Pretoria
Pretoria (zvana i Tshwane po prijedlogu novog imena) je jedan od tri glavna grada (sjedište vlade) Južnoafričke Republike na jugu Afrike od 525 384 stanovnika.[1] Pretoria je i administrativni centar južnoafričke Provincije Gauteng i dio metropolitanskog grada Tshwane (aglomeracija od 21 grada) u kom živi 2 345 908 stanovnika.[2]
Pretoria
Pretoria Philadelphia | |||
|---|---|---|---|
 | |||
|
|||
| Geslo: Præstantia Prævaleat Prætoria (Nek Pretorija bude prva u izvrsnosti) | |||
| Koordinate: 25°44′S 28°11′E / 25.733°S 28.183°E | |||
| Država |  Južna Afrika
| ||
| provincija | Gauteng | ||
| Metropolitansko područje | Tshwane | ||
| Površina | |||
| - Ukupna | 1 644 km² | ||
| Visina | 1 271 | ||
| Stanovništvo (2001.) | |||
| - Grad | 525 384 [1] | ||
| Vremenska zona | UTC+2 (UTC+2) | ||
| Karta | |||
  Pretoria Pretoria na karti Južnoafričke Republike | |||
Njeno orginalno ime bilo je Pretoria Philadelphia ("Pretoria bratske ljubavi").[3]
Pretoriju u Južnoj Africi zovu Grad jakarandi zbog brojnih drvoreda sa tropskim zimzelenim drvetom jakaranda.[4]
Geografske karakteristike uredi
Pretoria je udaljena svega 60 km od Johannesburga leži na visorovni od 1 271 m. Grad se prostire u kotlini rijeke Apies, duž njenih dviju obala i po zapadnim obroncima masiva Magaliesberg, koja sa istoka zatvara kotlinu grada.[5]
Historija uredi
Pretoriju je osnovao 1855. Marthinus Wessel Pretorius, sin Andriesa Pretoriusa, burskog državnika, i nazvao ga po imenu oca.[5].Pretoria je postala 1860. glavni grad burske Republike Transvaal (1856. -1877. i 1881.-1902.). Od 31. maja 1910. Pretoria je sjedište vlade britanskog dominiona Južnoafrička Unija, status grada dobila je tek 1931. Za vrijeme Drugog burskog rata (1899.-1902.), tadašnji ratni dopisnik i obavještajac Winston Churchill (kasniji britanski premijer) bio je zatvoren u Pretoriji 1899. iz koje je uspio pobjeći. U Pretoriji je 31. maja 1902. u palači Melrose potpisan Mir iz Vereeniginga, kojim je završio Drugi burski rat.[5]
Znamenitosti uredi
Pretoria je dobro urbanistički osmišljen grad, poznat po svojim ulicama sa alejama zimzelenih jakarandi. Glavna ulica Church Street (Crkvena ulica) proteže se kroz grad u smjeru istok-zapad u dužini od 20 km. Nakon Drugog svjetskog rata izgrađeno je puno nebodera oko Crkvenog trga (Church Square).[5] Grad je pun spomenika koji veličaju bursku historiju i njene velikane (Spomenik Voortrekkerima, statue Paula Krugera i Louisa Bothe)[5], tako da to izaziva polemike u novoj političkoj realnosti Južnoafričke Republike, većinsko domorodačko stanovništvo željelo bi ih čak ukloniti, ali još uvijek prevladavajuća burska većina u gradu ne želi ni čuti o tome. Slične polemike vladaju i oko promjene imena, crnačka većina predlaže novo ime grada - Tshwane, ali se bjelačka većina zasad uspješno opire tome. Pretoria ima puno kulturnih institucija, poput Muzeja Kruger, velikog Muzeja historije nacionalne kulture i Muzeja umjetnosti.[5] Pretoriju krase veliki parkovi, osobito je privlačni terasasti Park kod vladinih palača, potopljeni vrtovi u Parku Venning, rezervati prirode oko grada i Nacionalni Zoološki vrt. Grad ima dvije katedrale: anglikansku i rimokatoličku.
Klimatske karakteristike uredi
Pretoria ima relativno suhu subtropsku klimu po Köppenovoj klasifikaciji klime, sa dugim toplim i kišnim ljetima, i kratkim suhim zimama. godišnja doba, vlažnom i suhom. Prosječna temperatura u gradu je oko 18,7 °C [6] Svoju umjerenost grad zahvaljuje visokoj nadmorskoj visini od 1350 m. na kojoj se nalazi, ali i tome što leži u kotlini okruženoj planinama, koje ga štite od uticaja hladnih zračnih masa sa juga i jugoistoka. Zimi se zna lediti, ali snijeg izuzetno rijetko pada, zabilježen je 1959. i 1968. ali se brzo otopio.
| Klimatološki medijani za Pretoria | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mjesec | jan-sij | feb-velj | mar-ožu | apr-tra | maj-svi | jun-lip | jul-srp | aug-kol | sep-ruj | okt-lis | nov-stu | dec-pro | godina |
| Srednji maksimum (°C) | 29 | 28 | 27 | 24 | 22 | 19 | 20 | 22 | 26 | 27 | 27 | 28 | 25 |
| Srednji minimum (°C) | 18 | 17 | 16 | 12 | 8 | 5 | 5 | 8 | 12 | 14 | 16 | 17 | 12 |
| Precipitacija (mm) | 136 | 75 | 82 | 51 | 13 | 7 | 3 | 6 | 22 | 71 | 98 | 110 | 674 |
| Izvor: [6] | |||||||||||||
Privreda i transport uredi
Pretoria je prije svega grad savezne administracije, ali je također važno željezničko i prometno čvorište i grad sa razvijenom industrijom. U gradu ima puno poduzeća koja se bave inžinjeringom, i proizvodnjom opreme za rudarstvo (dijamante) kao i puno pogona prehrambene industrije.[5]
Obrazovanje uredi
Pretoria ima univerzitet, najveći u zemlji sa 50 000 studenata, čiji korijeni sežu u 1908. kad je osnovan Transvaal University College, kolokvijalno zvan Tuks po svom akronimu, iz njega je nastao Univerzitet u Pretoriji odlukom parlamenta 10. oktobra 1930.[7] Pored njega u gradu djeluje i Univezitet Južne Afrike (osnovan 1873.) kao i više srednjih tehničkih i pedagoških škola i fakulteta.[5] U gradu djeluje i više naučnih institucija, od kojih su najveći Savjet za naučno i industrijsko istraživanje i Veterinarski institut Onderstepoort.[5]
Gradovi prijatelji uredi
Galerija slika uredi
-
Stara zgrada Transvaalskog parlamenta -
Palača pravde -
Crkveni trg -
Panorama grada
Izvori uredi
- ↑ 1,0 1,1 „South Africa: Regions & Towns” (engleski). Citypopulationde. Pristupljeno 10. 1. 2012.
- ↑ „Community Survey, 2007: Basic Results Municipalities” (PDF). Statistics South Africa. Arhivirano iz originala na datum 2013-08-25. Pristupljeno 10. 1. 2012.
- ↑ „Beeld”. News24.com. Pristupljeno 12. 01. 2012.[mrtav link]
- ↑ „South Africa's provinces: Gauteng”. Pristupljeno 12. 01. 2012.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 „Pretoria” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 10. 01. 2012.
- ↑ 6,0 6,1 „Average Conditions Pretoria”. BBC Weather. Pristupljeno 10. 1. 2012.
- ↑ „History of the University of Pretoria”. University of Pretoria. Arhivirano iz originala na datum 2009-11-01. Pristupljeno 10. 1. 2012.
- ↑ „Embassy of Ukraine in the South Africa Republic – Publications”. Created by "Softline" (Ukrajina). Arhivirano iz originala na datum 2012-12-23. Pristupljeno 2012-01-12.
Vanjske veze uredi
- Službene stranice (en)
- Pretoria na portalu Encyclopædia Britannica (en)
- Univerzitet u Pretoriji Arhivirano 2014-10-25 na Wayback Machine-u (en)