Hudson (rijeka)
Hudson (izgovor: [Hadson]) je rijeka na istoku Sjedinjenih Američkih Država duga 507 km.[1]
| Hudson | |
|---|---|
 | |
| Lokacija | |
| Kontinenti | Sjeverna Amerika |
| Države |  SAD |
| Pokrajine | New York, New Jersey |
| Gradovi | New York, Jersey City, Yonkers, Troy, Albany, Peekskill |
| Hidrografija | |
| Izvor – aps. visina – koordinate | Masiv Adirondack 1,629[1] m 44°7′4″N 73°55′4″W |
| Ušće – aps. visina – koordinate | Njujorški zaljev 0 m 40°42′11″N 74°01′34″W |
| Dužina | 507[1] km |
| Pritoke | lijeve: Schroon, Batten Kill, Hoosic, Kinderhook, Roeliff Jansen Kill, Wappinger, Croton desne: Cedar, Sacandaga, Mohawk, Normans Kill, Catskill, Esopus, Rondout, Wallkill |
| Hidrologija | |
| Protok – srednji | 620 m³/s |
| Sliv – površina | atlanski 34,628[1] km² |
| Ulijeva se u | Njujorški zaljev |
| Karta | |
 Karta sliva rijeke | |
Karakteristike uredi
Hudson protiče gotovo čitavom svojom dužinom po saveznoj državi New York, osim zadnjih 34 km prije ušća gdje formira granicu sa Državom New Jersey.
Rijeka se formira od više vodotoka, koji izviru iz nekoliko manjih glacijalnih jezera u Masivu Adirondack pored planine Marcy visoke 1,629 m (najviša planina New York), i teče oko 507 km kroz istočni dio države. Kao službeni izvor računa se jezero Tear of the Clouds iz kog izvire glavni vodotok Opalescent.[1]
Hudson prvih 174 km teče uz velike meandre u smjeru jugoistoka prema Corinthu - Okrug Saratoga, zatim skreće prema sjeveroistoku do Hudson Fallsa. Od tamo teče gotovo pravolinijski na jug 320 km do Njujorškog zaljeva.[1]
Rijeka Hudson ima sliv od 34,628 km². U svom donjem toku u dužini od oko 240 km, rijeka teče kroz dolinu koja se širi prema moru i ušću i produžuje za oko 322 km u dubok podmorski kanjon. Plima se osjeti daleko na sjeveru sve do ustave kod Troya, pri čemu prosječna razlika plime i oseke iznosi 1,4 metara. Rijeka je najšira između okruga Westchester i Rockland gdje ima 5 km, ali se ubrzo nakon ponovno sužava na 1,2 km kod ušća.[1]
Zajedno sa najvećom pritokom Mohawk, ona je jedan od najvažnijih plovnih puteva Sjedinjenih Američkih Država.[1]
Historija uredi
Indijansko pleme Mahican zvalo je rijeku - Muhheakunnuk (Velika voda u stalnom pokretu). Prvi evropski moreplovac koji je zaplovio Hudsonom bio je Giovanni da Verrazzano - 1524., ali je rijeka dobila ime po engleskom moreplovcu Henryu Hudsonu, koji ju je istraživao 1609.[1]
Rijeka Hudson imala je strateški značaj u vrijeme Američkog rata za nezavisnost, pa je zbog tog bila poprište brojnih bitaka, uključujući i odlučujuću američku pobjedu u Bitci kod Saratoge i pobjedu u pomorskoj bitci kod Tappana. Ali je isto tako bio poprište velikog poraza, kad je tadašnji komandant američkih utvrda - Benedict Arnold, prebjegao na britanski brod usidren u blizini, nakon otkrića da je izdajica i prepustio Britancima New York. Zbog tog je George Washington koji je 1782. imao svoj štab na zapadnoj obali rijeke u Newburghu, nešto kasnije raspustio američku vojsku u tom kraju.[1]
Rijeka protiče pored Vojne akademije West Point i Hyde Parka u kom je živio predsjednik Franklin D. Roosevelt.[1]
Iskapanjem tri kanala početkom 19. vijeka prema Jezeru Erie, Delawaru i Jezeru Champlain, Hudson je postao povezan sa Velikim jezerima, Delawarom i krajevima u dolini rijeke Saint Lawrence. Zbog tog je postao važan faktor u naseljavanju i rastu Srednjeg Zapada, kao i Države New York. Prvi parobrod na redovnoj liniji Roberta Fultona zaplovio je Hudsonom 1807., pa je rijeka ubrzo postala jedan od glavnih trgovačkih puteva.
Najveći gradovi duž njegovog donjeg toka dugovali su svoj rani prosperitet zahvaljujući trgovini kitovim uljem i sličnim stavarima od kitova, da bi krajem 19. vijeka izrasli u [luka|luke]] za prekoceanske flote.[1]
Prva pravila navigacije po rijeci uvedena su još 1797. da bi 1892. Hudson bio proglašen federalnim plovnim putem. Rijeka je bila otvorena i plovna do Albanya tokom cijele godine za prekoceanske brodove, te od početka maja do sredine novembra do Velikih jezera (preko kanaliziranog Mohawka) i sistema kanala.[1]
Vremenom je putnički promet na rijeci zamro, kad ga je istisnuo željeznički i kasnije automobilski. Zbog tog su preko rijeke podignuti brojni mostovi, uključujući (od sjevera prema jugu) Castleton (izgrađen 1959), Rip Van Winkle (1935), Newburgh-Beacon (1963), Bear Mountain (1924), Tappan Zee (1956) i George Washington (1931).[1]
New York i sjeverni New Jersey povezani su željezničkim i automobilskim tunelima.[1]
Zagađenje rijeke od industrijskog otpada i fekalija ostao je trajan problem.[1]
Izvori uredi
Vanjske veze uredi
- Hudson River Environmental Society Arhivirano 2017-01-17 na Wayback Machine-u (en)
- Riverkeeper (en)