Ovo je članak o godini 1732.

Godina 1732 (MDCCXXXII) bila je prijestupna godina koja počinje u utorak po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u subotu po julijanskom kalendaru.

Milenijum: 2. milenijum
Vjekovi: 17. vijek18. vijek19. vijek
Decenija: 1700-e  1710-e  1720-e  – 1730-e –  1740-e  1750-e  1760-e
Godine: 1729 1730 173117321733 1734 1735
Royal Opera House.
1732. po kalendarima
Gregorijanski 1732. (MDCCXXXII)
Ab urbe condita 2485.
Islamski 1144–1145.
Iranski 1110–1111.
Hebrejski 5492–5493.
Bizantski 7240–7241.
Koptski 1448–1449.
Hindu kalendari
Vikram Samvat 1787–1788.
Shaka Samvat 1654–1655.
Kali Yuga 4833–4834.
Kineski
Kontinualno 4368–4369.
60 godina Yang Voda Miš
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11732.
p  r  u
Podrobnije: Kalendarska era

Događaji

uredi

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

uredi
  • 10. 1. - Ahmet-pašin ugovor između Osmanskog carstva i Persije: Osmanlije zadržavaju zauzeća na Kavkazu a priznaju gubitke u zapadnoj Persiji (obe strane nezadovoljne).
  • 21. 1. - Rusko Carstvo i safavidska Perzija sklapaju Sporazum u Reštu kojim Rusija prepušta sve teritorije južno od rijeke Kure koje je preuzela od Perzije nakon Prvog rusko-perzijskog rata (južna obala Kaspijskog jezera); Perzija se zauzvrat obavezuje dati povlastice ruskim trgovcima u Perziji i pomoći povratku pro-ruskog kralja Vahtanga VI na gruzijsko prijestolje.
  • januar, krajem - Napisan hatihumajun s ciljem zaustavljanja pojava zbog kojih se raspada timarski sistem u Osmanskom carstvu.[1]
  • 2. 2. - Salcburški protestanti: pruski kralj im izdaje Pozivni patent kojim ih proglašava za svoje podanike, pošto ih salcburški knez-biskup protjeruje - od aprila od augusta preseljava ih se preko 20.000, većina odlazi u Istočnu Prusku.
  • 9. 2. - Prvi brod Švedske Istočnoindijske kompanije je krenuo prema Kini - vraća se posle 18 meseci i znatnih žrtava, ali ostvaruje veliki profit.
  • 16. 2. - Izjasnitelni (objašnjavajući) reskript cara/kralja Karla VI: i dalje se insistira na sužavanju srpskih privilegija, odnosi se samo na Srbiju i Banat.[2]
  • 27. 2. - Naderova Heratska kampanja: slomljena je pobuna afganskih abdalijskih plemena, Herat je ponovo pod persijskom vlašću.
  • 3. 3. - Engleski kapetan Charles Gough vidio otok Gough u južnom Atlantiku (u stvari ponovno otkriće otoka koje je 1505 vidio Portugalac Gonçalo Álvares).
  • 9. 3. - Španski princ Carlos, na putu prema svom vojvodstvu Parmi i Pjačenci stiže u posetu medičijevskoj Firenci - Gian Gastone ga na Ivanjdan proglašava za naslednika Toskane, što izaziva nesuglasice sa carem Karlom VI, Karlos konačno stiže u Parmu u oktobru.
  • 12. 3. - Hekimoğlu Ali-paša je prvi put osmanski veliki vezir (do 1735), nakon Topal Osman-paše. Nastavlja se rad na formiranju humbaradžijskog (artiljerijskog) odžaka, na čelu sa francuskim preobraćenikom Humbaradži Ahmet-pašom (Claude Alexandre de Bonneval).

April/Travanj – Jun/Lipanj

uredi
  • 12. 4. - Danska azijska kompanija dobija povelju od kralja Kristijana VI, sa monopolom na 40 godina. (→ Danska Indija)
  • 16. 4. - Persijski safavidski šah Tahmasp II je zbog poraza od Osmanlija prinuđen od Nader-šaha na abdikaciju u korist nedavno rođenog Abbasa III. Nader-šah se i formalno proglašava vladarem 1736, a poslednji Safavidi su ubijeni 1740.
  • proleće - Dolazak nemačkog odreda od 200 ljudi i glasine o povratku komorske vlasti izazivaju još jednu pobunu u Lici, i Srba i Hrvata. Vođa pobunjenika Jure Tomljenović će biti raščerečen.[3]
  • 13. 5. - Pod uticajem habsburške intervencije, korzikanski pobunjenici potpisali sporazum po kome se vraća vlast Đenovske republike - zloupotrebe se nastavljaju pa je ustanak obnovljen 1734.
  • 20. 5. - Antoine Grimaldi postaje regent Monaka, pošto su se njegov zet i sestrić, Jacques I i Honoré III vratili u Pariz (čak do 1784).
 
Canaletto: "Pogled na ulaz u Arsenal"

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

uredi
  • 1 - 2. 7. - Španci povratili gradove Oran i Mers el-Kébir u Alžiru, koje su izgubili 1708. - zadržavaju ih do 1792.
  • august - Ruski istraživač Mihail Gvozdev dopire do Rta Dežnjev na krajnjem istoku azijskog kontinenta odakle će, kao prvi Evropljanin, prijeći Beringov tjesnac i otkriti Rt Princa od Walesa na krajnjem zapadu Sjeverne Amerike.
  • 16. 8. - Malteški vitezovi pobedili Osmanlije u pomorskoj bici kod Damijete u Egiptu - radilo se o trgovačkom konvoju ali teret još nije bio utovaren...
  • 13. 9. - Sporazum tri crna orla: Rusija i Austrija se dogovaraju, čemu se Pruska pridružuje u decembru, u vezi nasledstva u Poljskoj-Litvaniji (August II Jaki umire početkom sledećeg februara) - nije ratifikovan, planovi su promenjeni sledeće godine.
  • 16. 9. - Montreal je pogođen zemljotresom i požarom, stradalo je 30% kuća.
  • 23. 9. - Džungarsko-qingovski ratovi: Halha Mongoli, saveznici kineske dinastije Qing, porazili Džungare kod manastira Erdene Zuu - Kina zatim sklapa mir sa Džungarskom kanatom, sledeći sukob je 1755.
  • septembar-oktobar - Glad ere Kyōhō u Japanu: rod pirinča je skoro četiri puta manji nego inače, zbog najezde skakavaca i epidemije među teglećim životinjama - do marta zvanično umire 12.172, a možda i 169.000 ljudi.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

uredi

Kroz godinu

uredi
  • Ivan V. Drašković, od 1718. banski namjesnik, imenovan je za hrvatskog bana i postavljen za glavnoga zapovjednika Banske krajine (umire sljedeće godine).
  • Završena gradnja ceste Karoline u Hrvatskoj.
  • Bećir-paša Čengić je hercegovački sandžak-beg.
  • U Bosni se opet pojavila kuga, s prekidima traje deset godina; kroničar kaže da u Sarajevu, Mostaru i Banjoj Luci umire 300 osoba svakog dana[6] (u mahzaru iz 1737. se pominje "20.000" junaka koji su otišli pod zemlju[7]).
  • Grof Cordua pokušava reorganizirati Varaždinski generalat: snizio je plaće vojnicima a povisio zapovjednicima, predlaže ukidanje stare krajiške samouprave, što izaziva otpor.[8]
  • Na inicijativu Nikole Popovića, dvor poslao komisiju u Varaždinski generalat da razdvoji pravoslavne od unijata - skoro svi krajišnici se izjašnjavaju za "istočnu" crkvu.[9]
  • Uređenje plovidbe na Savi do Siska.[10]
  • U Beogradu se pominje Velika škola ili Akademija, verovatno viša gimnazija, koja rad mora nastaviti u Sr. Karlovcima, a ostaje samo niža dvorazredna gimnazija ili Latinska škola.[11]
  • U Karlovačkoj arhidijecezi 104 crkve i sveštenici u Sremu imaju 465 knjiga "srbulja" i 681 primerak ruskih knjiga.[12]
  • 1732-40 - Bogoslovska škola u Novom Sadu, za dalje studije se odlazi u Rusiju.[13]
  • Peštanski magistrat ne prima u svoju skupštinu i odbor srpske građane i zabranjuje im dalje doseljavanje.[14]
  • Obnovljen Kokand na istoku današnjeg Uzbekistana, sedište kanata do 1876.
  • Herman Boerhaave objavio Elementa chemiae, možda prvi udžbenik hemije.

Rođenja

uredi

Smrti

uredi
Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1732.

Reference

uredi
  1. Istorija s. n. IV-1, 96
  2. Istorija s. n. IV-1, 130
  3. Istorija s. n. IV-1, 181-2
  4. Istorija s. n. IV-1, 130-1
  5. Istorija s. n. IV-1, 103
  6. Historija n. J. II, 1337
  7. Historija n. J. II, 1325
  8. Historija n. J. II, 1049-50
  9. Istorija s. n. IV-1, 189
  10. Historija n. J. II, 1084
  11. Istorija s. n. IV-1, 134
  12. Ruski uticaj među Srbima. rastko.rs
  13. Historija n. J. II, 1162
  14. Гаврил Стефановић Венцловић. rastko.rs
Literatura
  • Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
  • Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)