnije i Austro-Ugarskog Carstva, neki od grbova su grbovi grofova: Odvajera, Кaurijanija, Čarnojevića, maršala Hadika i Кoteka. U jednom od opštinskih nalazi se sveti Florijan, drugi je sa svetim vračevima Кuzmom i Damjanom, treći, isti kao i begečki, četvrti sa klasom konoplje, plužnim raonikom i crtalom, dok peti grb u svom štitu ima kosača sa kosom u ruci. Šesti je možda najinteresantniji za futoške prilike, a sastoji se od tri košnice i uspravnog plužnog raonika. Potiče sa pečata iz 1739. godine. Ova zanimljiva simbolika koja je retka u našoj heraldici, karakteriše bogatstvo i vrednoću Futoga, u vreme kada je bio na vrhuncu nekadašnje svoje ekonomske moći.
Najstariji poznati pečat ima natpis: Sigilum opptidi Futok 1714. Unutar pečata je bio grb Futoga, koji se sastojao iz dva dela: u levom crtalo pluga, okrenuto nagore, u desnom tri košnice, što je govorilo o zanimanju stanovništva.[1]
Demografija
U naselju Futog živi 18.011 stanovnika, prosečna starost stanovništva iznosi 37,7 godina (36,7 kod muškaraca i 38,6 kod žena). U naselju ima 6.135 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,57.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2022. godine). Većinu čine Srbi iz Bosne i Hercegovine i Srbi iz Hrvatske koji su naseljavali Futog u vremenskom periodu od završetka Drugog svetskog rata dolaskom kolonista i kasnije ekonomskih migranata iz Bosne i Hercegovine, pa sve do dolaska izbeglica tokom rata u Bosni i Hercegovini i rata u Hrvatskoj. Starosedeoci Srbi i drugi narodi su svedeni na minorni broj u Futogu.
| Etnički sastav prema popisu iz 2022. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 15828 | 87.87% | ||
| Romi | 258 | 1.43% | ||
| Mađari | 205 | 1.13% | ||
| Slovaci | 103 | 0.57% | ||
| Hrvati | 90 | 0.49% | ||
| Jugosloveni | 79 | 0.43% | ||
| Rusini | 40 | 0.22% | ||
| Muslimani | 30 | 0.16% | ||
| Rusi | 29 | 0.16% | ||
| Crnogorci | 20 | 0.11% | ||
| Ukrajinci | 15 | 0.08% | ||
| Slovenci | 13 | 0.07% | ||
| Nemci | 12 | 0.06% | ||
| Makedonci | 12 | 0.06% | ||
| Albanci | 12 | 0.06% | ||
| Bugari | 6 | 0.03% | ||
| Goranci | 6 | 0.03% | ||
| Bunjevci | 5 | 0.02% | ||
| Bošnjaci | 3 | 0.01% | ||
| Ostale nacionalnosti | 39 | 0.21% | ||
| Regionalna pripadnost | 101 | 0.56% | ||
| Neizjašnjeni | 359 | 1.99% | ||
| Nepoznato | 745 | 4.13% | ||
| Demografija |
|---|
| Godina | Stanovnika | |
|---|---|---|
| 1948. | 5366 | [2] |
| 1953. | 6049 | |
| 1961. | 8256 | |
| 1971. | 10614 | |
| 1981. | 14664 | |
| 1991. | 16048 | 15569 |
| 2002. | 19276 | 18582 |
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 16828 | 90.56% | ||
| Mađari | 279 | 1.50% | ||
| Jugosloveni | 226 | 1.21% | ||
| Hrvati | 152 | 0.81% | ||
| Slovaci | 147 | 0.79% | ||
| Romi | 107 | 0.57% | ||
| Crnogorci | 68 | 0.36% | ||
| Rusini | 38 | 0.20% | ||
| Makedonci | 31 | 0.16% | ||
| Nemci | 24 | 0.12% | ||
| Ukrajinci | 17 | 0.09% | ||
| Muslimani | 15 | 0.08% | ||
| Rusi | 11 | 0.05% | ||
| Slovenci | 9 | 0.04% | ||
| Rumuni | 9 | 0.04% | ||
| Česi | 8 | 0.04% | ||
| Bugari | 6 | 0.03% | ||
| Goranci | 4 | 0.02% | ||
| Bunjevci | 4 | 0.02% | ||
| Bošnjaci | 1 | 0.00% | ||
| Albanci | 1 | 0.00% | ||
| Nepoznato | 200 | 1.07% | ||
| m | ž | |||
| ? | 62 | 55 | ||
| 80+ | 88 | 196 | ||
| 75-79 | 108 | 270 | ||
| 70-74 | 281 | 359 | ||
| 65-69 | 390 | 480 | ||
| 60-64 | 518 | 527 | ||
| 55-59 | 465 | 422 | ||
| 50-54 | 783 | 717 | ||
| 45-49 | 770 | 813 | ||
| 40-44 | 687 | 723 | ||
| 35-39 | 589 | 636 | ||
| 30-34 | 632 | 602 | ||
| 25-29 | 742 | 712 | ||
| 20-24 | 708 | 743 | ||
| 15-19 | 666 | 668 | ||
| 10-14 | 598 | 577 | ||
| 5-9 | 555 | 515 | ||
| 0-4 | 472 | 453 | ||
| prosek | 36.7 | 38.6 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 3504 | 244 | 13 | 10 | 1187 | 74 | 324 | 561 | 46 | 429 |
| Ženski | 2827 | 91 | 1 | 2 | 713 | 14 | 54 | 642 | 100 | 73 |
| Oba | 6331 | 335 | 14 | 12 | 1900 | 88 | 378 | 1203 | 146 | 502 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 25 | 70 | 124 | 107 | 77 | 121 | - | - | 92 | |
| Ženski | 70 | 101 | 90 | 243 | 523 | 81 | 3 | - | 26 | |
| Oba | 95 | 171 | 214 | 350 | 600 | 202 | 3 | - | 118 |
Industrija
«Milan Vidak», fabrika žice i žičanih proizvoda, «Aroma», fabrika začina, «Garant», fabrika delova za motore, «Futožanka», fabrika stočne hrane, «Vagar», izrada i servis vaga.
Saobraćaj
Put Novi Sad – Bačka Palanka, železnička pruga Novi Sad – Sombor, reka Dunav.
Futog je sa Novi Sadom povezan linijama javnog prevoza br. 53, 54, 55 i 56., kao i međugradskim autobusima iz pravca Bačke Palanke.
Obrazovanje
OŠ «Desanka Maksimović», OŠ «Miroslav Antić» i Poljoprivredna škola sa domom učenika.
Mediji
Kultura: KC «Mladost», galerije, gradska biblioteka.
Ustanove
Mesna zajednica Futog, Dom zdravlja, policijska stanica, Vatrogasni dom, Starački dom (Marianum), Dom učenika (Rudolfinum).
Sport
ŽOK Futog, OK Futog, FOK Futog, OK Futog Vest, RK Metalac, OFK Futog, FK Metalac, Klub Borlilačkih Sportova Futog, Klub Realnog Aikidoa Futog, Karate Klub Metalac, KK Tehnomer Futog, KK Basketbal Stars.
Znamenitosti
- Srpska pravoslavna crkva «Sveti Vrači Kozma i Damjan» iz 1776. Barokni stil.
- Futoški dvorac, danas Poljoprivredna škola. Barokno-klasicistički stil. Sagradio ga grof Andrija Hadik 1777. U njemu su nekoliko dana pre Sarajevskog atentata boravili nadvojvoda Franc Ferdinand i njegova supruga Sofija Kotek.
- Stari župni dvor iz 1777. Pripada građanskoj arhitekturi XVIII veka.
- Srpska pravoslavna crkva Svetog Blagoveštenja 1781-1947. Stil seoskog baroka.
- «Rudolfinum» ili «Bastilja» iz 1893. Stil eklektika. Danas Dom učenika.
- «Marianum» iz 1894. Stil istoricizam. Danas Gerontološki centar.
- Rimokatolička crkva «Sveto Srce Isusovo» iz 1908. Neogotička katedrala.
- Vatrogasni Dom iz 1909 sa tornjem iz 1932.
- Rimokatolička crkva «Sveto Trojstvo» iz 1940. Ne vrši duhovnu ulogu.
Znameniti Futožani
- Vida Pavlović
- Davorin Djedović - "drug Kuršum" (1910- 1945)[α 1]
- Horváth Nyely[α 2]
- Drago Boroja, maratonac.
- Aleksandar Veselinović, fudbalski trener.
Bilješke
- ↑ nosilac Partizanske spomenice i politički komesar 36. vojvođanske divizije, poginuo prilikom probijanja Sremskog fronta u sukobu sa divizijom "Bether zajedno sa pukovnikom Josipom Cindrićem - Jocijem.
- ↑ Žežo Horvath ili Horváth Nyely (1868. -?), ulanski pukovnik , prema nekim izvorima poginuo na Ceru 1914. (?), a prema drugima navodno pao u rusko zarobljeništvo, neki su ga navodno videli u Mariupolju 1919. kada se pridružio Kolčaku.
Galerija
-
Katolička crkva svetog srca Isusovog -
Crkva srca Isusovog u Futogu - prednji deo -
Poljoprivredna škola sa studentskim domom -
Poljoprivredna srednja škola -
Poljoprivredna srednja škola
Povezano
Reference
- ↑ „Zastave i grbovi Srbije”. Arhivirano iz originala na datum 2017-02-24. Pristupljeno 2017-02-24.
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
Literatura
- Sreten Bogdanović: Selo Futog;
- Miloš Bugarin: Crkva Svetih Vračeva u Futogu 1980.;
- Mara Šovljakov: Varoš Futog 2004.
