Abu Dabi (emirat)
Emirat Abu Dabi (arap. إمارة أبو ظبي, Imarat Abu Zabi) je jedan od sedam emirata u federaciji Ujedinjeni Arapski Emirati, na jugoistoku Perzijskog zaljeva, ali i ime njegove prijestolnice.[2]
Emirat Abu Dabi
(ar) إمارة أبو ظبي | |||
|---|---|---|---|
 | |||
|
|||
| Koordinate: 23°5′N 54°5′E / 23.083°N 54.083°E | |||
| Država |  Ujedinjeni Arapski Emirati
| ||
| Glavni grad | Abu Dabi | ||
| Vlast | |||
| - Vrsta | monarhija | ||
| - emir | Kalifa ibn Zajid al-Nahjan | ||
| Površina | |||
| - Ukupna | 73.060 km²[1] | ||
| Stanovništvo (2012.) | |||
| - Područje utjecaja | 2,334.563[1] | ||
| Vremenska zona | UTC+4 (UTC) | ||
| Službene stranice www.Abu Dabi | |||
| Karta | |||
 Emirat Abu Dabi na karti Ujedinjenih Arapskih Emirata | |||
Geografija
uredi.jpg)
Emirat Abu Dabi je i po teritoriju od 73.060 km² a i po broju stanovnika od 2,334.563[1] najveći član federacije.[2] Teritorij emirata predstavlja više od 3/4 teritorija cijele federacije. Emirat je poznat po brojnim nalazištima nafte, rasprostanjenih i po kopnu i moru, pa je uz susjedni Dubai, najprosperitetniji član Ujedinjenih Arapskih Emirata.[2]
Glavni grad emirata istoimeni Abu Dabi, koji je i prijestolnica Ujedinjenih Arapskih Emirata, i drugi po veličini grad u Ujedinjenim Arapskim Emirata.[2] Obala Abu Dabija duga nekih 450 km, proteže se na sjeveru emirata duž Perzijskog zaljeva, to je pustinjski kraj sa brojnim pličinama zvanim sabka (slana močvara) i brojnim otocima[2] kojih ima više od 200. Samo 30% površine emirata je naseljeno, dok je ostatak zemlje pustinja.
Emirat Abu Dabi graniči sa zapada sa Katarom, a sa juga sa Saudijskom Arabijom i Omanom sa istoka.[2] Interno sa na sjeveru graniči sa Emiratom Dubai i u vrlo uskom pojasu sa Emiratom Šardžom.[2]
Emirat je administrativno podjeljen na tri regije: Abu Dabi (Centralna regija), al-Ain (Istočna regija) i al-Garbiju (Zapadna regija), a najveći gradovi su administativni centri istih: al-Ain (51.316), Madinat Zajid (29.095) i Abu Dabi (630.000 u užem dijelu, ili 1,559.000 u metropoli).
Historija
urediHistorija emirata počinje od 18. vijeka sa plemenskim klanom al-Nahjan odnosno al-Bu Falah iz konfederacije Bani Jas, koji su u to vrijeme živjeli u oazi al-Dživi (unutrašnjost Saudijske Arabije).[2] Oni su 1761. pronašli izvor pitke vode na mjestu gdje se danas prostire grad Abu Dabi, pa su se 1795. preselili u taj kraj i tako promjenili svoje sjedište. U to vrijeme tradicionalni rivali Abu Dabija bili su poznati pirati šeici klana al-Kasimi iz Šardže i Ras al-Kajme.[2]
Kako su oni također bili neprijateljski raspoloženi i prema sultanatima Muskat i Oman, vladari Abu Dabija isprva su ušli u savez sa sultanatima. Međutim se tokom 19. vijeka, razvio niz teritorijalnih sukoba između Abu Dabija i Muskata i Omana s druge strane, kao i sa sve snažnijim vahabijama iz Nadžda. Ti sukobi doveli su do niza graničih sporova, od kojih većina još i danas nije riješena.[2]
Iako ih nisu tretirali kao pirate, Britanci su i šeike Abu Dabija natjerali da potpišu opći ugovor o miru i suradnji 1820. odnosno pomorsko primirje 1835., a nakon tog Trajno pomorsko primirje 1853. godine. Vrhunac tog procesa bio je ugovor o suradnji iz 1892. kojim je Britanija stekla kontrolu nad zaljevskim emiratima u vanjskim poslovima i obrani, pa su oni de facto postali njezini protektorati.[2]
U doba duge vladavine šeika Zajida I (1855. – 1908.), Abu Dabi je izrastao u najmoćniji emirat jugoistoka Perzijskog zaljeva, ali su ga u prvoj polovici 20. vijeka pretekli emirati Šardža i Dubai. Kad su Britanci 1968. najavili svoj odlazak iz Perzijskog zaljeva, Emirat Abu Dabi počeo je pregovarati sa drugim emiratima zaljeva, pa i Bahreinom i Katarom, o formiranju devetoročlane federacije. Bahrein i Katar u posljednji trenutak odustali su od tog projekta i postali zasebne nezavisne države 1971. godine. Velika Britanija suspendirala je sve svoje prijašnje ugovore sklopljene sa zaljevskim emiratima, pa se umjesto toga izrodila nova država – Ujedinjeni Arapski Emirati, sa Abu Dabijem u ulozi lidera. Grad Abu Dabi proglašen je privremenom prijestolnicom te federacije, na rok od pet godina. Njegov status produljivan je nekoliko puta, sve dok početkom 1990-ih nije proglašen stalnom nacionalnom prijestolnicom.[2]
Lista vladara Abu Dabija
urediEmiratom vladaju šeici iz dinastije al-Falahi[3] odnosno al-Nahjan:
- 1761. – 1793.: Zijab I
- 1793. – 1816.: Šakbut I.
- 1816. – 1833.: Muhamed zajedno sa Tahnunom I.
- 1833. – 1845.: Kalifa I zajedno sa Sultanom I.
- juli – septembar 1845.: Isa (uzurpator)
- septembar – decembar 1845.: Zijab (uzurpator)
- 1845. – 1855.: Said
- 1855. – 1909.: Zajid I
- 1909. – 1912.: Tahnun II.
- 1912. – 1922.: Hamdan
- 1922. – 1926.: Sultan II
- 1926. – 1928.: Sakr
- 1928. – 1966.: Šakbut III
- 1966. – 2004.: Zajid II
- 2004. – danas: Kalifa II[3]
Privreda
urediEkonomska baza emirata bazira se na proizvodnju sirove nafte. Prve količine nafte u emiratu otkrivene su 1958 kod lokaliteta Um al-Šaif, u moru, na dubini od gotovo 2750 metara.[2] Ta nafta se transportirala podmorskim naftovodom do u to vrijeme nenaseljenog otoka Das, udaljenog oko 32 km zapadno. Danas je na tom mjestu izgrađen glavni tankerski terminal emirata, s pogonima za proizvodnju ukapljenog plina i pratećim objektima. Izvoz nafte sa tog terminala počeo je 1962.[2] Najveća nalazišta na kopnu iz kojih se danas crpe nafta su polja Murban Bab i Bu Hasa, u centralnom dijelu emirata, udaljena 40-65 km od obale. Ona su naftovodom spojena sa obalnim terminalom Džabal-Zana na sjeverozapadu kod planine Zane. Ostala značajna nalazišta nalaze se u moru, to je polje Rul al-Zukum (u pličini Zukum), sjeverozapadno od grada Abu Dabija, koje je također povezano podmorskim naftovodom s otokom Das, i polje Um al-Dalk, sjeverno od Abu Dabija. Ukupne zalihe nafte u emiratu procjenjuju se na oko 1/10 ukupnih svjetskih rezervi.[2]
Danas prihodi Abu Dabija uglavnom dolaze iz dva izvora, od prodaje nafte i financijskih ulaganja po inozemstvu, pa on ima jedan od najviših BDP-a na svijetu. To mu pak omogućuje velika ulaganja, koja su manje više koncentrirana na građevinske projekte velikih razmjera i razvoj kulture.[2] Na početku 21. vijeka, Emirat Abu Dabi fokusirao se oko projekta stvaranja mreže elitnih kulturnih centara širom svijeta, koji bi trebali pomoći promociji turizma kako bi privukli nove goste, ali i zadržali vlastite stanovnike. U sklopu tog se planira urediti arhipelag velik 27 km², kao centar kulture i turizma sa brojnim muzejima (uključujući i filijalu njujorškog Muzeja Guggenheim). Projekt je obilježio kontroverzni sporazum s francuskom vladom, o pružanju stručne pomoći i posuđivanju eksponata iz njihovih depoa, ali i dozvoli da se ime Louvre, iznajmi na period od 30 godina, jednom od otoka i muzeju koji se treba na njemu podići. I pored velikih rasprava, oko idejnih kontroverzi vezanih uz to, emirat ne posustaje u odlučnosti da taj projekt realizira i uđe u fokus međunarodne kulture.[2]
Pored briga i napora oko svog unutrašnjeg razvoja, bogati Emirat Abu Dabi pomaže svojim manje prosperitetnim bratskim emiratima, ali i drugim zemljama arapskog svijeta, kao i pojedinim zemljama u razvoju širom svijeta. Emirat sponzorira rad Istraživačkog centra za proučavanje suhih pustinjskih tla u gradu al-Ain, smještenom u unutrašnjosti, koji se bavi istraživanjem metoda za poboljšanje rasta vegetacije, kao i brojne veterinarske istraživačke centre.[2]
Transport
urediPored glavnog grada nalazi se Aerodrom Abu Dabi, koji je značajno dograđen početkom 21. vijeka[2], tako da je danas drugi po veličini i prometu u Ujedinjenim Arapskim Emiratima, odmah do Aerodroma Dubai. Najveća teretna luka emirata je Zajid (Mena Zajid) smještena na periferiji glavnog grada.
Obrazovanje
urediU emiratu djeluje i nekoliko univerziteta smještenih u glavnom gradu, između ostalih to su; Univerzitet Ujedinjenih Arapskih Emirata osnovan 1976. i Univerzitet Abu Dabi (2003), kao i filijala pariške Sorbonne (2006).[2]
Izvori
uredi- ↑ 1,0 1,1 1,2 „UNITED ARAB EMIRATES” (engleski). Citypopulationde. Pristupljeno 09. 09. 2014.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 „Abu Dhabi” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 09. 09. 2014.
- ↑ 3,0 3,1 „Abu Dhabi” (engleski). Regnal chronology. Arhivirano iz originala na datum 2009-07-13. Pristupljeno 09. 09. 2014.
Vanjske veze
uredi
- Službene stranice Emirata Abu Dabi Arhivirano 2014-05-10 na Wayback Machine-u (en)
- Abu Dabi na portalu Encyclopædia Britannica (en)