Wikipedija

Parma

Parma je grad i općina (comune) od 195.687 stanovnika[1] u regiji Emiliji-Romagni u Centralnoj Italiji. Parma je i administrativni centar provicije Parme koja ima 450.256 stanovnika.[1] Parma je čuvena je po svojoj arhitekturi i jakoj tradiciji poljoprivrede i prehrambene industrije. Univerzitet u Parmi je jedan od najstarijih u Italiji.

Parma
Gradska vijećnica na glavnom trgu Palazzo del Governatore
Gradska vijećnica na glavnom trgu Palazzo del Governatore
Gradska vijećnica na glavnom trgu Palazzo del Governatore
Koordinate: 44°48′N 10°20′E / 44.800°N 10.333°E / 44.800; 10.333
Država  Italija
Regija Emilia-Romagna
Provincija Parma
Frazione Alberi, Baganzola, Bedonia, Beneceto, Borgo Val di Taro, Botteghino, Ca'Terzi, Calestano, Carignano, Carpaneto, Cartiera, Casalbaroncolo, Casalora di Ravadese, Casaltone, Case Capelli, Case Cocconi, Case Crostolo, Case Nuove, Case Rosse, Case Vecchie, Casino dalla Rosa, Casagnola, Castelletto, Castelnovo, Cervara, Chiozzola, Coloreto, Corcagnano, Eia, Fontanini, Fontanellato, Gaione, Ghiaiata Nuova, Il Moro, La Catena, La Palazzina, Malandriano, Marano, Marore, Martorano, Molino di Malandriano, Osteria San Martino, Panocchia, Paradigna, Pedrignano, Pilastrello, Pizzolese, Ponte, Porporano, Pozzetto Piccolo, Quercioli, Ravadese, Ronco Pascolo, Rosa, San Pancrazio, San Prospero, San Ruffino, San Secondo, Sissa, Soragna, Tizzano Val Parma, Valera, Viarolo, Viazza, Vicofertile, Vicomero, Vigatto, Vigheffio, Vigolante
Vlast
 - Sindaco Federico Pizzarotti
Površina
 - Ukupna 261 km²[1]
Visina 55 metara[1]
Stanovništvo (2017.)
 - Urbano područje 195,687[1]
 - Urbana gustoća 750.4 stan / km²[1]
 - Područje utjecaja 450,256[1]
 - Gustoća područja utjecaja 130.5 stan / km²[1]
Vremenska zona UTC+1 (UTC+2)
Poštanski broj 43121-43126
Pozivni broj 0521
Karta
Parma na mapi Italije
Parma
Parma
class=notpageimage|
Pozicija Parme u Italiji

Etimologija uredi

Pretpostavlja se da je ime dobio po starorimskom štitu. Prvobitno je tako nazvan potok, koji danas deli grad na dva dela, a koji je toliko mali, da većim delom godine presuši.

Geografija uredi

 
Parma oko 1700.
 
Trg Garibaldi u starom jegru grada
 
Parma noću - najpoznatiji gradski most
 
Duždev park
 
Gradski specijalitet - Torteline d'Erbeta

Parma se nalazi na prelazu iz Centralne u Sjevernu Italiju. Od prestonice Rima grad je udaljen 470 km severno, a od Milana 125 km jugoistočno. Grad se prostire na jugu Padske nizine u ravničarskom kraju, nedaleko od prvih obronaka Apenina koji su udaljeni oko 25 km južnije.

Klima uredi

Klima u Parmi je izmenjeno kontinentalna klima sa primetnim uticajem sa mediteranske sa mora. Stoga je u leto veoma toplo, a zimi je sneg česta pojava i veoma je hladno u odnosu na veći deo Italije južno. Parma se nalazi na istoimenom potoku, koji je toliko mali da često presuši. Reka Po, kao prva veća reka, nalazi se 20 km severno od grada.

Istorija uredi

Grad su najverovatnije osnovali Etrurci. Latinski izraz za okrugli štit je Parma. Rimljani su zamenuli pravougaone štitove okruglima, po uzoru na Etrurce. Rimska kolonija je osnovana 183. pne. zajedno sa Modenom. Naselilo se 2.000 porodica. Grad je uništen 44. pne., a Oktavijan Avgust ga je ponovo izgradio. Hunski vođa Atila je popljačkao grad, a kasnije je pripao Odoakaru. Totila ga je razorio za vreme Gotskog rata. Postao je deo vizantijskog Ravenskog egzarhata, a od 559. je deo Langobardske_kraljevine.

Za vreme srednjeg veka Parma je postala važna na glavnom putu, koji je povezivao Rim sa severnom Evropom. Izgrađeno je nekoliko zamaka, bolnica i gostionica, da bi se ugostili brojni hodočasnici na putu za Rim. Parma je došla 774. pod franačku vlast. Kao i većina drugih gradova današnje severne Italije nominalno je bila deo Svetog rimskog carstva, a zapravo su vladali lokalni episkopi. Za vreme borbi papa i careva Parma je obično bila na strani careva. Dva episkopa iz Parme su bili antipape.

U borbi Gvelfa i Gibelina učestvovala je i Parma. Dugo je bila na strani careva, ali papine pristalice su dobili kontrolu nad gradom 1248., pa je Fridrik II., car Svetog rimskog carstva opsedao grad. U bici kod Parme Fridrik II je bio poražen. Parma je 1341. g. došla pod kontrolu Milana. Bila je kratko vreme nezavisna (1404.-1409.), pa su Sforze uspostavile kontrolu nad gradom (1440.-1449.) U to vreme nastaje novi feudalizam i grade se kule i zamkovi po gradu i oko njega. Između 14. i 15. veka Parma je bila u središtu Italijanskih ratova. Tu se vodila bitka kod Fornova. Francuzi su držali grad od 1500. do 1521. g. Kada su isterani stranci Parma je pripadala papskoj državi do 1545. Papa Pavao III. je odvojio Parmu od Papinske države. Stvorio je Vojvodstvo Parme za svoga nezakonitoga sina Pietra Luigia Farnesea, čiji su naslednici vladali Parmom do 1731. kada je umro poslednji muški naslednik linije Farnese. Vojvodstvo Parme i Piacenze je 1731. predano dinastiji Dinastiji Bourbon. Pod novim vladarima Parma je lagano nazadovala. Sve umetničke kolekcije iz vojvodskih palata Parme su 1734. preseljene u Napulj. Posle mira u Ahenu 1748. Parma je bila pod francuskim uticajem postala moderna država i stvorena je baza moderne industrije.

Napoleonova Francuska je anektirala 1802. Vojvodstvo Parmu. Ponovo je 1814. uspostavljeno vojvodstvo. Na Bečkom kongresu 1815. Napoleonova žena Maria Louisa je dobila vojvodstvo na doživotno upravljanje. Kada je Maria Louisa 1847. umrla vojvodstvo je prešlo pod Burbone. Posle Sardinijske pobede protiv Austrije Burboni su isterani 15. septembra 1859. Parma je postala deo veće regije sa Modenom i Toskanom. Nakon plebiscita 1860. postala je deo ujedinjene kraljevine Italije. Kada je prestala biti političko sedište nastala je ekonomska i socijalna kriza. Prvi primer otpora fašizmu u Italiji bio je 1922. u Parmi, a tokom Drugog svjetskog rata Parma je bila središte partizanskog otpora. Saveznici su bombardovali grad 1944., ali nije to bilo bombardovanje celog grada, nego dela oko železničke stanice.

Grad danas ima značajan udeo imigrantskog stanovništva, doseljenika iz svih krajeva sveta.

Privreda uredi

Parma je veliko industrijsko središte u kome je jako razvijena prehrambena industrija. Najveći industrijski gigant iz Parme je mlekarska industrija "Parmalat", poznata širom sveta. Važnost grada kao svetski važnog središta prehrambene idustrije vidi se i iz toga da je u Parmi sedište Evropskog nadleštva za bezbednost hrane.

Znamenitosti uredi

  • Romanička katedrala sa delima Correggia
  • Krstionica iz 1196. g. je jedan od najznačajnijih srednjevekovnih spomenika Evrope
  • crkva sv. Jovana Evangeliste / San Giovanni Evangelista građena između 1498. - 1510. Ima baroknu fasadu. Correggio je oslikao 1520-22. sa čuvenom Vizijom svetog Jovana Jevanđeliste.
  • Manastir sv. Pavla / San Paolo
  • Ospedale Vecchio (1201.)
  • Palača Pilota / Palazzo della Pilotta (1583.) u kojoj se nalaze akademija lepih umetnosti, palatinska biblioteka, nacionalna galerija, arheološki muzej
  • Muzej Glauco Lombardi

Poznate osobe uredi

Slikari i kipari uredi

Ostali uredi

Poljoprivreda i prehrana uredi

 
Detalj Correggiove freske iz Camera di San Paolo.

Parma je poznata po svojim prehrambenim proizvodima: po siru parmezanu (Parmigiano Reggiano), koji se proizvodi po cijeloj pokrajini Reggio Emilia, po svom pršutu (Prosciutto di Parma). Zbog velike tradicije u proizvodnji i plasmanu prehrambenih proizvoda, 2004. Parma je izabrana za sjedište Europske agencije za sigurnost prehrambenih proizvoda (European Food Safety Authority EFSA).

Parma je sjedište dviju snažnih multinacionalnih prehrambenih kompanija; Barille (tjestenina) i Parmalata (mljekarska industrija).

Prijateljski gradovi uredi

Galerija uredi

  •  
    Katedrala
  •  
    Palazzo del Governatore
  •  
    Krstionica u Parmi
  •  
    Palazzo della Pilotta

Izvori uredi

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 „Italy: Emilia-Romagna” (engleski). City population. Pristupljeno 17. 2. 2019. 

Vanjske veze uredi

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Parma&oldid=41667497