3. udarna divizija NOVJ

(Preusmjereno sa stranice Treća udarna divizija NOVJ)

Treća udarna divizija NOVJ formirana je naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ od Pete proleterske crnogorske udarne brigade, Desete hercegovačke udarne brigade i Prve dalmatinske udarne brigade 1. novembra 1942. godine u Tičevu. Smatrala se jednom od elitnih jedinica NOVJ.

3. udarna divizija
Jedinice 3. udarne divizije u Tuzli oktobra 1943..
Osnivanje1. novembar 1942.
Mesto formiranja:
Tičevo, Bosanska krajina
FormacijaPeta proleterska brigada
Prva dalmatinska brigada
Deseta hercegovačka brigada
Jačina3.280 vojnika i oficira
DeoNarodnooslobodilačke vojske Jugoslavije
Angažovanje
Komandanti
KomandantPero Ćetković

Prvi komandant divizije, Pero Ćetković, poginuo u Hercegovini marta 1943, a treći komandant Sava Kovačević na Sutjesci juna iste godine.

Borbeni put Treće divizije

uredi

Nakon formiranja divizija kao celina učestvovala je krajem novembra i početkom decembra 1942. godine u borbama za Jajce. Zatim je prešla u nastupanje na osovinske garnizone i komunikacije u srednjoj Bosni.

Bitka na Neretvi (1943)

uredi
 
Borci 3. divizije na maršu, 1943

Tokom Bitke na Neretvi u ofanzivi u dolinu Neretve predstavljala je srednju napadnu kolonu i zauzela italijanski garnizon u Prozoru. Učestvovala je u protivudaru kod Gornjeg Vakufa i u razbijanju četnika kod Nevesinja i Kalinovika. U Nevesinju je 28. marta 1943. poginuo komandant Pero Ćetković, narodni heroj.

Bitka na Sutjesci (1943)

uredi
 
Komandant divizije Sava Kovačević i pisac Veselin Masleša, obojica poginuli na Sutjesci.

Tokom Bitke na Sutjesci, Treća divizija bila je deo Južne operativne grupe; iz njenog sastava izašla je Deseta hercegovačka brigada, a ušla Treća sandžačka brigada. Divizija je ostala u zaštitnici sa Centralnom bolnicom - štitila je oko dve hiljade ranjenika, koji se nisu smeli ostaviti ni po koju cenu.[1]

3. divizija je, sa ranjenicima, ostala odsečena na Sutjesci i, na kraju, razbijena.[2] Prilikom pokušaja proboja nemačkih položaja u dolini Sutjeske 13. juna 1943. divizija je pretrpela teške gubitke, izgubivši oko 50 posto svog sastava,[3] a u jurišu je poginuo i komandant divizije Sava Kovačević. Proređene jedinice su se potom razbijale u manje grupe koje su samostalno pokušavale da se probiju iz obruča. Nekima je to tek u toku sledeće noći uspelo.[4]

Jedan deo preživelih boraca i rukovodilaca vratio se natrag preko Sutjeske i pošao prema Izgorima, gde ih se prikupilo nekoliko stotina.[5] Većina je otišla sa Ivanom Milutinovićem i Radomirom Babićem u Crnu Goru, a ostali sa Radovanom Vukanovićem, Đilasom i Rajom Nedeljkovićem u Bosnu, za Vrhovnim štabom. Ostaci Treće sandžačke brigade pošli su za Sandžak.[6]

Obnavljanje divizije (1943)

uredi

Početkom septembra 1943. divizija je obnovljena. Njen sastav su činile Četvrta proleterska crnogorska udarna brigada, Peta proleterska crnogorska udarna brigada i Deseta hercegovačka udarna brigada i potčinjena je Drugom udarnom korpusu. Krajem 1943. godine umesto Desete hercegovačke i Četvrte proleterske u sastav su ušle Šesta i Sedma crnogorska brigada.

 
Borbe za oslobođenje Crne Gore 1944.

Od aprila 1944. do kraja rata u sastavu divizije nalaze se Peta proleterska brigada, Sedma i Deveta crnogorska brigada, i Britanski Artiljerijski divizion (od 20. aprila 1945. Artiljerijska brigada).

U sastavu svog korpusa divizija je vodila gotovo neprekidne borbe sa jedinicama nemačkog 21. armijskog korpusa i sa četnicima.

Nakon oslobođenja Crne Gore divizija je učestvovala u Sarajevskoj operaciji i oslobađanju Karlovca. 12. maja 1945. kod Zidanog Mosta, zajedno sa Četvrtom i Desetom krajiškom divizijom zarobila je nemačku 7. SS divizije „Princ Eugen“ i 373. legionarsku diviziju.

Komandni sastav divizije

uredi
 
Pero Ćetković, prvi komandant divizije, poginuo u Hercegovini.

Izvori

uredi
  1. Savo Orović, ratni dnevnik 1941-1945 (str. 409), Beograd 1972.
  2. Rudolf Primorac: OPERATIVNO-TAKTIČKA ISKUSTVA IZ PRVE POLOVINE NARODNOOSLOBODILAČKOG RATA (Treći deo)
  3. Savo Orović, ratni dnevnik 1941-1945 (str. 407), Beograd 1972.
  4. Savo Orović, ratni dnevnik 1941-1945 (str. 407), Beograd 1972.
  5. Savo Orović, ratni dnevnik 1941-1945 (str. 407), Beograd 1972.
  6. Savo Orović, ratni dnevnik 1941-1945 (str. 407), Beograd 1972.

Literatura

uredi
  Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

Spoljašnje veze

uredi