1738
godina
(Preusmjereno sa stranice 1738.)
- Ovo je članak o godini 1738.
Godina 1738 (MDCCXXXVIII) bila je redovna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u nedjelju po julijanskom kalendaru.
Milenijum: | 2. milenijum |
---|---|
Vjekovi: | 17. vijek – 18. vijek – 19. vijek |
Decenija: | 1700-e 1710-e 1720-e – 1730-e – 1740-e 1750-e 1760-e |
Godine: | 1735 1736 1737 – 1738 – 1739 1740 1741 |
Gregorijanski | 1738. (MDCCXXXVIII) |
Ab urbe condita | 2491. |
Islamski | 1150–1151. |
Iranski | 1116–1117. |
Hebrejski | 5498–5499. |
Bizantski | 7246–7247. |
Koptski | 1454–1455. |
Hindu kalendari | |
• Vikram Samvat | 1793–1794. |
• Shaka Samvat | 1660–1661. |
• Kali Yuga | 4839–4840. |
Kineski | |
• Kontinualno | 4374–4375. |
• 60 godina | Yang Zemlja Konj (od kineske Ng.) |
Holocenski kalendar | 11738. |
Podrobnije: Kalendarska era |
Događaji
urediJanuar/Siječanj
uredi- 1. 1. - Holandski brod Leusden tone na ušću Maronija u Surinamu: posada i nekolicina robova se spasla, a 664 do 702 roba su stradali.
- 7. 1. - Mirovni ugovor između Marati i Mogula u Indiji: Marate dobijaju oblast Malwa u zapadnocentralnom delu zemlje.
- januar? - Odred potiskih graničara je potučen kod Šapca; zbog rđavog snabdevanja dolazi do masovnog dezertiranja, od slavonske do pomoriške granice.[1]
- januar - Jedne turske čete iz Albanije idu u Skadar a druge preko Sv. Spasa i Đakovice u Peć. Mahmudbegović u to vreme postaje skadarski paša, šalje vojsku na Kuče i Klimente, ovi je odbijaju i plene Podgoricu i Spuž. Paša se sveti na Vasojevićima, koje potiskuje u Metohiju.[2]
Februar/Veljača
uredi- 4. 2. - Joseph Süss Oppenheimer, jevrejsko-njemački bankar i dvorski Jevrej Württemberga pogubljen po osudi za prevaru, pronevjeru i razvrat. Postaje tema književnih radova i antisemitskog filma Jud Süß (1940).
- 5. 2. - Francuske trupe se, na poziv Đenove, iskrcavaju na Korzici kako bi umirili ustanak.
- 11. 2. - 30. 3. - Jacques de Vaucanson prikazuje u Parizu svoj automat, "Frulaša". Kasnije ove godine pravi i "Bubnjara" i remek-delo, "Patku koja vari", izloženu sledeće godine.
- Rusko-austrijsko-turski rat: Turci iz Bosne pokušavaju zauzeti Šabac, poraženi su kod Crvice, blizu Bajine Bašte; zvornički Mohamed-paša je zauzeo Bijeljinu, (i Raču,) prodro je u šabački distrikt do Prnjavora, ali se ubrzo mora povući.[3]
- februar - Bosanski vezir Ali-paša je na putu za Užice došao pod Višegrad, zvorničku vojsku je uputio prema Čačku i Sitnici, jedan njegov odred je osvojio Požegu, posada Užica ubrzo pristaje na časnu predaju, pre povratka u Bosnu je zaposeo Rudnik. Nakon povratka u Bosnu hara između Une i Kupe, Zvorničani i Tuzlaci pljačkaju Semberiju i Mačvu, a Hercegovci i Arbanasi Kuče i Klimente[4] Jedan letopisac piše: "Na 20 Veljači odoše Turci opet pod užice i pred njima Ibraim paša Ali paša iz Skoplja i uzeše ga na viru. Otpratiše cesarove ljude k Beogradu i što je bilo raja Turska izvišaše Turci, izsikoše i u ropstvo nemilo okrenuše".[5]
- 20. 2. - Osnovana Švedska levantska kompanija za trgovinu sa Osmanlijama (radi do 1756).
Mart/Ožujak
uredi- 24. 3. - Nader-šahova opsada (starog) Kandahara: grad je osvojen u jurišu bahtijarskog kontigenta. Husein Hotak je zarobljen sutradan, kada je pala i citadela - to je kraj hotakijske moći. Preživeli Kandaharci su preseljeni u obližnji novi grad Naderabad (napušten 1747).
- mart/april - Bitka na Dindaru: etiopski car Iyasu II je potučen kada je krenuo na Senarski sultanat, zarobljenu Hristovu ikonu i česticu Časnog krsta će morati platiti 8.000 unci zlata.
April/Travanj
uredi- 8. 4. (28. 3. po j.k.) - Britanski parlament glasa sa 257 prema 209 da kralj zatraži zadovoljštinu od Španjolske, nakon što mu je Robert Jenkins, po priči, pokazao svoje uho u turšiji, odrezano 1731 - sljedeće godine počinje Rat Jenkinsovog uha. Pravi problemi su trgovina sa Amerikama, britansko širenje u Severnoj Americi (Džoržija u susedstvu Floride) i napetost sa, takođe burbonskom, Francuskom.
- 10. 4. - Car Karlo je privremeno priznao patrijarhu Arseniju IV jurisdikciju u (ranije) novostečenim oblastima - patrijarh se u junu vraća u Beograd, može doći na prestol beogradsko-karlovačkog mitropolita.[6]
- 28. 4. - Papa Klement XII. izdaje bulu In eminenti apostolatus specula: katolicima se zabranjuje da postaju masoni. Zabrana je proistekla iz rivalstva hanoverskih i jakobitskih loža i mogućih posledica za britansko-francuske odnose.
- proleće - Pećki Hodaverdi-paša bezuspešno napadao Kuče.[7]
Maj/Svibanj
uredi- maj, početkom - Pošto je car Karlo prihvatio patrijarhov predlog da se organizuje srpsko-albanski puk, gen. dela Cerda je dobio zadatak da ga organizuje - ali, prikupljeno je samo 150 od potrebnih 2.000 ljudi, koji nisu dobili opremu od guvernera Marulija.[3]
- 10. 5. - Nader-šah započinje invaziju mogulskih teritorija u dan. Afganistanu, jer je mogulski car dopustio afganskim pobunjenicima da prebegnu na njegovu teritoriju. Nader ulazi u Gazni 31. 5. bez otpora.
- 24. 5. - John Wesley u Londonu na sastanku vjernika Moravske crkve doživljava duhovni preporod koji će ga potaknuti da pokrene metodistički pokret; metodisti širom svijeta danas isti datum obilježavaju kao Dan Aldersgatea.
- 25. 5. - Okončava se oružana faza Cresapovog rata između britanskih američkih kolonija Maryland i Pennsylvania, zalaganjem kralja Georga II za primirje i pregovore - granični spor rešen tek 1767. povlačenjem Mason–Dixonove linije.
- 27. 5. - Osmanlije zauzele Oršavu na Dunavu (Austrijanci kasnije povratili).
- 30. 5. - Hercegovački izaslanici se obraćaju Austriji, nude ustanak i pravoslavaca i katolika - pripremljen je tekst privilegije, ali već se razmišlja o miru[6]
Jun/Juni/Lipanj
uredi- jun, početkom - Sultanov ferman zemaljskim prvacima da se prekinu odmazde u Srbiji, kako bi se raja vratila na zemlju, ali ubistva i pljačke se nastavljaju; na Kosovu se odmazda pretvara u "trajan obračun sa srpskom rajom", u čemu je carigradska vlada nemoćna. Kneževi Bogosav i Jovica iz Barajeva odn. Nemenikuća, kao i još neki kneževi ovog leta, dobili su u Nišu aman-bujruldiju od velikog vezira Jegen Mehmed-paše o mirnom prihvatanju turske vlasti, što je začetak knežinske samouprave.[8]
- jun - Osmanlije zauzimaju Mehadiju, što im otvara Banat (Austrijanci nakratko povratili).
- 19. 6. - Nader-šah zauzima Kabul nakon kratke opsade.
- 24. 6. - Britanac Lewis Paul je dobio patent za predenje sa valjcima, model je izradio John Wyatt. Prve predionice s ovim principom slede 1741, sa magarećim, i 1742, sa vodenim pogonom.
Jul/Juli/Srpanj
uredi- 4. 7. - Bitka kod Cornee, severno od Oršave: Austrijanci odbili osmanlijski napad, povratili Mehadiju 9-og. Veliki vezir Yeğen Mehmed je ovih dana stigao sa glavnom vojskom u Vidin.[9] Vojvodu od Lorene će u Beču uzdizati kao drugog Eugena.
- 13. 7. - Razbijen turski napad na Ada Kale, ali opsada se nastavlja 18-og.
- jul - Šire se glasovi da će se Turci okupljati oko Užica radi napada na Beograd, patrijarh prelazi u Karlovce.[3]
- jul - Britanac William Champion dobio patent za proizvodnju cinka.
- jul - Englez Thomas Pellow je nakon 23 godine uspeo pobeći iz ropstva u Maroku.
- srpanj - Izbila kuga s obe strane Dunava u Srbiji, naročito među vojnicima.[10]; proširila se iz Erdelja u Banat i Bačku, a iz Srbije u Srem, traje do 1741-42, "od Zemuna do Varadina nije (se) moglo proći drumom od trupova mrtvih ljudi"; u južnoj Ugarskoj ima i dosta razbojničkih družina.[11]
- 19. 7. - Jean-Baptiste Charles Bouvet de Lozier je krenuo sa dve fregate u istraživanje južnog Atlantika.
- leto - Odred graničarskih hajduka upućen u Temišvar pa Lipovu, u borbu protiv pobunjenih Rumuna - prekinuto zbog kuge.[1]
- 1738-39 - Pošto su ih Nijemci htjeli pokmetiti, banatski pastiri digli pobunu pod rukovodstvom rumunskih hajduka Vanče i Andrije, čije je glavno gnijezdo u Đerdapskoj klisuri.[12]
- leto - Emanuil Kozačinski napušta Karlovce, ostaje samo mala trivijalna škola slovenska i gramatička.[13]
Avgust/August/Kolovoz
uredi- 2. 8. - Proglašen franjevački samostan u Imotskom, ustoličen prvi gvardijan.[14]
- 15. 8. - Osmanlije seraskera Ivaz Mehmeda zauzimaju Ada Kale nakon opsade, dva dana kasnije i Oršavu, kao i Mehadij[10], u u austrijskoj vojsci zavladala panika.
- 16. 8. ? - Podignuta Kapela Svetog Roka u Subotici.[15]
- 19. 8. - Austrijska vojska se povukla iz Banata, ulogorila se kod Smedereva a devet dana kasnije kod Višnjice.[16]
- kolovoz? - Rusko-austrijsko-turski rat: Posle turskog prodora, grof Konigsegg je smenjen, za komandanta je postavljen Kevenhuller, u nemilosti je i vojvoda od Lorene, koji je sa Marijom Terezijom nakratko bio poslan u Toskanu.[17]
- avgust - Rusko-turski rat: Minihova ruska vojska je s mukom došla do Dnjestra, ali se povlače jer se s druge strane nalazi turska vojska, a u Besarabiji je kuga (ruska vojska se povlači iz Očakova i Kinburna, jer strada od kuge). Pri prelazu reke Belokiše (Beloči) odbili su tursko-tatarski napad. Lasijev pohod na Krim se završava zbog nedostatka provijanta.
Septembar/Rujan
uredi- 7. 9. - Snage Nader-šah Afšara opljačkale Dželalabad iz odmazde za ubistvo glasnika.
- rujan, polovinom - Turci opustošili okolinu Beograda, sa robljem se vratili u Niš 17. 9..[10] U Beograd je stigao herceg Franja Lotarinški, vojska se ulogorila po bastionima tvrđave, u velikoj nečistoći[16]. Austrijanci i Turci vode ove godine poluslužbene razgovore o miru, posredstvom francuskog poslanika na Porti[18]
Oktobar/Listopad
uredi- 4 - 18. 10. - Austrijanci, uz pomoć saksonske i bavarske konjice, uspevaju nakon opsade povratiti Raču.[3]
- oktobar - Francuski istraživač Pierre Gaultier de Varennes et de La Vérendrye je osnovao Fort La Reine, dan. Portage la Prairie, južno od jezera Manitoba. Nastavlja dalje i postaje prvi Evropljanin u dan. Sjevernoj Dakoti, gdje posjećuje narod Mandan.
- 22. 10. - Španski inženjer Roque Joaquín de Alcubierre započinje iskopavanje Herkulaneuma, pod pokroviteljstvom kralja Karla (osmotomna knjiga gravura pronalazaka Le Antichità di Ercolano Esposte objavljena je 1757-92, s velikim uticajem na neoklasiku).
Novembar/Studeni
uredi- novembar - Raniji guverner Vlaške, feldmaršal Georg Olivier von Wallis postaje poslednji guverner habsburške Srbije, nakon gen. Marulija.[19]
- 18. 11. - Bečki mirovni sporazum kojim je formalno okončan Rat za poljsko nasljedstvo; pro-francuski bivši kralj Stanislaw I Lesczynski se odriče poljske krune i zauzvrat dobija Lotarinško Vojvodstvo (koje će nakon njegove smrti pripasti Francuskoj), a lotarinški vojvoda Franz Stephan I kao kompenzaciju dobija Toskanu.
- 26. 11. - Bitka u Khyberskom prolazu: Nader-šah je razbio snage mogulskog pešavarskog subedara, tri dana kasnije ulazi bez otpora u Peshawar. Zatim nastavlja marš ka mogulskim krunskim zemljama.
Decembar/Prosinac
uredi- 3. 12. - Odlučeno da se manastir Marča preda unijatima, tj. zagrebačkom biskupu, zbog čega su ga Srbi krajišnici sledećeg juna zapalili.[20]
- 13. 12. - Korzikanski pobunjenici porazili francuske intervencionističke trupe kod Borga, na tada đenovskom ostrvu - događaj su nazvali "Korzikansko povečerje".
Kroz godinu
uredi- Crnogorci su četničkim akcijama kroz Hercegovinu naneli veliku štetu Turcima, "da su u provijantu za vojsku pretrpjeli više gubitaka nego protiv Austrijanaca".[21]
- Turci su napadali Kuče, u Brdima, ali su odbijeni uz pomoć Bratonožića i Klimenata, ali Vasojevići su stradali.[6]
- Manastir Bazjaš u Banatu je razoren. Monasi manastira Gomionica u Bosni beže u opustelu Pakru u Slavoniji, nose i plaštanicu man. Mileševa.[22]
- Pacifik Bizza je imenovan rapskim biskupom.
- 1738-41 - Marin Kavali je mletački generalni providur u Dalmaciji.[23]
- 1734-38 - Kardinal Prospero Lambertini, budući papa Benedikt XIV objavio De Servorum Dei beatificatione et de Beatorum canonizatione o procedurama kanonizacije svetaca (do 1917. odn. 1983).
- Nauka i tehnika
- Pierre Louis Maupertuis u knjizi Sur la figure de la terre potvrđuje Newtonovo mišljenje da je oblik Zemlje spljošteni sferoid (Cassini je mislio da je izduženi).
- Daniel Bernoulli objavio knjigu Hydrodynamica, data je Bernulijeva jednačina.
- Peter Artedi objavljuje djelo Ichthyologia, prvo sustavno izlaganje ihtiologije.
Rođenja
uredi- 10. 3. - Túpac Amaru II, lider ustanka na Andima († 1781)
- 15. 3. - Cesare Beccaria, kriminilog, penolog, filozof († 1794)
- 11. 4. - Anton I. Esterházy de Galantha, mađarski magnat († 1794)
- 14. 4. - William Cavendish-Bentinck, britanski premijer († 1809)
- 28. 5. - Joseph-Ignace Guillotin, izumitelj giljotine († 1814)
- 4. 6. - George III, kralj Velike Britanije († 1820)
- 15. 10. - Wenzel Joseph von Colloredo, austrijski feldmaršal († 1822)
- 15. 11. - William Herschel, njemačko-britanski skladatelj i astronom († 1822)
- 31. 12. - Charles Cornwallis, britanski general († 1805)
- Atanasije Dimitrijević Sekereš, učeni Srbin († 1794)
- 1738-40 - Radič Petrović, frajkorac, vojvoda Prvog ustanka († 1816)
Smrti
uredi- 17. 1. - Jean-François Dandrieu, francuski barokni kompozitor (* 1682)
- 4. 2. - Joseph Süss Oppenheimer, jevrejsko-njemački bankar (* 1698)
- 16. 3. - George Bähr, dresdenski arhitekt (* 1666)
- 20. 3. - Nikola Doksat de Morez, habsburški general (* 1682)
- 7. 6. - Antoine Crozat, osnivač Francuske Lujzijane (* ca. 1655)
- 11. 6. - Caspar Bartholin mlađi, danski anatom (* 1655)
- 17. 6. - Sava Vladislavić Raguzinski, srpski trgovac, ruski diplomata (* 1669)
- 23. 9. - Herman Boerhaave, pionir fiziologije (* 1668)
Reference
uredi- ↑ 1,0 1,1 Istorija s. n. IV-1, 195
- ↑ Jovan N. Tomić. O Arnautima u Staroj Srbiji i Sandžaku (1913). rastko.rs
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Istorija s. n. IV-1, 156
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 439-40
- ↑ Jovan Hadži Vasiljević Muslimani naše krvi u Južnoj Srbiji (1924). rastko.rs
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Istorija s. n. IV-1, 155
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 500
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 333-4
- ↑ Aksan, Virginia. Ottoman Wars, 1700-1870: An Empire Besieged, p. 113
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Historija n. J. II, 838
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 201-2
- ↑ Historija n. J. II, 1151-2
- ↑ Ćorović. Istorija srpskog naroda - Ruski uticaj među Srbima. rastko.rs
- ↑ Povijest samostana. samostan-imotski.hr
- ↑ "Politika", 28. jul 1938
- ↑ 16,0 16,1 Istorija s. n. IV-1, 158
- ↑ Coxe, William, History of the House of Austria: From the Foundation of the Monarchy, V.4, p. 338-9
- ↑ Historija n. J. II, 839
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 113
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 190
- ↑ Historija n. J. II, 1264
- ↑ Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini od 960. do 1930. godine. rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. IV-2, 50
- Literatura
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)