Krčedin
Krčedin je naselje u Srbiji u opštini Inđija u Sremskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 2878 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 2852 stanovnika).
| Krčedin | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Sremski |
| Opština | Inđija |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) | 2429 |
| Gustina stanovništva | 58* st./km² |
| Geografija | |
| Koordinate | 45°08′14″N 20°07′34″E / 45.137333°N 20.126°E |
| Nadmorska visina | 122 m |
| Površina | 54,2* km² |
  Krčedin Krčedin (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 22325 |
| Pozivni broj | 022 |
| Registarska oznaka | IN |
Koordinate: 45° 08′ 14" SGŠ, 20° 07′ 34" IGD
Položaj uredi
Krčedin se nalazi ispod južnih obronaka istočnog dela Fruške gore. Selo pripada teritorijalno opštini Inđija. Nadmorska visina je 115 metara u centru sela. Ono je izgrađeno na depresiji koja se u stručnoj geografiji naziva Krčedinska. Površina krčedinskog atara je 57,43 km², što iznosi blizu 15% teritorije inđijske opštine. Najveći deo atara leži na fruškogorskoj lesnoj zaravni. Lesna zaravan je prekrivena černozemom ili crnicom, najkvalitetnijom vrstom zemljišta, na kome uspeva veliki broj poljoprivrednih kultura.
Fizičko-geografske karakteristike uredi
Klima uredi
Klima ovog prostora je umereno-kontinentalna, s jasno izražena četiri godišnja doba i s kontinentalnim karakterom, a na to u najvećoj meri utiče:
- Geografska širina, teritoriju Srema preseca 45-ti uporednik, što znači da se opština Inđija, a samim tim i Krčedin, nalazi u središnjem delu umerenog klimatskog pojasa
- Geografska dužina, u smislu udaljenosti od blagog maritimnog uticaja Atlantika (oko 2000 km) i okolnih mora
- Generalna izolovanost panonskog basena planinskim vencima (na jugu-Dinaridi; na severu i istoku Karpati; a na zapadu Alpi).
Drugostepeni, ali ipak znatan, uticaj na klimu imaju lokalne prilike:
- Visinska razlika između Fruške gore i terena gde se nalazi Krčedin
- Pedološki pokrivač tj. černozemi i crnice koje se leti jako zagrevaju, povećavajući temperature vazduha (a zimi se brzo rashlade snižavajući temperature)
- Površine pod kulturnom vegetacijom - niska vegetacija ne sprečava ni insolaciju ni radijaciju, nema šumskih terena koji bi umanjivali temperaturne amplitude i brzinu vetrova.
Temperatura uredi
Zbog velikog kolebanja srednjih mesečnih temperatura dešava se da hladniji od januara bude februar ili decembar a topliji od jula avgust ili jun. Za klimatske prilike značajno je to što se zimske temperature nekih godina naglo menjaju, januarske su prosečno u minusu, a srednja februarska ide i do +8 C°. Ovakve promene uslovljavaju brzo topljenje snega, a na to obično dolaze i obilne padavine u obliku kiše.
Za planiranje nekih vidova turizma (rekreacija, izleti, kupališta...) pozitivno utiče to da postoji veliki broj letnjih dana, kao i dani u kojima se minimalna dnevna temperatura ne spusti ispod 20 C° tzv. dani sa tropskim noćima.
Vetar uredi
U predelu Krčedina najučestaliji vetrovi su severozapadnog pravca i ovaj vetar zajedno sa zapadnim donosi kišu. Ovi vetrovi duvaju ravnomerno i brzina im nije velika. Drugi po učestalosti su vetrovi iz istočnog kvadranta, naziv im je košava i to su po pravilu suvi, hladni i jaki vetrovi koji duvaju u naletima (udarima).
Padavine uredi
Karakteristično za podneblja Srema je da se u toku jedne godine izluči duplo više padavina u odnosu na prethodnu ili neku kasniju godinu. Ta razlika u pojedinim godinama iznosi i do 500 mm. U izrazito sušnim godinama izlučuje se za oko 30% manje padavina nego prosečno, a neki meseci mogu biti potpuno bez padavina. Nasuprot njima, u kišnim godinama količina padavina je visoka kako po mesecima tako i godišnje.
Reljef uredi
Prostor inđijske opštine reljefno se sastoji iz dve osnovne geomorfološke celine: istočnih ogranaka Fruške gore i fruškogorske lesne zaravni. Najveći prostor obuhvata fruškogorska lesna zaravan. Mezooblike reljefa predstavljaju rečne doline, pre svega dolina „Patka“, bare odnosno Budovara, dolina Ljukovskog potoka i granična dolina prema opštini Irig, dolina Šelovrenca. Severnom granicom opštine teče Dunav sa svojim širokim koritom i gradi oblike vezane za rečnu eroziju i akumulaciju. U okviru fruškogorskog pobrđa mogu se izdvojiti dve celine: Kalakača i Koševac.
Osnovna geološko-stratigrafska formacija na posmatranom području jeste diluvijalni les čije naslage pokrivaju celi prostor. To je kompaktna geološka masa koja je pod uticajem klime i vegetacije na površini izmenila svoje osobine i postala površina sa osobinama černozema koji je pogodan za poljoprivrednu delatnost.
Hidrografija uredi
U hidrografskom pogledu Krčedin je veoma bogat vodom. Severno od Krčedina nalazi se dolinska ravan Dunava. Na toj ravni Dunav pravi veliki broj okuka, rukavaca i meandara kao i ada. Jedno od najvećih dunavskih ostrva, Krčedinska ada, nastalo je pomeranjem toka Dunava na jug kada je presekao sopstveni meandar i formirao ostrvo. Sa južne strane ade je glavni tok Dunava a sa severa je stari tok koji se naziva Dunavac. Površina Krčedinske ade je 8,8 km².
Površinska hidrografija u Krčedinu je izražena u postojanju manjih potoka. Potok koji teče sa južne strane Fruške gore zove se Patka. Potok čije se izvorište nalazi u selu sastaje se sa Patkom u delu krčedinskog atara koji se zove Budžak. Obale potoka su obrasle trskom i šikarom pa su vrlo privlačne za barsku faunu.
Pedologija uredi
Na teritoriji opštine Inđije prostire se sremska lesna terasa koja je veoma pogodna za nastajanje najboljeg zemljišta, černozem. Černozem pokriva najveći deo teritorije Inđije. Aktivni sloj zemljišta je dubok oko 1-1,5 m.
Biljni i životinjski svet uredi
Lesna zaravan je nekada bila obrasla travom i služila kao pašnjak. Doseljavanjem su pašnjaci razoravani i pretvarani u oranice. Pošto je na lesu izdan dosta duboka, na njemu se nalaze biljke koje puštaju koren dosta duboko u zemlju. Viši predeli lesne zaravni su pod kukuruzom, pšenicom, industrijskim (suncokret i šećerna repa) i stočnim biljkama. Neki predeli lesne zaravni su livade i pašnjaci, gde rastu: bela detelina, majčina dušica, štirak, a od životinjskih vrsta rasprostranjeni su: poljski miševi, pacovi, prepelice, vrane, jarebice, vrapci, itd. Od domaćih životinja gaje se: goveda, konji, ovce, stoka, koze i živina.
Biljni i životinjski svet dolinske ravni se razlikuje od lesnih. To su uglavnom vlažni predeli i zato tu nemaju duboko korenje. Predstavnici ovih biljaka su lokvanj, ljutić, i dr. Od ptica ima roda, divljih pataka, češlji i gnjuraca. Na obali Dunava ima račića, vodenih algi, glista i dr.
Društveno-geografske karakteristike uredi
Nastanak i istorijat naselja uredi
Na plodnim obalama krčedinskog dela Dunava ljudska naselja su postojala još od praistorije. To dokazuju predmeti pronađeni prilikom obrade njiva i gradnje. Najčešće su to delovi keramičkih i kamenih predmeta i životinjske kosti. Odnose se na doba neolita.
U keltsko doba je na mestu Krčedina postojalo naselje koje je ličilo na utvrđenje. Prvo naselje je bilo smešteno severozapadno od današnjeg Krčedina u predelu Kalakače. U vreme turske vladavine selo je postojalo na mestu gde je i danas. Krčedin je bio pod turskom vlašću oko 100 godina i za to vreme je imao poseban status, jer se nalazio na putu između Beograda i Budima i taj status je propisivao sultan svojim fermanima. Posle je selo bilo pod vlašću Habzburške monarhije do kraja Prvog svetskog rata. Pošto se nalazilo u Vojnoj granici, svi stanovnici su bili vojnici – graničari. Iz tog doba postoji Graničarska zgrada – današnja biblioteka.
Morfologija naselja uredi
Krčedin je danas tipično ravničarsko selo panonskog tipa. Osnova mu je četvrtasta i ulice se seku pod pravim uglom. U selu postoji 17 ulica. Ukupna dužina im je 20,5 km. Glavne ulice koje se sastaju u centru su Cara Dušana (prema Beški), Dunavska (prema Dunavu), Uče Zekovića (prema Sl. Vinogradima) i Nade Janošević. U centru sela se nalaze najvažnije ustanove: OŠ „22. jul“, pravoslavna crkva Svetog Nikole, zgrada tzv. „opštine“, gde se nalaze prostorije Mesne zajednice, Mesne kancelarije i pošte, kao i već pomenuta zgrada mesne biblioteke.
U Krčedinu postoji tri tipa kuća: panonski tip, moderan tip prizemnih i moderan tip jednospratnih i dvospratnih kuća. Kuće panonskog tipa građene su od naboja i ćerpiča. Pravljene su uzduž, sa jednom sobom napred iza koje se nalazi kuhinja i tzv. stražnja soba iza koje se nadovezuju prostorije za ostavu, šupe i staje za stoku. Svaka takva kuća ima dva dvorišta, prednje u kom se obično nalazi bašta sa cvećem i zadnje u kom su smeštene staje, obori i poljoprivredna mehanizacija.
Demografija uredi
Kao naseljeno mesto Krčedin je postojao još u XVII veku a u XVIII veku (1702. godine) je zabeleženo da je imao četrdeset i jedno domaćinstvo a stanovništvo su uglavnom činili Srbi, poreklom iz Srbije, Bosne i Like. Deo stanovništva je doseljen u prvoj i drugoj seobi pod Čarnojevićem i Šakabendom i to iz južne Srbije i sa Kosova.
U naselju 2002. godine živi 2.297 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,1 godina (39,5 kod muškaraca i 42,7 kod žena). U naselju ima 987 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,92. Naselje je uglavnom naseljeno Srbima.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 2587 | 89.88% | ||
| Slovaci | 76 | 2.64% | ||
| Romi | 50 | 1.73% | ||
| Jugosloveni | 27 | 0.93% | ||
| Hrvati | 26 | 0.90% | ||
| Crnogorci | 12 | 0.41% | ||
| Mađari | 7 | 0.24% | ||
| Nemci | 4 | 0.13% | ||
| Ukrajinci | 3 | 0.10% | ||
| Slovenci | 1 | 0.03% | ||
| Rusi | 1 | 0.03% | ||
| Rumuni | 1 | 0.03% | ||
| Muslimani | 1 | 0.03% | ||
| nepoznato | 31 | 1.07% | ||
| m | ž | |||
| ? | 3 | 7 | ||
| 80+ | 23 | 46 | ||
| 75-79 | 33 | 67 | ||
| 70-74 | 74 | 99 | ||
| 65-69 | 83 | 103 | ||
| 60-64 | 92 | 127 | ||
| 55-59 | 61 | 72 | ||
| 50-54 | 77 | 86 | ||
| 45-49 | 117 | 92 | ||
| 40-44 | 124 | 106 | ||
| 35-39 | 128 | 99 | ||
| 30-34 | 82 | 98 | ||
| 25-29 | 91 | 72 | ||
| 20-24 | 80 | 83 | ||
| 15-19 | 101 | 87 | ||
| 10-14 | 96 | 92 | ||
| 5-9 | 81 | 78 | ||
| 0-4 | 52 | 66 | ||
| prosek | 39.5 | 42.7 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 553 | 209 | 2 | 2 | 118 | 6 | 43 | 31 | 12 | 32 |
| Ženski | 295 | 117 | 1 | - | 41 | - | 3 | 40 | 7 | 8 |
| Oba | 848 | 326 | 3 | 2 | 159 | 6 | 46 | 71 | 19 | 40 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | - | 7 | 21 | 6 | 5 | 8 | - | - | 51 | |
| Ženski | 1 | 3 | 4 | 18 | 21 | 8 | 1 | - | 22 | |
| Oba | 1 | 10 | 25 | 24 | 26 | 16 | 1 | - | 73 |
Privreda uredi
- Ratarstvo – pošto su prirodni uslovi za razvoj ratarskih kultura veoma povoljni, poljoprivredno stanovništvo se pretežno bavi gajenjem kukuruza, pšenice, suncokreta, šećerne repe, kao i stočnog bilja – deteline i grahorice.
- Voćarstvo – najviše se gaje jabuke, kruške, šljive, breskve, kajsije, višnje, trešnje.
- Vinogradarstvo – vinogradi se nalaze na padinama Fruške gore. Klimatske prilike su pogodne kao i zemljište. U vinogradima se gaji po nekoliko vrsta grožđa, počev od stonog pa do grožđa od koga se pravi isključivo vino.
- Povrtarstvo – postoje veoma povoljni uslovi za gajenje povrća u dolinama potoka pa se skoro svako domaćinstvo bavi povrtarstvom. Najviše se gaje: krompir, kupus, paradajz, grašak, luk, itd.
- Lov i ribolov - lov je sve više oblik razonode i povod za razvoj turizma dok ribolovna delatnost omogućava naturalni prihod domaćinstvima, kao i dopunsku privrednu granu kojom se bave krčedinski alasi.
Napomene uredi
Podaci za površinu i gustinu naseljenosti dati su zbirno za katastarsku opštinu Krčedin, na kojoj se nalaze dva naselja Krčedin i Slankamenački Vinogradi.
Reference uredi
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
