Hiperinflacija

U ekonomiji, hiperinflacija je inflacija koja je "potpuno van kontrole", stanje kada cene veoma brzo rastu dok valuta gubi svoju vrednost. Nijedna od definicija hiperinflacije nije opšte prihvaćena. Prema jednoj definiciji, hiperinflacija je slučaj kada je inflacija više 20% ili 30% na mesečnom nivou.

Osobine uredi

Knjiga Filipa Kagana (Phillip Cagan) Monetarna dinamika hiperinflacije (The Monetary Dynamics of Hyperinflation) iz 1956. godine, smatra se prvom ozbiljnijom studijom hiperinflacije i njenih efekata. U njoj, Kagan je hiperinflaciju definisao kao mesečnu stopu inflacije od najmanje 50%.

Međunarodni računovodstveni standard opisuje četiri znaka da je u ekonomiji možda došlo do hiperinflacije:

Stanovništvo uglavnom nastoji da svoju imovinu čuva u ne-valutnom obliku ili u relativno stabilnoj stranoj valuti. Sav novac u lokalnoj valuti se odmah troši dok mu nije pala njegova kupovna moć.
Stanovništvo cene uglavnom preračunava, iako izražene u domaćoj valuti, u odnosu na stranu stabilniju valutu. Cene se ponekad čak i izražavaju u stranoj stabilnijoj valuti, iako se roba naplaćuje u njenoj protivrednosti u domaćoj valuti.
Prodaje i kupovine na kredit postaju sve omiljeniji zato što inflacija umanjuje vrednost rata.
Kamate, plate i cene se vezuju za cenovni indeks, i kumulaciona stopa inflacije, u roku od tri godine, dostiže ili prelazi 100%.

Stope inflacije od nekoliko stotina procenata mesečno su se više puta mogle videti. Neki od ekstremnih slučajeva su:

Nemačka 1926. godine, kada je stopa inflacije bila 3.25 × 10(6) procenata mesečno (cene su se duplirale svakih 49 sati).
Grčka tokom nacističke okupacije (1941-1944) sa 8.55 × 10(9) procenata mesečno (cene su se duplirale svakih 28 sati).
Najozbiljniji poznati incident inflacije se desio u Mađarskoj nakon završetka Drugog svetskog rata (1945) sa 4.19 × 10(16) procenata mesečno (cene su se duplirale svakih 15 sati).
SR Jugoslavija je pretrpela inflaciju od 5 × 10(15) procenata mesečno (cene su se duplirale svakih 16 sati) u periodu od 1. oktobra 1993. do 24. januara 1994. godine.

Hiperinflacija širom sveta uredi

Države koje su bile pogođene hiperinflacijom:

Angola - prošla je kroz najgoru hiperinflaciju u periodu od 1991. do 1995. godine, kada je novčanica sa najvišom denominacijom bila 50.000 kvanzi. Do 1994. godine, novčanica sa najvišom denominacijom je bila 500.000 kvanzi. Tokom valutnih reformi u toj zemlji 1995. godine, 1 kvanza reajustado je menjana za 1.000 starih kvanzi. Najveća novčanica 1995. godine je bila od 5.000.000 kvanzi reajustado. Tokom valutne reforme 1999. godine, za 1 novu kvanzu se moglo dobiti 1.000.000 kvanzi reajustado. Konačni rezultat hiperinflacije: 1 nova kvanza = 1.000.000.000 (milijardu) kvanzi od pre 1991. godine.
Argentina - prolazila je kroz umerenu hiperinflaciju od 1975. do 1991. godine. Početkom 1975. godine, novčanica sa najvišom denominacijom je bila ona od 1.000 pezosa. Krajem 1976. godine, najveća novčanica je bila od 5.000 pezosa. Početkom 1979. godine, najveća novčanica je bila od 10.000 pezosa. Do kraja 1981. godine, najveća novčanica je bila od 1.000.000 pezosa. Tokom valutnih reformi iz 1983. godine, 1 argentinski pezos je menjan za 10.000 pezosa. Tokom valutnih reformi iz 1985. godine, 1 austral je menjan za 1.000 pezosa argentino. Tokom valutnih reformi iz 1992. godine, 1 novi pezos je menjan za 10.000 australosa. Konačni rezultat inflacije: 1 novi pezos = 100.000.000.000 (sto milijardi) pezosa od pre 1983. godine.
Austrija - između 1921. i 1922. godine, inflacija u Austriji je dostigla 134%.
Belorusija
Bolivija
Bosna i Hercegovina
Brazil
Gruzija
Grčka
Zair
Zimbabve 2000.
Izrael
Jap
Jugoslavija 1992-1993
Kina
Madagaskar
Mađarska
Meksiko
Nemačka
Nikaragva
Peru - prošao je kroz najveću inflaciju u periodu 1984-1990. Najveća novčanica 1984. je bila 50.000 sola. Već 1985. je to bila 500.000.
Poljska
Republika Srpska
Republika Srpska Krajina - prošla je kroz najveću inflaciju 1993. godine. 1992. je najveća novčanica bila ona od 50.000 (pedeset hiljada) dinara. Već 1993. godine, najveća novčanica je bila od 50.000.000.000 (50 milijardi) dinara. Ova, nepriznata, zemlja je ponovo vraćena Hrvatskoj 1995. godine.
Rumunija
Rusija
Sjedinjene američke države
Slobodni grad Danzig
Tajvan
Turska
Ukrajina
Čile

Novčanica od 1000 maraka, preštampana crvenom bojom sa 1.000.000.000 (milijardu) maraka, koja je bila u upotrebi u Nemačkoj tokom hiperinflacije 1923. godine.
Poštanske marke Vejmarske Nemačke tokom hiperinflacije u toj zemlji, ranih 20-tih godina 20. veka.
100.000 ukrajinskih karbovaneta (bili u upotrebi od 1992. do 1996. godine). 1996. godine su izbačeni iz upotrebe i zamenila ih je hrivna, koja je tada bila vrednosti 100.000 karbovanzi = 1 hrivna (oko 0,50 USD u to doba tj. oko 0,20 USD iz 2007. godine). Ovo dolazi kao prosečna stopa inflacija od oko 1400% mesečno, u periodu od 1992. do 1996. godine.
U vreme hiperinflacije, zlato je izvor vrednosti koji se ne može potrošiti.