6. istočnobosanska proleterska udarna brigada
Šesta istočnobosanska proleterska narodnooslobodilačka udarna brigada je formirana naredbom Vrhovnog štaba NOP i DVJ 2. avgusta 1942. godine u Šekovićima, od tri istočno-bosanska proleterska bataljona. Na dan formiranja imala je 620 boraca.
6. istočnobosanska proleterska udarna brigada | |
---|---|
Postojanje | 2. avgust 1942. Mesto formiranja: Šekovići |
Formacija | tri bataljona |
Jačina | 620 vojnika i oficira |
Deo | NOV i PO Jugoslavije |
Angažovanje | |
Odlikovanja | Orden narodnog heroja Orden narodnog oslobođenja Orden bratstva i jedinstva |
Komandanti | |
Komandant | Vojo Ljujić |
Politički komesar | Cvijetin Mijatović |
Prvi komandant brigde bio je Vojo Ljujić, a politički komesar Cvijetin Mijatović, narodni heroji.
Brigada je imala ogroman značaj za održavanje ustanka u istočnoj Bosni u periodu njegove najveće krize, tokom 1942—1943. godine, u ponovnom rasplamsavanju ustanka u ovoj oblasti i brojnim poduhvatima u istočnoj Bosni, Crnoj Gori, Srbiji, Hrvatskoj i Sloveniji. Dala je veliki broj vojno-političkih i partijskih rukovodilaca, kao i narodnih heroja.
Odlukom Vrhovnog štaba NOV i POJ za postignute uspehe u borbi, 29. oktobra 1944, proglašena je proleterskom. Nakon rata prikupljeni su podaci za ukupno 6.239 boraca, koji su se u sastavu brigade borili u toku rata i podaci za 2.243 poginula borca.[1]
Borbeni put brigade
uredi1942
urediOd formiranja (do 9. aprila 1943), brigada je bila pod neposrednom komandom Glavnog štaba NOP odreda za Bosnu i Hercegovinu, iako je novembra 1942. naredbom Vrhovnog štaba NOV i POJ stavljena pod komandom Prvog bosanskog korpusa. Tokom avgusta i septembra 1942, vodila je borbe na Trebavi, Konjuhu, Romaniji i Majevici. Održala se u Biraču uprkos jakoj ofanzivi 718. nemačke divizije, ustaško-domobranskih i četničkih snaga od 25. avgusta do 9. septembra.[2][3]
Nakon borbi na Trebavi i u Birču, jedan bataljon brigade je ostao na Majevici, a ostatak brigade od dva bataljona je 5/6. oktobra prešao preko Save u Srem. Ovde je brigada, zajedno sa Sremskim partizanskim odredom, vodila jednomesečne borbe — razbila je neprijateljske posade u Vrbanji i Kuzminu i bataljon 718. divizije u Bosutskim šumama. Ojačana jednim bataljonom sremskih partizana, zajedno sa Sremskim partizanskim odredom 4/5. novembra razbila je i delom uništila četničke snage na području Semberije i Majevice. U borbi kod sela Maleševaca, 28. novembra 1942, razbijeni su četnici Majevice, Posavine i Trebave (preko 250 poginulih i ranjenih i oko 600 zarobljenih). Istovremeno su razbijene domobranske posade na putu Tuzla—Lopare—Brčko. Sve ovo imalo je veliki značaj za dalji razvoj Narodnooslobodilačkog pokret u istočnoj Bosni.[2][3]
U decembru 1942. brigada je sa Sremskim i Majevičkim partizanskim odredom u zahvatu druma Tuzla—Zvornik, posle višednevnih borbi, razbila neprijateljske snage (dva nemačka, dva ustaška i pet domobranskih bataljona i četnike) koje su izvodile operacije „Tuzla II". Potom je učestvovala u razbijanju četnika u Birču, nakon čega je prodrla na Romaniju i tamo razbila nekoliko četničkih i ustaško-domobranskih jedinica. Januara 1943. narasla je na sedam bataljona jačine 1.300 boraca.[2][3]
1943
urediNa prostranoj teritoriji oko Han-Pijeska, Olova, Kladnja, Tuzle i Zvornika, tokom januara i februara 1943. izvela je više uspešnih napada na neprijateljska uporišta. U martu 1943. odbila je napad Romanijskog četničkog korpusa na Birač i vodila borbe sa ustašama u Milićima, Han-Pijesku, Žljebovima i oko Sokoca. Krajem marta, izvršavajući ranije upućeno naređenje Vrhovnog štaba NOV i POJ, povezala se sa Glavnom operativnom grupom. Vodeći borbe, 9. aprila 1943. izbila je u rejon Ustikoline.[2][3]
Više od mesec dana, do 15. maja 1943, delovala je na sektoru Foče i Kalinovika, štiteći, sa Majevičkom brigadom, Centralnu bolnicu NOVJ i snage Glavne operativne grupe u zapadnom Sandžaku od napada neprijatelja iz doline Drine. U toku bitke na Sutjesci, od 15. do 20. maja 1943, vodila je teške borbe sa neprijateljem koji je nastupao prema Čelebiću, pa je zajedno sa Grupom brigada u izuzetno teškim borbama zaustavila nastupanje neprijatelja i napravila prvi pokušaj proboja neprijateljskog obruča (južno od Foče). Ove borbe omogućile su izvlačenje Centralne bolnice na Pivu i u znatnoj meri olakšale stanje u dolini Sutjeske. Nakon ovoga, vodila je teške borbe na Vučevu, u dolini Sutjeske, na Košuru i Zelengori.[2][3] Pred bitku na Sutjesci imala je 817 boraca (785 muškaraca i 32 žene), a u toku bitke poginulo je 185 boraca.[4]
U protivofanzivi Glavne operativne grupe, sa Zelengore se prebacila u istočnu Bosnu i 2. jula 1943. ušla u sastav 17. istočnobosanske divizije. U toku leta i jeseni 1943. učestvovala je u razbijanju četničkih snaga na Trebavi, oslobođenju Modriče, Gradačca, Šamca i Orašja. Posebno se istakla u borbama za oslobođenje Tuzle, od 29. septembra do 7. oktobra 1943, kada je pohvaljena od Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita. Učestvovala je u oslobođenju Vareša 20/21. oktobra, gde je potpuno uništen domobranski puk. Tokom nemačke operacije u istočnoj Bosni u zimu 1943/44. borbom na Betnju, od 6. do 9. decembra 1944, onemogućila je potpuno opkoljavanje Pete krajiške i 27. istočnobosanske divizije.
1944
urediUčestvovala je u drugom napadu na Tuzlu, od 17. do 20. januara 1944, u borbama oko Srebrenice, u Birču i na Romaniji.[2][3]
Krajem maja 1944, u sastavu 17. divizije, prešla je u Crnu Goru i u toku juna učestvovala u borbama kod Žabljaka i Pljevalja, a u julu u Andrijevičkoj operaciji. U toku prodora Operativne grupe divizija u Srbiju, učestvovala je u razbijanju četničke Četvrte grupe jurišnih korpusa na Kopaoniku, u borbama u dolini Zapadne Morave, u borbama za oslobođenje Kragujevca, 21. oktobra. Za postignute uspehe, 29. oktobra 1944, proglašena je proleterskom. U zimu 1944/1945. vodila je teške borbe u istočnoj Bosni (Bijeljina, Zvornik, Brčko).
1945
urediU završnim operacijama Jugoslovenske armije učestvovala je u borbama u Slavoniji, Moslavini, Zagorju i Sloveniji. Kod Dravograda je 15. maja 1945. završila svoj ratni put.[2][3]
Komandni sastav brigade
uredi- Komandanti brigade:
- Vojo Ljujić — od formiranja brigade do juna 1943.
- Miloš Zekić — od juna 1943. do februara 1944.
- Savo Trikić — od februara 1944. do marta 1945.
- Rade Čorak — od marta 1945. do kraja rata
- Politički komesari brigade:
- Cvijetin Mijatović Majo — od formiranja brigade do juna 1943.
- Đoko Vujošević Segeda — od juna do oktobra 1943.
- Dane Olbina — od oktobra 1943. do marta 1944.
- Relja Lukić — od marta do avgusta 1944.
- Neđo Bogićević — od avgusta 1944. do januara 1945.
- Mišo Kovačević (v.d.) — tokom januara i februara 1945.
- Zvonko Žardin — od februara 1945. do kraja rata
- Načelnici Štaba brigade:
- Predrag Marković Alimpije — tokom avgusta 1942.
- Rudi Petovar — od avgusta 1942. do marta 1943.
Narodni heroji brigade
urediNeko od boraca Šeste proleterske udarne brigade proglašeni za narodne heroje su:
- Nisim Albahari, zamenik političkog komesara bataljona
- Janko Balorda, politički komesar bataljona
- Hasan Brkić, zamenik političkog komesara brigade
- Milenko Verkić, politički komesar čete
- Dušan Vukasović, komandir čete
- Miloš Zekić, komandant brigade
- Ravijojla Janković Rava, bolničarka i borac-bombaš
- Veljko Lukić Kurjak, komandir Udarne čete u Udarnom bataljonu
- Vojo Ljujić, prvi komandant brigade
- Anka Matić Grozda, borac brigade
- Pašaga Mandžić Murat, politički komesar brigade
- Omer Maslić, zamenik političkog komesra Trećeg bataljona
- Huso Merdžić, politički komesar čete
- Cvijetin Mijatović, prvi politički komesar brigade
- Vlada Obradović Kameni, borac brigade
- Vladimir Perić Valter, komandant Udarnog bataljona
- Jovo Radovanović Jovaš, pomoćnik komandira Udarne čete u Udarnom bataljonu
- Avdo Hodžić, politički komesar čete u Drugom bataljonu
- Jusuf Džonlić, politički komesar Prve čete Prvog bataljona
- Branko Šurbat Bane, politički komesar čete u Prvom bataljonu
Odlikovanja
urediOdlikovana je i Ordenom narodnog oslobođenja i Ordenom bratstva i jedinstva, a povodom petnaestogodišnjice bitke na Sutjesci, juna 1958. godine, odlikovana je Ordenom narodnog heroja.
Reference
uredi- ↑ Petovar & Trikić 1982: str. 21
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Leksikon NOR 2 1980: str. 1090
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Narodni heroji 2 1982: str. 412
- ↑ Kučan 1996: str. 541
Literatura
uredi- Petovar, Rudi; Trikić, Savo (1982). ŠESTA PROLETERSKA ISTOČNOBOSANSKA BRIGADA. Beograd: Vojnoizdavački zavod.
- Vojna enciklopedija, Beograd 1975. godina
- „Narodni heroji Jugoslavije”. Beograd: Mladost. 1975.
Vidi još
urediVanjske veze
uredi- 6. istočnobosanska proleterska udarna brigada (znaci.org)