Titel
Titel je gradsko naselje u opštini Titel u u Južnobačkom okrugu, u regionu poznatom kao Šajkaška (jugoistočni deo Bačke), u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini u Srbiji. Prema popisu iz 2002. bilo je 5894 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 6007 stanovnika).
| Titel | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Južno-bački |
| Opština | Titel |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) | 5894 |
| Gustina stanovništva | 89 st./km² |
| Geografija | |
| Koordinate | 45°12′13″N 20°17′24″E / 45.203666°N 20.29°E |
| Nadmorska visina | 75 m |
| Površina | 66,5 km² |
  Titel Titel (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 21240 |
| Pozivni broj | 021 |
| Registarska oznaka | NS |
Koordinate: 45° 12′ 13" SGŠ, 20° 17′ 24" IGD
Geografija
urediTitel se nalazi kod ušća Begeja u Tisu, nedaleko od mesta gde se Tisa uliva u Dunav, na južnim obroncima Titelske visoravni.
Iznad grada je Titelski breg (110 – 130 m), završetak Titelske visoravni, koja se prostire između Mošorina, Loka, Vilova, Titela i reke Tise. U blizini Titela je i najveća ada na Tisi.
Titel je, takođe, i sedište opštine, u kojoj se, pored grada Titela, nalaze i sela:
- Vilovo,
- Gardinovci,
- Lok,
- Mošorin i
- Šajkaš.
Historija
urediTitel je vrlo staro naselje. Postoje tragovi naseljavanja još u pretpovijesno doba.Naseljen je još u kameno doba. Područje Titela su naseljavali Kelti, kasnije Skordici i Sarmati. Za vrijeme Rimskog Carstva, bio je utvrdom. Izvorno ime mu nije poznato. Postoji vjerovanje da je mjesto dobilo ime po rimskom caru Titu. Huni pod vodstvom Atile drže oko 450. godine Titel i iz njega upadaju u Rimsko Carstvo. 600. godine potukoše Vizantinci Avare kod Titela.
U 9. veku, okolnim područjem je vladao bugarski vladar Salan, koji je imao svoju prestonicu u Titelu. U 9. veku, osvajaju ga Ugari pod vodstvom Arpada, te Titel ulazi u sastav Bačke županije. U to vreme, 1077., prvi se put pominje ime mesta Titel. U periodu od 1077. do 1095. Ladislav I. Sveti sa svojim bratom u Titelu osniva katolički augustinski manastir. 1138. u vreme Bele II.pominje se dvorski kraljevski kapelan iz Titela. Rimokatolička župa se prvi put pominje 1165. godine U vreme Andrije II 1233. pominje se prijelaz preko Dunava kod Titela i Slankamena, te prevoz soli. Poslije tatarske provale Bela IV. dao je u čitavoj zemlji izgraditi obrambene utvrde, tako je i u Titelu 1247. izgrađen zid oko važnih zgrada i crkve. Titel se spominje i kao verodostojno mesto - mesto gdje su se overavali i prepisivali dokumenti.
Toma Bakač je na vest o Turcima 1500. utvrdio zidove Titela. 1458. godine prepozit titelskog kaptola je Janus Pannonius. Kralj Vladislav II. Jagelović donosi 1498. zakon po kome je titelski kaptol bio dužan opremiti 50 konjanika i izdržavati ih. Što upućuje na bogatstvo Titela i prorektora Mikloša Olaha čiji je godišnji prihod 4000 zlatnika. Kada Turci zauzimaju Beograd 1521., Titel postaje sedište beogradskog bana, ali samo do 1526. godine.Te 1526., pada Titel u turske ruke. Tursku posadu u Titelu 1529. čine: 100 bešlija, 250 azapa, 200 martologa, 150 janičara i 20 tobdžija. Za vreme turske vlasti, a od 1541. bio je sedištem titelske nahije, koja je bila delom segedinskog sandžaka. Turski zapisi bilježe da je u Titelu 1554. bilo 55, 1570. 50, a 1590. 20 kuća poreskih obveznika. Pred kraj osmanske vlasti, u gradu su bile katolička i pravoslavna crkva. Prva četvrtina 17. stoleća beleži i tri džamije, dve tekije i tri medrese.
Austrijanci prvi put zauzimaju Titel u julu 1688. godine. Turci ga ponovno zauzimaju 1695. pri čemu su ubili oko 1000 branilacaa, a beogradski paša je zapalio Titel. Posle bitke kod Sente, Titel opet zauzimaju Austrijanci. Karlovačkim mirom 1699. dolazi pod vlast Habsburške Monarhije. 1699. osniva se Podunavska milicija i Titel ulazi u sastav iste. Prilikom svog pohoda prema Petrovaradinu Turci zapališe Titel. Poslije turskog poraza kod Petrovaradina, Tekijska bitka, 5. avgusta 1716., tvrđava se ruši, a građevinski materijal se prenosi za gardnju petrovardinske tvrđave i beogradske (do 1739., jer Beograd ponovno dolazi pod tursku vlast). 1745. godine Titel ulazi u sastav Potiske milicije. Carica Marija Terezija 19. marta 1763. donosi rešenje o uspostavi Šajkaškog bataljona. U to vreme Titel postaje sedište šajkaša. Odred šajkaša koji je sa svojim brzim čamcima na vesla i mala jedra - šajkama - bio u stanju doći i do Beograda i remetiti turske vojne redove. Zbog toga je cela oblast dobila naziv Šajkaška.
1764.-1765. počinje s radom Nemačka škola, a 1770. Titel posjećuje budući car Josif II. 1817. godine osnovana je dvogodišnja vojna škola Matematika, a 12. avgusta 1817. u Titelu boravi car Franjo II. (I.) sa svojom suprugom caricom Karolinom Avgustom. Ostaci tvrđave bili su vidljivi sve do početka XIX. stoleća. Od Matematike i Vojne škole (koja je osnovana 1858.) ossnovana je 1871. godine Građanska škola, a 1872. je ukinuta Vojna granica. Ukidanjem Vojne granice Titel gubi na strateškom značaju.
Župna crkva Uznesenja Blažene Device Marije je obnovljena 1770. kao i župa. Nova se crkva gradi 1812. nakon požara koji je uništio staru crkvu. Iz franjevačkog manastira u Petrovaradinu, koji je Josip II pretvorio u vojnu bolnicu, prenesen je oltar. 1921. godine je dograđen zvonik na crkvi. Pravoslavna crkva je sagrađena 1891. godine,a iste je godine sagrađena i Luteranska (Evangelistička) crkva u Titelu. Preorganizacijom monarhije dolazi u Ugarsku, a od 1918. je delom Kraljevine SHS. U Drugom svetskom ratu dolazi pod vlast Horthyjeve Mađarske.
Nakon 1945., delom je SAP Vojvodine u NR (kasnije SR) Srbiji. Raspadom Jugoslavije, delom je srpsko-crnogorske federacije odnosno kasnije, osamostaljenjem Crne Gore, u Republici je Srbiji.
Kultura
urediU Titelu su neki zanimljivi spomenici - barutana i kasarna Šajkaškog bataljona iz 18. veka. U crkvama se čuvaju radovi slikara Dimitrija Popovića i Arse Todorovića. Na putu Titel - Šajkaš podignut je spomenik palim vazduhoplovcima 1941. godine. U Mošorinu su rođeni Svetozar Miletić (1826 - 1901) i Isidora Sekulić (1887 - 1968).
Demografija
urediU naselju Titel živi 4745 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,1 godina (38,6 kod muškaraca i 41,7 kod žena). U naselju ima 2019 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,92.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 4180 | 70.91% | ||
| Mađari | 582 | 9.87% | ||
| Jugosloveni | 250 | 4.24% | ||
| Hrvati | 115 | 1.95% | ||
| Slovaci | 103 | 1.74% | ||
| Romi | 73 | 1.23% | ||
| Makedonci | 47 | 0.79% | ||
| Crnogorci | 26 | 0.44% | ||
| Nemci | 12 | 0.20% | ||
| Bugari | 12 | 0.20% | ||
| Rusi | 8 | 0.13% | ||
| Slovenci | 7 | 0.11% | ||
| Rusini | 7 | 0.11% | ||
| Rumuni | 6 | 0.10% | ||
| Albanci | 6 | 0.10% | ||
| Muslimani | 4 | 0.06% | ||
| Ukrajinci | 1 | 0.01% | ||
| Bunjevci | 1 | 0.01% | ||
| Bošnjaci | 1 | 0.01% | ||
| nepoznato | 94 | 1.59% | ||
| m | ž | |||
| ? | 5 | 12 | ||
| 80+ | 32 | 72 | ||
| 75-79 | 62 | 100 | ||
| 70-74 | 124 | 164 | ||
| 65-69 | 144 | 205 | ||
| 60-64 | 173 | 200 | ||
| 55-59 | 142 | 164 | ||
| 50-54 | 255 | 249 | ||
| 45-49 | 279 | 251 | ||
| 40-44 | 221 | 210 | ||
| 35-39 | 180 | 192 | ||
| 30-34 | 174 | 156 | ||
| 25-29 | 198 | 192 | ||
| 20-24 | 222 | 201 | ||
| 15-19 | 207 | 181 | ||
| 10-14 | 186 | 181 | ||
| 5-9 | 185 | 140 | ||
| 0-4 | 110 | 125 | ||
| prosek | 38.6 | 41.7 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 1199 | 343 | 1 | 1 | 335 | 24 | 88 | 106 | 18 | 68 |
| Ženski | 703 | 98 | - | - | 162 | 9 | 9 | 155 | 15 | 17 |
| Oba | 1902 | 441 | 1 | 1 | 497 | 33 | 97 | 261 | 33 | 85 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 9 | 17 | 86 | 43 | 15 | 23 | - | - | 22 | |
| Ženski | 9 | 7 | 57 | 93 | 49 | 15 | - | - | 8 | |
| Oba | 18 | 24 | 143 | 136 | 64 | 38 | - | - | 30 |
Poznate ličnosti
uredi
- Mileva Marić-Ajnštajn, matematičarka;
- Dušan Popov, tajni agent;
- Zdravko Mutin, privrednik, političar i predsednik Olimpijskog komiteta
- Dimitrije Avramović, slikar;
- Anton Mollinary von Monte Pastello, general i pisac;
- Mihailo Rašković, hemičar;
- Đorđe Vujkov, fudbaler;
Privreda
urediPodručje opštine Titel, s rekama Tisom i Begejom i s Titelskim bregom, ima bogate terene za ribolov i lov.
Reference
uredi- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
Vanjske veze
uredi
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain) Arhivirano 2009-05-30 na Wayback Machine-u
- Satelitska mapa (Wikimapia)
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)