Jablanka
Jablanka je naselje u Srbiji u opštini Vršac u Južnobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 281 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 459 stanovnika).
Jablanka | |
---|---|
Osnovni podaci | |
Država | Srbija |
Pokrajina | Vojvodina |
Upravni okrug | Južnobanatski |
Opština | Vršac |
Stanovništvo | |
Stanovništvo (2022) | 281 |
Gustina stanovništva | 14 st./km² |
Geografija | |
Koordinate | 45°04′25″N 21°23′19″E / 45.0735°N 21.388666°E |
Nadmorska visina | 153 m |
Površina | 20,6 km² |
Ostali podaci | |
Pozivni broj | 013 |
Registarska oznaka | VŠ |
Koordinate: 45° 04′ 25" SGŠ, 21° 23′ 19" IGD
Istorija
urediTamiški Banat (nemački: Temeswarer Banat, rumunski: Banatul Timişoarei, mađarski: Temesi Bánság) je bio naziv za habsburšku pokrajinu, koja je postojala od 1718. do 1778. godine. Pokrajina je obuhvatala područje današnjeg Banata, koji je i dobio ime po ovoj pokrajini. Glavni grad pokrajine bio je Temišvar. Iako u početku Srbi nisu bili najbrojniji narod u Vojvodstvu od njih su bili brojniji Rumuni u vreme ukidanja Vojvodstva (1860. godine) najbrojniji narod u krunovini bili su Srbi.
Naziv mesta
U 14 veku: Jabolnok .1713.:Jabuka.1912.:Almád.1922.:Jablanka Jabuka se pominje prvi put 1370. Dvadeset godina kasnije, 1390. pripadala je Jabuka utvrđenju (Érd-somlyó). Ona je nadživela tursku vladavinu. 1713. imala je 15 domova.
Godine 1716. pripojena je Jabuka vršačkom dištriktu (srez) temišvarskog Banata. 1717. bilo je 10 domova. 1740. došli su rumunirumunski naseljenici. Pa je 1749. bilo 60, a kasnije, 1751., 55 domova. 1779 pripojena je tamiškom komitatu.
Crkvene obrede obavljali su do 1774.kaluđeri manastira Mesića. Te godine osnovana je parohija, koja je na poklon dobila staru crkvu brvnaru iz Varadije, gde je podignuta nova crkva. 1816g. srušio je Jabučki Potok 27 kuća. 1828. izvršena je procena dobara.
Godine 1837. otkupili su vojni liferanti Josif i Ignjat Adelzberg od carske komore ovo mesto i mađarizirali svoja prezimena na „Nemešheđi“
Godine 1837. bilo je pravoslavnih (među kojima mnogo Roma ) 1204, katolika 2 i jevreja 2. U ataru je bilo 53 sesije. Ovde se proizvodilo vrlo dobro belo vino, koje je pohvaljeno od enologa Franje Šamsa.
Sadašnja rumunska crkva podignuta je 1845g. godine 1851. srušila je bujica Jabučkog Potoka 8 kuća. U godini 1854. bilo je 1374 stanovnika, a površina katastralne opštine imala je 3426 lanaca, uzev tu i bivši alodalni posed od 544 lanaca. 1865. bilo je 2 velikoposednika i 418 maloposednika, 1865g. iznosilo je lozom posađeno područje 486 lanaca, koje je 1884. imalo beč 873 lanaca. filoksera je 1885g uništila sve ove vinograde.
1890. prešao u posed u ruke Adolfu Singeru. 1890. odelili se Srbi od Rumuna i podigli crkvu. 1898. podignuta je opštinska kuća.
6.septembra 1913. uništeno je poplavom, usled provale oblaka, 49 kuća i oštećene su 32.
Brojno kretanje stanovniđtva: 1869g. biloje 1445 stanovnika, 1880.:1499. (najviše brojno stanje), 1890.:1198 (zbog štete koju je filoksera)[1] nanela, jedan deo stanovništva napustio je selo i otišao za fabričke radnike, u Vršac i druge varoši ), 1900.:1233, 1910.:1269.stanovnika.
Za vreme prevrata (1918 ) izbila je buna jačeg razmaha. Seljaci su napali na opštinsku zgradu. Beležnik, Josif Rapski, morao je da bežati. Opštinsku zgradu su potpuno demolirali, a zvanične knjige uništili. Posednikov i beležnikov stan su opljačkali.
Vojska iz Vršca uspela je da povrati red. Tom prilikom poginulo je 9 ljudi. 10. novembra ušla je srpska vojska u selo, koje je 1919g. pripojeno torontalnoj tamiškoj županiji.
U godini 1921. popisano je 1078 stanovnika, od kojih je bilo Srba 330, Rumuna 732, Nemaca 9, Mađara 6, ostalih 1.
Sa severne strane sela je breg „Dealunou“ ili „Gmalu-nou“ koji podseća na staro naselje Novak, koje se pominje 1370. godine.
Demografija
urediU naselju Jablanka živi 231 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,9 godina (40,5 kod muškaraca i 45,2 kod žena). U naselju ima 96 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Rumunima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
|
Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
---|---|---|---|---|
Rumuni | 191 | 67.97% | ||
Srbi | 75 | 26.69% | ||
Jugosloveni | 7 | 2.49% | ||
Nemci | 2 | 0.71% | ||
nepoznato | 0 | 0.0% |
m | ž | |||
? | 0 | 0 | ||
80+ | 0 | 4 | ||
75-79 | 4 | 10 | ||
70-74 | 10 | 15 | ||
65-69 | 8 | 9 | ||
60-64 | 10 | 10 | ||
55-59 | 8 | 10 | ||
50-54 | 13 | 7 | ||
45-49 | 10 | 10 | ||
40-44 | 7 | 6 | ||
35-39 | 11 | 11 | ||
30-34 | 9 | 5 | ||
25-29 | 10 | 16 | ||
20-24 | 4 | 7 | ||
15-19 | 10 | 6 | ||
10-14 | 10 | 6 | ||
5-9 | 6 | 7 | ||
0-4 | 7 | 5 | ||
prosek | 40.5 | 45.2 |
|
|
|
|
Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Muški | 76 | 72 | - | - | - | - | 1 | - | - | 1 |
Ženski | 46 | 41 | - | - | - | - | - | 2 | - | - |
Oba | 122 | 113 | - | - | - | - | 1 | 2 | - | 1 |
Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
Muški | - | - | 2 | - | - | - | - | - | - | |
Ženski | - | - | - | 2 | - | 1 | - | - | - | |
Oba | - | - | 2 | 2 | - | 1 | - | - | - |
Reference
uredi- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
Literatura
uredi- Izvor Monografija Podunavske oblasti 1812-1927 sastavio Dr, Vladimir Margan biv. Predsednik Oblasnog odbora Komesar Oblasne Samouprave, objavljeno 1927„Napredak Pančevo,,
- Teritorija Podunavske Oblasti napisao Dr. Vladimir Margan Predsednik Obl. Odbora Smederevu 1928 g.
- Istorijiski preglad Podunavske Oblasti Banatski deo napisao: Feliks Mileker bibliotekar i kustos gradske biblioteke i muzeja u Vršcu 1928. g.
- A delibláti homok hőmérséklet ingadozása-u.a. (Mathem. És természtud. Ertes. 1903)
- Délmagyar. őskori régisiségi leletei; Milecker Felix Temesvár 1891.
- Letopis Period 1812 – 2009 g. Peščari Napisao M. Marina:(Beč 2009) Sastavio od Pisanih tragova, Letopisa, po predanju o selu Jablanke nastanak sela ko su bili Dosenjenici čime se bavili meštani.
Spoljašnje veze
uredi- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
Naseljena mesta opštine Vršac |
---|
Vatin • Veliko Središte • Vlajkovac • Vojvodinci • Vršac • Vršački Ritovi • Gudurica • Zagajica • Izbište • Jablanka • Kuštilj • Mali Žam • Malo Središte • Markovac • Mesić • Orešac • Pavliš • Parta • Potporanj • Ritiševo • Sočica • Straža • Uljma • Šušara |