Livonski rat
Livonski rat kog Šveđani zovu Livländska kriget (1558. -1583), dugogodišnji vojni sukob, u kojom se Carska Rusija bezuspješno borila protiv koalicije sastavljene od Kraljevine Poljske, Velike kneževine Litvanije i Kraljevine Švedske za kontrolu nad tadašnjom Velikom Livonijom, u kojoj su pored Livonije bile i Estonija, Kurlandija i otok Saaremaa (Oesel).[1]
| Livonski rat | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment Rusko-švedskih ratova | |||||||
 Karta nekadašnje Livonije | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Rusko Carstvo
|
 Kraljevina Švedska Kraljevina Danska
| ||||||
U Velikoj Livoniji vladao je Red braće po maču, - Livonski red grana Teutonskog viteškog reda.[1]
Tok rata uredi
Ruski car Ivan IV Grozni koji je želio povećati izlaz na Baltičko more, iskoristio je slabost Livonskog viteškog reda i 1558. krenuo na invaziju Livonije. Njegova vojska je vrlo brzo zauzela Narvu i Dorpat (Tartu) i stala opsjedati Reval.[1]Livonski viteški red shvatio je da sam ne može zadržati ruski napad, pa je sam sebe raspustio - 1561., a svoj posjed Livoniju predao pod litavsku zaštitu, uz to su Kurlandiju dali Poljskoj, Estoniju - Švedskoj, a Saaremu Danskoj.[1]
Na taj način je Ivan IV Grozni koji je htio zadržati osvojene krajeve po Livoniji, morao zaratiti i sa Švedskom i Litvom.[1]
Rusi su u početnoj fazi rata bili uspješniji i 1563. zauzeli Polock, u litavskoj Belorusiji, a do 1566. i veći dio Litvanije sve do Vilniusa. Zbog tog je Velika kneževina Litvanija zatražila prekid neprijateljstava i ponudila mirovni sporazum, koji je ruski Zemski Sobor ("skupština") odbio. No kako se rat razbuktavao, stanje u Rusiji se pogoršavalo, jer je Rusija počev od 1560 prolazila kroz teške unutrašnje društvene i ekonomske potrese, dok je Litva jačala, ušavši 1569. u političku uniju s Poljskom, a nakon tog izabravši 1576. novog kralja Stefana Batoryja.[1]
Batory je pokrenuo niz kampanja protiv Rusije, preotivši im Polock - 1579., a 1582. poduzeo je opsadu Pskova. Nakon tog su te iste 1582. Carska Rusija i Velika kneževina Litvanija sklopile Mir u Jam-Zapoljskom.
Po tom sporazumu Rusija je morala vratiti sve litvanske teritorije, koje je prethodno zauzela i odreći se svih teritorijalnih pretenzija prema Livoniji. Nakon tog je Rusija 1583. sklopila i mirovni sporazum sa Kraljevinom Švedskom, na osnovu kojeg joj je morala prepustiti nekoliko svojih gradova u Finskom zaljevu svom jedinom izlazu na Baltičko more i odreći se teritorijalnih pretenzija prema Estoniji.[1]
