Paide (njemački: Weissenstein) je grad od 7,544 stanovnika[2] u centru Estonije, on je administrativni centar Okruga Järva.[1]

Paide
Centralni trg
Centralni trg
Centralni trg
Koordinate: 58°53′N 25°33′E / 58.883°N 25.550°E / 58.883; 25.550
Država  Estonija
Okrug Järva
Gradska prava 1291.[1]
Vlast
 - gradonačelnik Kersti Sarapuu
Površina
 - Ukupna 10.1 km²[2]
Stanovništvo (2021.)
 - Grad 7,544[2]
 - Gustoća 744.7 stan. / km²[2]
Vremenska zona UTC+2 (UTC+3)
Karta
Paide na mapi Estonije
Paide
Paide
Pozicija Paida u Estoniji

Geografske karakteristike

uredi

Paide se prostire u gornjem toku rijeke Pärnu, u morenskoj ravnici okružen močvarama[1], udaljen 90 km jugoistočno od Tallinna. Kroz sam grad prolazi autoput Pärnu - Rakvere, a nedaleko od njega i autoput Tallinn - Tartu. Paide zajedno sa nedalekim Türijem (12 km) formira aglomeraciju koja je ekonomsko -kulturni centar tog dijela Estonije.[1]

Historija

uredi
 
Zgrada teatra

Pretpostavlja se da je na mjestu današnjeg grada postojala estonska utvrda.[1]

Kad su dansko-njemački vitezovi zauzeli Järvu, ona je na bazi Ugovora iz Stensbya (1238). dana Livonskom redu. Red je sredinom 1260-ih podigao novu čvršću utvrdu - Weissenstein, od vapnenca, uz koju je izraslo naselje, koje je postalo prijestolnica Järve.[1] Weissenstein je dobio status grada 30. aprila 1291.[1] Za Livonskog rata (1558. -1583) Weissenstein je postao predmet borbi zaraćenih strana, pa je padao iz ruke u ruku. Prvo su ga 1573. zauzele ruske snage, nakon njih 1581. - švedske, zatim vojska Poljsko-Litvanske Unije - 1602. i konačno 1608 vojska Kraljevine Švedske za Švedsko-poljskog rata.[1]

Ratna razaranja uzrokovala su da se stanovništvo raselilo, pa je Weissenstein - 1636. izgubio status grada, i kao selo postao feud.[1]

Za Velikog sjevernog rata Weissenstein (Paide) je 1703. (kao i ostatak Estonije) pripao Ruskom Carstvu. Za ruske vladavine Paidu je 1783. vraćen status grada i on je postao administrativni centar gubernije.[1]

Na prelazu iz 18. u 19. vijek. površina grada se udvostručila. Uskotračna željeznička pruga Türi-Paide puštena je u promet 1901., a 1918. je produžena do Tamsalua (promet je ukinut 1971). Najveći industrijski pogon -tvornica šibica Baltika počeo je sa radom 1912., radio je sve do 1930. kad je zatvoren[1] zbog gubitka ruskog tržišta.[1]

Paide je za Drugog svjetskog rata prošao relativno mirno i bez većih oštećenja. Njemačka okupacija trajala je od 3. augusta 1941. do 22. septembra 1944.[1] Jedino što je stradalo bilo je sredovjekovni toranj koji je miniran.[1]

Za vrijeme Estonske Sovjetske Socijalističke Republike Paide je od 1950. do 1990. bio administrativni centar rajona.[1]

Privreda

uredi

Većina nekadašnjih velikih industrijskih poduzeća iz sovjetskih vremena je propala ili se jako smanjila i reorganizirala. Danas ima puno vrlo malih firmi (397) od kojih se većina bavi trgovinom ili uslugama.[1]

Pobratimski gradovi

uredi

Paide ima ugovore o prijateljstvu sa sljedećim gradovima;[3]

Izvori

uredi
  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 „Paide” (estonski). Eesti Entsüklopeedia. Pristupljeno 18.09. 2021. 
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Estonia: Counties, Cities and Towns (engleski). City population. Pristupljeno 18.09. 2021. 
  3. „Sister cities of Paide” (engleski). Sister cities. Pristupljeno 18.09. 2021. 

Vanjske veze

uredi