1776

**1776. po kalendarima**
Gregorijanski	1776. (MDCCLXXVI)
Ab urbe condita	2529.
Islamski	1189–1190.
Iranski	1154–1155.
Hebrejski	5536–5537.
Bizantski	7284–7285.
Koptski	1492–1493.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1831–1832.
• Shaka Samvat	1698–1699.
• Kali Yuga	4877–4878.
	Kineski
• Kontinualno	4412–4413.
• 60 godina	Yang Vatra Majmun; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11776.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija:	1740-e 1750-e 1760-e – 1770-e – 1780-e 1790-e 1800-e
Godine:	1773 1774 1775 – 1776 – 1777 1778 1779

Ovo je članak o godini 1776.

Godina 1776 (MDCCLXXVI) bila je prijestupna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u petak po julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj

1. 1. - Američki rat za nezavisnost, Paljenje Norfolka: nešto britanska mornarica, a više Patrioti su zapalili Norfolk, Virginia, poslednje uporište lojalista i britanskih vlasti u Virdžiniji.
5. 1. - New Hampshire je prva od 13 kolonija koja je izglasala svoj ustav.
10. 1. - Američki revolucionar Thomas Paine objavljuje znameniti pamflet pod nazivom Common Sense, kojim se zalaže za samostalnost Trinaest kolonija.
januar - Francuski prvi ministar Turgot predstavlja Kraljevom savetu Šest edikata: predlog ukidanja kuluka i privilegija cehova, kao i deklarisanje cilja da svi staleži plaćaju poreze - ovo izaziva jaku opoziciju.
25. 1. - Plemenita povorka artiljerije: Henry Knox stiže nakon 70 dana sa artiljerijom iz Fort Ticonderoge do kontinentalnog logora ispred opkoljenog Bostona.

Februar/Veljača

Grbovnica Severinske županije

14. 2. - Reskriptom Marije Terezije osnovana Severinska županija sa središtem u Mrkoplju pa Karlovcu^[1] (ukinuti su Tršćanska intendanca i Trgovačka provincija).^[2] Zrinsko-frankapanski posjedi su tako ponovno u okviru Hrvatske (županija je 1786. priključena Zagrebačkoj).
17. 2. - Objavljen prvi tom znamenitog Gibbonovog historijskog djela The History of the Decline and Fall of the Roman Empire.
27. 2. - Bitka na Moore's Creek Bridgeu: razbijeni lojalisti u Severnoj Karolini, gde je britanska vlast uglavnom okončana.

Mart/Ožujak

Gadsdenova zastava, usvojena krajem prošle godine, koriste je Esek Hopkins, komandant Kontinentalne mornarice i Kontinentalni marinci

Kontinentalne boje, prva zastava SAD (do 1777)

2 - 3. 3. - Bitka pirinčanih brodova: džordžijske i južnokarolinske trupe su porazile britanske trupe i brodove koji su došli da kupe rižu za garnizon u Bostonu - ovim je uglavnom okončana britanska vlast u Džordžiji.
3 - 4. 3. - Napad na Nassau: američka flota zauzima Fort Montagu blizu Nassaua na Bahamima da bi se snabdeli barutom - prva ambfibijska operacija SAD, sa Kontinentalnim marincima.
4. 3. - Opsada Bostona: pat-pozicija je prekinuta kada su Amerikanci zauzeli Dorčesterske visove iznad grada, gde su postavili artiljeriju.
9. 3. - U Londonu, škotski ekonomist Adam Smith objavljuje svoju znamenitu knjigu Bogatstvo naroda.
12. 3. - Turgotovi edikti su registrovani putem lit de justice, ali suočen je s opštom opozicijom.

Wattova parna mašina (Britannica, 1797)

mart - James Watt, tj. firma Boulton and Watt počinje komercijalizaciju parne mašine: ovog proleća za rudnik u Tiptonu i železaru u Broseleyu i još jedan na leto u Stratfordu u Londonu. Precizne cilindre im pravi John Wilkinson svojom novom bor mašinom.
17. 3. - Kraj opsade Bostona: mornarica je evakuisala britansku vojsku i mnoge lojaliste.
28. 3. (17. 3. po j.k.) - Boljšoj teatar nastaje kada je carica dala dozvolu za osnivanje trupe.
28. 3. - Ekspedicija Juana Bautiste de Anze i oca Pedra Fonta locirala mesto na kome će kasnije tokom godine biti osnovan San Francisco.

April/Travanj

12. 4. - Odluke iz Halifaxa: rezolucija Severne Karoline je prvi zvanični zahtev za nezavisnost.
22. 4. - Umro je Yeongjo od Joseona, nakon skoro 52 godine na prijestolju. Nasljeđuje ga unuk Jeongjo (do 1800).
25 - 27. 4. - U požaru je stradalo 80% Varaždina. Kraljevsko vijeće, ban i ostali odlaze, tako da više nije glavni grad Hrvatske.

Maj/Svibanj

1. 5. - Adam Weishaupt osniva Iluminate u Bavarskoj (zabranjeni 1784).
12. 5. - Francuski prvi ministar Turgot je prinuđen na ostavku - njegove reforme su nepopularne, protivi se mešanju u američki rat. Nasleđuje ga grof de Maurepas (do 1781).
15. 5. - Peta Virdžinijska konvencija objavljuje kraj vlade kralja Georgea III, nalaže svojim delegatima u Kongresu da predlože nezavisnost.
maj - Kul-čauš Ali-aga odlazi iz Bosne, i "njegov naslednik nastavio je da bašama udara degeneke, da ih zatvara i smiče".^[3] Janičari ove godine podstakli neke nerede u tuzlanskoj oblasti.^[4]

Jun/Juni/Lipanj

7. 6. - "Leejeva rezolucija": Richard Henry Lee iz Virdžinije predlaže u Kongresu Rezoluciju za nezavisnost - nezavisnost kolonija, formiranje stranih alijansi i priprema plana konfederacije. Glasanje se odlaže jer predstavnici nekih kolonija još nemaju ovlasti.

Komitet petorice na zabatu Džefersonovog spomenika

11. 6. - Imenovan je Komitet petorice koji sastavlja američku Deklaraciju nezavisnosti, predatu Kongresu 28. juna.
12. 6. - Kongres je imenovao komitet od 13 predstavnika kolonija za pripremu nacrta ustava novog saveza.

Presidio San Francisco 1817

17. 6. - Španski kolonisti osnivaju Presidio San Francisco, misija San Francisco de Asís je osnovana sledećeg oktobra.

Moultriejeva zastava, istaknuta na Fort Sullivanu

28. 6. - Bitka na Sullivanovom otoku: neuspješni britanski pokušaj osvajanja Charleston, South Carolina (osvojiće ga 1780).
29. 6. - Bitka u Turtle Gut Inletu, pored New Jerseya: američka pomorska pobeda, koji su uspeli proturiti barut pored britanske blokade.
jun/jul - Britanska flota i veliki broj vojnika pod Howeom stižu do Staten Islanda i iskrcavaju se bez otpora - uvod u New Yoršku i New Jerseysku kampanju.
jun/jul - Počinju Čiroki-američki ratovi: Čirokiji napadaju granice američkih kolonija, kao i Prekoplanince u današnjem Tenesiju. Ovaj sukob traje s prekidima do 1794.

Jul/Juli/Srpanj

2. 7. - Kongres je izglasao prvi deo Leejeve rezolucije, o nezavisnosti kolonija (John Adams je mislio da će Drugi jul biti veliki praznik budućnosti).
4. 7. - Odobrena je Deklaracija o nezavisnosti SAD kojom predstavnici trinaest britanskih kolonija u Sjevernoj Americi objašnjavaju zašto su se odlučili na nezavisnost od matice zemlje i stvaranje novog entiteta pod nazivom Sjedinjene Američke Države.
8. 7. - Deklaracija nezavisnosti je prvi put javno pročitana, u Filadelfiji uz zvonjavu zvona, moguće i Zvona slobode, kao i u Easton, Pennsylvania i Trenton, New Jersey.
9. 7. - U gradu New Yorku je pročitana Deklaracija nezavisnosti, Sinovi slobode su srušili kraljev spomenik u Bowling Greenu. Provincijski kongres New Yorka u White Plainsu podržava kontinentalnu deklaraciju nezavisnosti i proglašavaju nezavisnost svoje države.
12. 7. - Komitet 13-ice je podneo nacrt ustava novog saveza Kontinentalnom kongresu - Članci konfederacije će biti usvojeni u novembru sledeće godine (na snazi 1781-89).
12. 7. - James Cook kreće na treću ekspediciju, zvanično da vrati Omaia kući, ali Admiralitet mu je naložio da potraži Sjeverozapadni prolaz.
jul - Hrvatsko kraljevsko vijeće je preneseno iz Varaždina u Zagreb - glavni grad Hrvatske.
16. 7. - Theresianische Judenordnung: novi porezi i zakonska ograničenja za austrijske Židove. U Banatu ograničena trgovina a i boravak.^[5]
18 - 19. 7. - Agent Kongresa Silas Deane stupa u kontakt sa Pierreom Beaumarchaisom radi nabavke naoružanja i opreme za američku vojsku^[6] - pošto Francuska još nije u ratu, stvar se od proletos tajno izvodi preko lažne firme "Roderigue Hortalez i kompanija".
22. 7. - Američki rat za nezavisnost: Bitka na Long Islandu, u kojoj britanske trupe nanose poraz Kontinentalnoj vojsci Georgea Washingtona.
25. 7. - Mletački dužd je dao dozvolu za gradnju crkve manastira Savine (završena 1799).^[7]
29. 7. - novembar - Domínguez–Escalanteova ekspedicija: dvojica franjevaca pokušavaju naći put između Santa Fe, New Mexico i Monterey, California, u oktobru su prvi Evropljani na Velikom kanjonu od 1540.

Avgust/August/Kolovoz

1. 8. - Španjolsko Vicekraljevstvo Río de la Plata je izdvojeno iz Perua (faktički okončano 1811/14, formalno 1825). Glavni grad je Buenos Aires.
2. 8. - Većina delegata Kongresa je danas potpisala Deklaraciju nezavisnosti.
5. 8. - Caričinim/Kraljičinom reskriptom, briga za školstvo u Hrvatskoj i Slavoniji (districtus studiorum zagrabiensis) stavljena je u dužnost posebne školske komisije, vrhovni ravnatelj je Nikola Škrlec Lomnički. Ranija isusovačka akademija je pretvorena u Kraljevsku akademiju s fakultetima teološkim, filozofskim i pravnim.^[8]
9. 8. - Poveljom Marije Terezije, Rijeka je neposredno pridružena ugarskoj kraljevini kao Corpus separatum hungaricum, nakon čega je grad izdvojen iz sastava Austrijskog primorja. Riječki status postoji do 1848. kada Jelačićevi panduri okupiraju Rijeku.
12. 8. - Washington je unapredio Thomasa Knowltona u potpukovnika i naredio mu da okupi jedinicu za izviđačke misije - Knowltonovi rendžeri se smatraju prvom obaveštajnom i prvom specijalnom jedinicom američke vojske.

Karta Manhattana iz 1781

27. 8. - Bitka na Long Islandu je britanska pobeda koja im omogućava zauzimanje New Yorka - ovo je bila prva bitka u kojoj su u britanskoj vojsci bile hesenske pomoćne snage, pristigle ranije tokom meseca.
31. 8. - Tadeusz Kościuszko se priključio Kontinentalnoj armiji - radi na fortifikacijama u Nju Džerziju, u oktobru je proizveden u inžinjerijskog pukovnika.

Septembar/Rujan

6. 9. - Uragan pogađa zaliv Pointe-à-Pitre na Guadeloupei, stradalo je 6.000 ljudi. Prethodno je pogodio Antigvu i Martinik, stradala je većina brodova jednog franko-holandskog trgovačkog konvoja.
7. 9. - Američki rat za nezavisnost: Ezra Lee bez uspjeha pokušava sa improviziranim podvodnim plovilom Turtle potopiti britanski linijski brod HMS Eagle, a što predstavlja prvi podmornički napad u historiji.
9. 9. - Kontinentalni kongres odlučuje da će se Sjedinjene Kolonije zvati Sjedinjene Države.
15. 9. - Američki rat za nezavisnost: Britanske trupe se iskrcavaju u Kip'sovom zaljevu na Manhattanu, zauzimaju New York, tada samo južni vrh otoka, ostaju do kraja rata 1783.
septembar - Američki kontranapad u ratu sa Čirokijima: državne milicije su uništile preko 50 varoši
16. 9. - Bitka na Harlemskim visovima na gornjem Menhetnu je prvi Washingtonov ratni uspeh; ali poginuo je Thomas Knowlton.
17. 9. - Španci osnovali presidio San Francisco, na ulasku u zaliv u Gornjoj Kaliforniji.
20/21. 9. - Veliki požar u Njujorku, možda i četvrtina grada je uništena, mnoge ostale zgrade su opljačkane
22. 9. - U Njujorku je obešen Nathan Hale zbog špijuniranja za Amerikance.
24. 9. - Prva konjska trka St. Leger Stakes, najstarija od pet britanskih klasika.

Oktobar/Listopad

7. 10. - Ruski prestolonaslednik Pavle, pet meseci nakon smrti prethodne supruge, ženi se po drugi put, Sofijom Dorotejom od Virtemberga, sada Marijom Fjodorovnom (vladarski par 1796-1801).
11. 10. - Bitka kod otoka Valcour na jezeru Champlain: Britanci su potukli američke brodove gen. Arnolda, ali im je napredovanje usporeno.
18. 10. - Bitka na Pell's Pointu u njujorškom Bronxu: britanska pobeda ali Washington je izbegao opkoljavanje.
21. 10. - Washington se povlači s Menhetna, odlazi u White Plains.
22. 10. - Jacques Necker je imenovan za direktora kraljevskog trezora, jer kao protestant ne može biti kontroler. Tokom prvog ministarstva, do 1781, pokušava namaći novac zajmovima i lutrijom umesto podizanjem poreza - ali dugovi rastu, pogotovu jer treba finansirati i američki rat.
26. 10. - Benjamin Franklin je poslat u Pariz (do 1785).
28. 10. - Pošto je poražen kod White Plainsa, Washington se povlači dalje na sever.

Novembar/Studeni

2. 11. - Školski ustav za pravoslavne trivijalne male škole u provincijalnom delu Banata: treba osnovati narodne škole za srpsku i rumunsku decu u svim opštinama gde postoji pravoslavna crkva.^[9] Škole su oduzete iz ruku sveštenika i pretvorene u državne ustanove.
- Teodor Janković-Mirijevski: Ručnaja knjiga potrebnaja magistrom - prerađeno delo J. I. Felbigera, sadrži i moderna ćirilična slova za "ћ/ć" i "џ/dž". On radi na reformi u Banatu, za pet godina je upetostručen broj škola i učenika.^[10]
4. 11. - Počela nastava na Pravnom fakultetu u Zagrebu.
16. 11. - Bitka za Fort Washington na severnom kraju Manhattana: Hesenci zarobljavaju garnizon od 3.000 Amerikanaca.
16. 11. - "Prvi pozdrav": američki brik Andrew Doria je pozdravljen topovskim salvama na holandskom otoku Sint Eustatius na način kako dolikuje suverenoj državi, što bi značilo prvo priznanje SAD (otok je rijetko mjesto gdje Amerikanci mogu kupiti naoružanje i municiju).
19. 11. - Bitka za Fort Lee: Britanci i Hesenci prelaze rijeku Hudson i invadiraju New Jersey, američke snage se evakuiraju sutradan.

Decembar/Prosinac

5. 12. - Na koledžu William & Mary u Williamsburg, Virginia osnovano je najstarije počasno studentsko društvo u SAD, Phi Beta Kappa (ΦΒΚ), prvo sa grčkim slovima.
13. 12. - Cook je imenovao Otoke princa Edwarda, između Afrike i, još neotkrivenog, Antarktika.
18. 12. - Sjeverna Karolina je dobila prvi ustav.
19. 12. - Thomas Paine je objavio prvi u nizu pamfleta "Američka kriza", kojima želi podstaći moral Amerikanaca ("Ovo su vremena koja iskušavaju ljudske duše: letnji vojnik i sunčani patriota će, u ovoj krizi, ustuknuti od službe svojoj zemlji; ali onaj koji je sada postojan, zaslužuje ljubav i zahvalnost čoveka i žene").
25/26. 12. - George Washington vodi jednu kolonu vojske iz Pensilvanije u Nju Džerzi preko zaleđene reke Delaware.

"Washington prelazi Delaware" (Emanuel Leutze, 1851)

26. 12. - Američki rat za nezavisnost: Bitka kod Trentona, u kojoj Kontinentalna vojska pod Georgeom Washingtonom iznenadnim napadom razbija hesenske najamnike u britanskoj službi - poticaj klonulom moralu Amerikanaca.
31. 12. - U okviru Virginije je formiran okrug Kentucky (zasebna država 1792).

Kroz godinu

Prva kupališna zgrada u Stubičkim Toplicama. U Novom Marofu nastaje Dvorac obitelji Erdődy.
Knjige:
- Pavle Đulinac "preveo prvo djelo iz lijepe književnosti", Marmontelovog "Velizarija".^[11]
- Ivan Krstitelj Lalangue: Medicina ruralis iliti Vračtva ladanjska.
- Zaharije Orfelin: Novjejšija slavjanskija propisi - uputstva o tehnici ispisivanja slova.^[12]
- Jovan Rajić: "Katihizis mali" - objavljen na narodnom jeziku, po zahtevu državnih vlasti.^[13]
- Ivan Lovrić napisao "Opaske" na Fortisovo djelo o Dalmaciji.
- Rajmund Kunić preveo Ilijadu na latinski.
- Filip Lastrić: drugo, dopunjeno izdanje u Ankoni Epitome vetustatum Provinciae Bosniensis.
Zdravstvene prilike u mletačkoj Istri "vrlo žalosne", zbog malarije.^[14]
U Parizu osnovana masonska loža Neuf Sœurs ("Devet sestara").
1776-90 - Ubrzano naseljavanje Nemaca u Baranji, smanjuje se udeo Srba.^[15]
Grad Guatemala se nalazi na novoj lokaciji, nakon što je Antigua Guatemala stradala u zemljotresu 1773.
Afganski vladar Timur Šah Durani prebaciju prestonicu iz Kandahara u Kabul.
U islamskoj revoluciji je zbačeno Carstvo Veliki Fulo (Denanke), osnovan je Imamat (Almamijat) Futa Toro na srednjem toku Senegala, jedna od fulanskih džihadijskih država (pod francuskom vlašću 1859).

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1776.

24. 6. - E.T.A. Hoffmann, njemački pisac, kompozitor i slikar († 1822)
11. 2. - Joannis Capodistrias, grčki državnik († 1831)
15. 2. - Jean-Pierre Boyer, predsednik Haitija († 1850)
9. 3. - Josip Austrijski, ugarski palatin († 1847)
10. 3. - Luise von Mecklenburg-Strelitz, pruska kraljica († 1810)
14. 3. - Eustahija Arsić, prva srpska spisateljica († 1843)
11. 6. - John Constable, britanski umjetnik († 1837.)
9. 8. - Amedeo Avogadro, italijanski kemičar († 1856)
12. 11. - Luka Didak Frano Sorkočević, književnik († 1865)
15. 11. - Pehr Henrik Ling, pionir švedske gimnastike († 1839)
16. 12. - Johann Wilhelm Ritter, fizičar († 1810)
27. 12. - Nikolaj Kamenski, ruski general († 1811)
Mehmed-beg Kulenović, bosanski kapetan († 1806)
Miloš Stojićević Pocerac, ustanički vojvoda († 1811)
Mihajlo Živković, slikar († 1824)
Mitropolit beogradski Melentije († 1833)
Sima Milosavljević Paštrmac, učesnik ustanaka († 1836)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1776.

6. 3. - Đuro Bane, pisac^[16] (* 1742)
24. 3. - John Harrison, tvorac marinskog hronometra (* 1693)
25. 8. - David Hume, škotski filozof (* 1711)
5. 9. - Anton de Haen, lekar inovator (* 1704)
22. 9. - Nathan Hale, američki pomorac i revolucionar (pogubljen) (* 1755)
17. 11.. - James Ferguson, škotski astronom (* 1710)
Sveti novomučenik Nikola - pravoslavni svetitelj

Reference

↑ Historija n. J. II, 1095
↑ Povijest grada Rijeke (1775 - 1800 godina). formula1-dictionary.net
↑ Istorija s. n. IV-1, 452
↑ Istorija s. n. IV-1, 455
↑ Historija n. J. II, 1180
↑ Beaumarchais and his times: Sketches of French Society in the 18th ..., vol 3, p. 144 by Louis de Loménie
↑ MANASTIR SAVINA VELIKA CRKVA USPENJA BOGORODICE. rastko.rs
↑ Historija n. J. II, 1093
↑ Istorija s. n. IV-1, 268
↑ Srbi u Rumuniji od ranog srednjeg veka do današnjeg vremena. rastko.rs
↑ Historija n. J. II, 1194
↑ Istorija s. n. IV-2, 82
↑ Istorija s. n. IV-2, 91
↑ Historija n. J. II, 1245
↑ Istorija s. n. IV-1, 214
↑ XVIII vek: Doba prosvećenosti. rastko.rs

Literatura

Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)

[1] Historija n. J. II, 1095

[2] Povijest grada Rijeke (1775 - 1800 godina). formula1-dictionary.net

[3] Istorija s. n. IV-1, 452

[4] Istorija s. n. IV-1, 455

[5] Historija n. J. II, 1180

[6] Beaumarchais and his times: Sketches of French Society in the 18th ..., vol 3, p. 144 by Louis de Loménie

[7] MANASTIR SAVINA VELIKA CRKVA USPENJA BOGORODICE. rastko.rs

[8] Historija n. J. II, 1093

[9] Istorija s. n. IV-1, 268

[10] Srbi u Rumuniji od ranog srednjeg veka do današnjeg vremena. rastko.rs

[11] Historija n. J. II, 1194

[12] Istorija s. n. IV-2, 82

[13] Istorija s. n. IV-2, 91

[14] Historija n. J. II, 1245

[15] Istorija s. n. IV-1, 214

[16] XVIII vek: Doba prosvećenosti. rastko.rs

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]