1772

godina
(Preusmjereno sa stranice 1772.)
Ovo je članak o godini 1772.

Godina 1772 (MDCCLXXII) bila je prijestupna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u nedjelju po julijanskom kalendaru.

Milenijum: 2. milenijum
Vjekovi: 17. vijek18. vijek19. vijek
Decenija: 1740-e  1750-e  1760-e  – 1770-e –  1780-e  1790-e  1800-e
Godine: 1769 1770 177117721773 1774 1775
Egzekucija Johanna Friedricha Struenseea.
1772. po kalendarima
Gregorijanski 1772. (MDCCLXXII)
Ab urbe condita 2525.
Islamski 1185–1186.
Iranski 1150–1151.
Hebrejski 5532–5533.
Bizantski 7280–7281.
Koptski 1488–1489.
Hindu kalendari
Vikram Samvat 1827–1828.
Shaka Samvat 1694–1695.
Kali Yuga 4873–4874.
Kineski
Kontinualno 4408–4409.
60 godina Yang Voda Zmaj
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11772.
p  r  u
Podrobnije: Kalendarska era

Događaji

uredi

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

uredi

April/Travanj – Jun/Lipanj

uredi
  • 1. 4. (godina Meiwa 9, 29. dan 2. lun. meseca) - Ogroman požar u Edu/Tokiju.
  • 2. 4. - Umro je stonski biskup Petar Budmani, u septembru dolazi Franjo Sorkočević (do 1800).
  • 8. 4. - Austrija poništava prošlogodišnji ugovor sa Osmanskim carstvom, pošto je ruska carica Katarina obećala vratiti Moldaviju i Vlašku.
  • 26. 4. - Krakovski zamak se predao Suvorovu.
  • 28. 4. - Warren Hastings postaje guverner Bengala, zatim prvi generalni guverner 1773-85. Uz Roberta Clivea se smatra utemeljivačem Britanske Indije.
  • proleće - Kavkaski teater Rusko-turskog rata: ruska vojska se povlači.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

uredi
  • 4. 7. (ili 2. 8.?) - Velika oluja pogađa japanski Kantō, donosi poplave i uništava useve, praćena još jednom jakom olujom 15 dana kasnije.
  • 13. 7. - James Cook kreće na drugo putovanje, sa dva broda, Resolution i Adventure, ne bi li konačno utvrdio ima li kontinenta u južnom Pacifiku (do 1775). Uspešno je testiran hronometar K1 Larcuma Kendalla, član ekspedicije je i mladi George Vancouver.
 
Prva podjela Poljske
  • 5. 8. - Podjela Poljske:
    • Pruska uzima veći deo Kraljevske Pruske, uključujući Ermland/Warmiju, ali bez Gdanjska i Torunja; distrikt Netze/Nadnoteck iz severne Velikopoljske i severnu Kujaviju (ca. 36.000 kvkm sa 600.000 stanovnika). Dogodine je iz ovoga osnovana provincija Zapadna Pruska, kojim su povezane pruska Pomeranije i Istočna Pruska. Poljska-Litvanija je ostala bez izlaza na more, 80% njenog izvoza će biti izloženo velikim pruskim carinama.
    • Austrijska particija: šleska vojvodstva Zator i Aušvic; malopoljski okruzi Kraków (bez grada Krakowa), Sandomierz i Galicija, uključujući Lavov (83.000 kvkm i 2,6 miliona stanovnika). Iz ovoga nastaje Kraljevina Galicija i Lodomerija (do 1918).
    • Ruska particija: teritorije na severoistoku, deo Livonije, veći deo Inflantskog vojvodstva (bez zapadnih eksklava Kurlandske biskupije, istok Belorucije - Vitebsk, Polock, Mstislavlj (92.000 kvkm, 1,3 miliona stanovnika). Nove teritorije čine veći deo nove Pskovske gubernije.
  • 12. 8. - Erupcija vulkana Papandayan nedaleko od Bandunga na Javi: urušavanje dovodi do lavine koja je uništila 40 sela sa 3.000 ljudi.
  • avgust - Carica Katarina uzima novog ljubavnika Aleksandra Vasilčikova (do 1774), pošto je obaveštena o preljubi Grigorija Orlova.
  • 21. 8. - Švedski kralj Gustav III donosi novi ustav kojim je de facto izveo puč, odnosno uveo apsolutnu monarhiju, oduzevši sve ovlasti parlamentu i okončavši više od pola vijeka tzv. Doba slobode u Švedskoj (Gustav je ubijen 1792, apsolutizam traje do 1809).
  • 28. 8. - Rusko-turski pregovori u Fokšanju se prekidaju jer Osmanlije ne žele priznati nezavisnost Krimskog kanata - nastavljaju se u Bukureštu u novembru.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

uredi
  • 15. 10. - Bjelovar, središte Varaždinskog generalata, dobija crkvu Tereze Avilske, od ove godine je glavno sajmišno mjesto generalata.
  • oktobar - Leopold i Wolfgang Mozart idu na treče putovanje u Italiju, u Milano. Pošto je salcburški nadbiskup uzeo Domenica Fischiettija za kapelmajstora, a ne Leopolda, ovaj se nada Wolfgangovom zaposlenju u Italiji (ne znajući za negativan stav carice Marije Terezije).
  • oktobar? - Manastiri Bazjaš i Kusić su pripojeni Zlatici kod Prnjavora u dan. Rumuniji.
  • 2. 11. - U Masačusetsu je, po zamisli Samuela Adamsa, osnovan prvi Komitet korespondencije, a u drugim kolonijama do 1774 - koordinacija otpora Britanskom parlamentu, zatim podrška nezavisnosti.
  • 7. 11. - Španski moreplovac Domingo de Bonechea je posetio Tahiti.
  • 6 - 8. 11. - Pomorska Patraska bitka je ubedljiva ruska pobeda Konjajeva nad osmanskom flotom iz Ulcinja i Tunisa; s Rusima su ratovali i Ivan i Jovan Vojnović i kap. Knežević.[1]
  • 12. 11. (1. 11. po j.k.) - Karasubazarski ugovor: Krimski kanat se proglašava nezavisnim pod pokroviteljstvom Rusije, luke Kerč, Jenikale i Kinburn pripadaju Rusiji.
  • 18. 11. - Umro je Madhavrao I, peshwa ili "premijer", Maratske konfederacije, nasleđuje ga brat Narayan Rao (ubijen sledećeg avgusta).
  • 22. 11. - Cookova ekspedicija je krenula od Rta dobre nade prema jugu, pokušavaju naći otok Bouvet ali ne uspijevaju.
  • 10. 12. (ili 25. 11.?) - U Japanu je uvedena nova era, An'ei (do 1781), nakon što je kraj ere Meiwa prošao u velikim nesrećama (Meiwa ku, tj. "Meiwa 9" = Meiwaku, "nesreća").
  • 22. 12. - U Sarajevo je stigao kul-ćehaja (kul-čauš) Ali-aga, koga je Porta poslala umesto bosanskog valije Abdulah-paše Muhsinzadea, koga se "nitko ne bojaše". Ali-aga koristi velika ovlašćenja za likvidiranje zlikovaca; zulumćari su se smirili u vladavini straha (ostaje do 1776). U Travnik je u ovo vreme došao muselim Stambolija, koji je zadao mnogo straha vilajetu.[2]
  • 26. 12. - U Milanu izvedena Mozartova ozbiljna opera Lucio Silla.
  • potkraj godine - U Crnu Goru stiže ruski podoficir Savić Barjanović, Crnogorac, sa instrukcijama ruskog dvora da se formiraju oružani organi vlasti - Šćepan Mali je formalno poglavar ali pravu vlast bi imao neki Crnogorac na čelu odreda od osamdeset ljudi za vršenje pravde.[3]

Kroz godinu

uredi
  • U Hrvatskoj se provodi popis bez sudjelovanja sabora - predmeti oporezivanja su svrstani u razrede. Hrvatska više nema svoj proračun - sredstva za škole i slično se dodjeljuju iz vojne blagajne, organe kraljevske uprave od sljedeće godine isplaćuje Ugarska komora.[4]
  • Na snagu je stupila urbarijalna regulacija u Ugarskoj - ograničena prava plemića i dužnosti kmetova prema vlasteli.[5]
  • Vodi se računa da mlinovi na (habsburškom) Dunavu, kojih ima 600, ne ometaju plovidbu.[6]
  • Stefan Vujanovski: "Nemeckaja grammatika" - prvi praktični udžbenik nemačkog jezika među Srbima, na crkvenoslovenskom.
  • Zaharije Orfelin izdaje u Veneciji "Žitije i slavnija dela Gosudara imperatora Petra Velikago".[7]
  • Neki Hristofor beleži 1762. i 1772. propadanje manastira Gračanica - tipično stanje većine srpskih manastira u ovom periodu.[8]
  • Skopski nadbiskup Matija Masarek primećuje da još uvek ima mnogo pravoslavaca, mada ih je mnogo istrebljeno od islamskih Albanaca[9]
  • Nove crkve: Našašća Sv. križa u Petlovcu, kapela Žalosne Marije u Karlobagu, sv. Ivana Nepomuka u Vinkovcima
  • Daniel Rutherford je otkrio "otrovni" ili "flogistikovani vazduh" - azot/dušik.
  • Antoine Lavoisier je utvrdio da fosfor i sumpor postaju teži prilikom sagorevanja - jer se kombinuju sa vazduhom.
  • Johann Heinrich Lambert uvodi sedam kartografskih projekcija
  • Indijska država Kuč Bihar se oslobodila butanske vlasti uz pomoć Britanaca.

Rođenja

uredi

Smrti

uredi
Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1772.

Reference

uredi
  1. Admirali i generali Vojnovići u ruskoj vojsci. rastko.rs
  2. Istorija s. n. IV-1, 452
  3. Historija n. J. II, 1274
  4. Historija n. J. II, 1091-2
  5. Historija n. J. II, 874
  6. Historija n. J. II, 1181
  7. Historija n. J. II, 1196
  8. Историја манастира Грачанице. rastko.rs
  9. Knjiga o Kosovu. rastko.rs
Literatura
  • Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
  • Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)