Gencije

Gencije, Gencijus, Gentius bio je sin velikog ilirskog kralja Pleuratusa III iz plemena Ardijejaca. Vladao je kraljevstvom Ilirije od 180–168. godine pne. kao posljednji ilirski kralj. Glavni grad mu je bio Skadar (današnja Albanija).^[1] Dalmati su 180. godine pne. proglasili svoju nezavisnost od njegove vladavine.

Gencije je imao nezgodnu narav, loše navike i nije se znao kontrolirati. Često je okrutno postupao prema svojim podanicima. Bojao se da bi mogao izgubiti političku moć i prijesto te čak je dao ubiti svoga brata, princa Pleuratusa (Platora). Prema drugoj verziji obojica su namjeravala oženiti Etutu, kćer Monuniusa, kralja Dardanaca, nakon bratovog ubistva, princezu je oženio Gencije.^[2]

Savez sa Makedonijom uredi

Gencije se 171. godine udružio sa Rimljanima protiv Makedonaca ali je dvije godine kasnije promijenio mišljenje i sklopio savez sa Perzejom, makedonskim kraljem. Čak je dao lišiti slobode dva rimska legata i uništiti gradove Apolonija i Dyrrhachium (Drač), koji su bili u savezu sa Rimom.

Treći ilirski rat uredi

Glavni članak: Ilirski ratovi

To je dovelo do rata Ilira sa Rimom. Rim je najprije porazio Perzeja i 168. godine pne. poslao vojsku od 30.000 vojnika pod vođstvom Luciusa Aniciusa na Skadar. Gencije je doživio poraz i cijela njegova porodica su bili zarobljeni i odvedeni u Rim 167. godine pne. Nije poznat datum njegove smrti. Uklanjanje Gencija značilo je i kraj kraljevstva Ilira i njihove političke nezavisnosti.^[3] Rim je anektirao cijelu Iliriju te je ona postala nova provincija - Ilirikum.^[4]

".../Gencijus/ je pao na koljena i u suzama molio pretora za milost..." Livije, Ab Urbe Condita, knjiga 44. "Kad se kralj Ilira Gencijus pobunio, i on je bio pobijeđen, i to od strane pretora Luciusa Aniciusa, i predao se skupa sa ženom, djecom i rođacima...". Ibid, Periochae, 44. "Cijeli rat protiv Gencijusa završen je u roku od dvadeset dana." Apijan, Historija Rima, 9.2.9

Njegovo ime nalazi se u dvije verzije rimskih, tzv. trijufmalnih fasta. Prvu i službenu verziju tih fasta predstavljaju poznati Kapitolijski fasti kojima su uredno registrovani svi istorijski trijumfalni akti, počevši od godine osnivanja Rima. Uz godinu 167 registrovana su tri trijumfa, od kojih dva uz pobjedu nad Makedoncima i njihovim kraljem Perzejem, a treća uz pobjedu nad kraljem Gencijem i Ilirima. U detaljnijem opisu, kao plijen, navodi se i ogromna količina dragocjenosti i ilirskog srebrenog novca. U lokalnoj verziji trjumfalnih fasta grada Urbs Salvia, u centralnoj Italiji, spominje se isti događaj.^[5] Iako je Gencije izgubio rat, Ardijejci se ne spominju u dokumentu o uređenju nove rimske provincije (spomenuti su Taulanti, Pirusti, Labeati i Daorsi).^[6]

Novac kralja Gencija uredi

Gencije je jedini ilirski vladar koga istovremeno pominju pisani, epigrafski i numizmatički izvori.^[5]

Postoje malobrojni numizmatički izvori ali numizmatičke i arheološke velike vrijednosti. Poznato je trinaest (13) primjeraka Gencijeva novca, od kojih dvanaest pripada skadarskoj kovnici a jedan kovnici u Lješu (Lissos). Pronađeni su u blizini Skadra (lokalitet Renci i Gostilje).

Gencije, kao i njegovi predhodnici Monunije i Mitil signira samo novce određenih gradova (Skadar i Lješ), od kojih Skadar nikad nije bio grčki grad (kolonija). Da se radi o posebnim, tzv. vladarskim emisijama spomenutih gradova, pokazuje tipologija njihova novca, koja ima svoju predgencijevsku, tj. makedonsku fazu – doba političke ovisnosti ili utjecaja bliske makedonske države (prva autonomna faza) – i svoju postgencijevsku fazu (druga autonomna faza pod utjecajem ili vlašću Rima). U tipologiji Gencijeva skadarskog novca očituje se prije svega makedonski tip sa vladarevim likom i imenom, a tek tada novi tipovi sa Gencijevim poprsjem (avers) i ilirskom lađom (revers). Ovaj novi tip novca znači odlučan razlaz sa makedonski političkim i kulturnim uticajem i tradicijom, i približavanje rimskom novcu a time i uspostavljanje ekonomskih veza sa tim novim faktorom na mediteransko-balkanskom prostoru.^[7]

Onaj jedini primjerak iz Lješa je makedonski tip. I na njemu je vladarevo ime sa titulom (oboje u skraćenicama – Gen, bas), te njegov portret, ali grugačije koncipiran od onoga na skadarskom novcu.

Literatura uredi

Bojanovski, Ivo (1988). BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA. ANUBiH, Sarajevo.
Papazoglu, Fanula (1967). Poreklo i razvoj ilirske države. ANUBiH - DJELA KNJIGA XXX , CENTAR ZA BALKANOLOŠKA ISPITIVANJA Knjiga l. SARAJEVO. Arhivirano iz originala na datum 2020-07-14. Pristupljeno 2021-08-24.