Druga jugoslovenska armija

Druga armija Jugoslovenske armije formirana je 1. januara 1945. godine od Južne operativne grupe divizija NOVJ koju je sačinjavao Četrnaesti srpski korpus sa: Sedamnaestom istočnobosanskom, 23. i 25. srpskom, 28. slavonskom i 45. makedonskom divizijom, koje su krajem decembra 1944. godine forsirale Drinu i dejstvovale u istočnoj Bosni.

Druga armija JA
Segment	Jugoslovenske armije
Lokacija osnivanja	Beograd
Jačina	oko 60.000
Formacija	17. istočnobosanska divizija 23. srpska divizija 25. srpska divizija 28. slavonska divizija 45. srpska divizija
Komandanti
Komandant	Koča Popović
Angažman
Bitke	Operacija Majska oluja Završne operacije

U operativnom smislu Drugoj armiji JA, od 17. marta je bila potčinjena i Sarajevska operativna grupa, u čijem sastavu su bili Drugi udarni korpus (Treća udarna, 29. hercegovačka i 37. sandžačka divizija), Treći bosanski korpus (27. i 38. istočnobosanska divizija) i Peti bosanski korpus (Četvrta i Deseta krajiška divizija). U to vreme su pod neposrednom komandom Štaba armije bile Prva i Druga armijska brigada i jedan protivtenkovski divizion, dok je njena Treća armijska brigada bila u formiranju. Pri formiranju divizija je imala oko 60.000, a početkom maja 1945. godine već oko 110.000 boraca.

Komandant Druge armije bio je Koča Popović, politički komesar Blažo Lompar, a načelnik Štaba Ljubo Vučković.

Borbeni put Druga armije

U periodu od januara do marta 1945. godine Druga armija JA vodila je oštre borbe sa jačim nemačkim i ustaško-domobranskim snagama na komunikaciji Vlasenica-Zvornik-Bijeljina, zatim na sektoru Bijeljina, Brčko, Doboj, Tuzla i sa četnicima na Majevici, Ozrenu i Trebavi. U tim borbama je pretrpela velike gubitke. Od 1. I do 20. II 1945. godine izbačeno je iz stroja 8049 boraca i rukovodilaca.

„Nezahvalan je bio i nezahvalan se pokazao zadatak II armije, od prelaska Drine.... Vojska mlada, gotovo bez iskustva, kadrovi takođe, baze za snabdevanje daleko, evakuacija ranjenika takođe, teritorija opustošena, na sve strane izdajničke grupe, front dugačak, isturen u odnosu na ostale, borbe neprestane, ni jedan dan mira za sređivanje i učvršćivanje jedinica — jednom reci veliki teret, instruktora malo, snabdevanje neredovno, preoružanje neizvršeno.“

(general Koča Popović)

Krajem marta 1945. godine 2. jugoslovenska armija odbila je jak protivnapad nemačkog 34. armijskog korpusa u operaciji Majska oluja.

U završnim operacijama imala je zadatak da u početnom periodu operacija, angažovanjem svojih divizija u dolini reke Bosne, obezbedi unutrašnje bokove Prve i Četvrte armije JA, i da za vreme Sarajevske operacije održava operativnu vezu sa Sarajevskom operativnom grupom. Posle toga nastupala je pravcem Doboj-Derventa i desnom obalom reke Save da bi što pre izbila u dolinu reka Une i Krke, obezbeđujući desni bok i pozadinu Četvrte armije i sadejstvujući Prvoj armiji koja je nastupila severno od Save. Njene jedinice su 5. aprila prešle u opštu ofanzivu na tzv. Dobojski mostobran, 17. aprila oslobodile Doboj, posle čega je delom svojih snaga izbila u rejon Bosanskog Broda, koji je oslobodila 20. aprila, a deo 23. srpske divizije sadejstvovao je Prvoj armiji u oslobođenju Slavonskog Broda.

U daljem nastupanju na zapad, Druga armija je oslobodila Banja Luku 22. aprila, a Bosansku i Staru Gradišku 24. aprila. Tada su u njen sastav ušle Četvrta, Deseta i 39. krajiška divizija iz Petog bosanskog korpusa i Treća udarna divizija iz Drugog udarnog korpusa. Za operacije u donjem toku reke Une i u prostoru Karlovca, krajem aprila 1945. godine pod njenu komandu je stavljena i 34. hrvatska divizija iz Četvrtog hrvatskog korpusa. Tada su u okviru Druge armije formirane Unska operativna grupa (23. srpska, 28. slavonska, 39. krajiška i 45. srpska divizija) i Karlovačka operativna grupa (Treća udarna, Četvrta i Deseta krajiška i 34. hrvatska divizija), dok je 25. srpska divizija vodila borbe s ustaškom grupacijom u trouglu reka Bosne i Save.

Unska operativna grupa izbila je do 27. aprila pred neprijateljski front na reci Uni od Bosanskog Novog do Jasenovca, a Karlovačka operativna grupa produžila je preko Bihaća i Slunja na sektor karlovačkog utvrđenog rejona. Od 27. aprila do 2. maja Unska grupa divizija razbila je snage nemačkog 15. brdskog armijskog korpusa i oslobodila Hrvatsku i Bosansku Dubicu, Kostajnicu, Kostajnicu, Dobrljin, Dvor na Uni i Novi Grad, a zatim produžila preko Siska i Petrinje ka Zagrebu. Karlovačka grupa divizija od 30. aprila do 6. maja vodila je teške borbe protiv snaga nemačkog 91. armijskog korpusa, uništila neprijatelja u dobro branjenim uporištima: Generalskom Stolu, Dugoj Resi i oslobodila Karlovac.

Potom je Druga armija pristupila gonjenju neprijatelja pravcem Metlika-Novo Mesto-Kranj i Krško-Zidani Most, a delovi 28. slavonske i 45. srpske divizije, odbacivši 7. SS diviziju „Princ Eugen“, ušli su ujutro 8. maja s juga u Zagreb, i u sadejstvu sa snagama Prve armije oslobodile ga. Podržavajući gonjenje neprijatelja, jedinice Druge armije su od 10. do 15. maja prinudile na kapitulaciju i razoružale nemačku 7. SS diviziju Princ Eugen i 373. legionarsku diviziju i brojne ustaške i četničke jedinice na prostoru između Zagreba i Zidanog Mosta, a u sadejstvu sa jedinicama Prve i Treće armije i ostale neprijateljske snage u Štajerskoj i Gorenjskoj, gde je završila svoj ratni put.

Od svog formiranja do 15. maja 1945. godine Druga armija je uništila oko 30.000 i zarobila 36.614 neprijateljskih vojnika, podoficira i oficira, uz sopstvene gubitke od 4.961 poginulog i 14.212 ranjenih. Samo od 10. do 15. maja njene jedinice zarobile su 21.000 neprijateljskih vojnika i zaplenile 29 tenkova i drugog naoružanja.

Literatura

Portal NOB Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

• Milovan Dželebdžić: DRUGA JUGOSLOVENSKA ARMIJA, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1989
• Vojna enciklopedija (knjiga druga). Beograd 1971. godina