Ingrijski rat
Ingrijski rat (švedski: Ingermanländska kriget) između Carske Rusije i Kraljevine Švedske, vodio se od 1610. do 1617. u razdoblju poznatom u Rusiji kao Smutno vremja (vrijeme nevolja), koje je švedski kralj Karl IX pokušao iskoristiti da instalira svog sina na ruski tron.[1]
| Ingrijski rat | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Segment Drugog nordijskog rata | |||||||
 Portret švedskog vojskovođe Jakoba De la Gardie | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Rusko Carstvo
|
 Kraljevina Švedska
| ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| Boris Godunov Mihajlo Skopin-Šujski Dimitrije Požarski |
Jakob De la Gardie Evert Horn af Kanckas | ||||||
Rat je završio potpunom švedskom pobjedom, i sklapanjem Mira iz Stolbova, na osnovu kojeg je Rusija izgubila sve teritorije uz baltičku obalu, a Kraljevina Švedska narasla do imperijalne veličine.
Tok rata
urediŠvedski kralj Karl IX koji se bojao svog rivala poljskog kralja Sigismunda III Vase, poslao je još 1608. švedsku vojsku na čelu sa Jakobom De la Gardiom da pomogne ruskom caru Vasiliju IV. da se održi na vlasti.[2]
Švedske ekspedicijske snage, koristeći rusku razjedinjenost i kaotično stanje (Seljačke bune) prvo su zauzele Kareliju i Ingriju, odnosno fortifikacije Priozersk (Korelu), Orešek (Nöteborg), Ladogu, Kingisep, Koporje, Ivangorod i cijelu obalu Finskog zaljeva.[3]
Na okupiranom terenu Šveđani uvode svoju administraciju.[3]
Daljnji razvoj događaja u Rusiji tokom 1611., prodor poljske vojske do Smolenska 26. maja, 1611, zatim hapšenje cara Vasilija IV. 1612, pa nakon tog izbor poljskog princa Vladislava za novog ruskog cara od strane moskovskih bojara i stanovnika, uvjerili su švedskog komandanta u Rusiji grofa Jakoba De la Gardiu, da ne samo što može zadržati okupirane Kareliju i Ingriju, već i da može zauzeti i cijelu Novgorodsku regiju.[3]
Izbor Vladislava toliko je razljutio Karla IX da je zaratio sa Rusijom i rezolutno tražio da se ruski tron dodjeli njegovom sinu Karlu Filipu.[1]
Od sredine 1611. Šveđani su krenuli u osvajanje sjeverozapadne Rusije, krajeve duž Barentsovog i Bijelog mora, Poluotoka Kola, od Kema do Arhangelska.[3]
Kako su Šveđani imali malo vojnika, na tom ognomnom okupiranom terenu držali su samo pojedine utvrde u svojim rukama.[3]
Ruse su pored Šveđana mučili i Poljaci koji su svojim konjaničkim jedinicama prodirali duboko u Rusiju, palili i pljačkali.
U tim okolnostima moskovskii bojari, među njima i kneževii Dimitrij Trubetski i Dimitrije Požarski, dogovorili su se sa novgorodskim vlastodršcima – vojvodom Odojevskim i mitropolitom Izidorom, da bi najbolji izlaz iz te konfuzne situacije bio da se jedan od švedskih prinčeva instalira na ruski tron, procjenivši da će švedski princ biti manje zlo od poljskog Vladislava. S tom namjerom poslali su vojvodu Vasilija Buturlina da o tom pregovara sa švedskim guvernerom i komandantom De la Gardiom.[3]
Tokom samih pregovora sa De la Gardiom, vojvoda Vasilij Buturlin shvatio je da Šveđani namjeravaju anektirati Kareliju i Ingriju, pa je naprasno prekinuo pregovore i pridružio se svojoj vojsci u Jaroslavlju.[3]
Pregovore su nakon tog nastavili novgorodski vlastodršci, svjesni činjenice da 10 hiljada švedskih vojnika drži pod okupacijom čitav Novgorodski kraj, pa su 11. jula 1611. potpisali sporazum o izboru Karl Filipa za budućeg vladara.[3]
U međuvremenu u Rusiji se rasplamsala borba za protjerivanje poljskih osvajača i obnovu monarhije, pa je 21. februara 1613. izabran novi car Mihajlo I Romanov.[3]
Ne znajući za to u Viborg je 9. jula 1613. došao princ Karl Filip, očekujući novgorodsku delegaciju koja ga je trebala svečano provesti do Novgoroda. Nju su presreli Moskvi i novom caru odani građani Pskova, zarobili delegate i poslali ih u zatvor u Moskvu. Novgorođani su nakon tog poslali novu delegaciju koja je stigla do Viborga i položila zakletvu Karl Filipu.[3]
Kada je postalo jasno da je u Moskvi izabran novi ruski car, Karl Filip upitao je novgorodske delegate, žele li oni da on njima vlada kao samostalnom monarhijom ili žele ostati vezani sa Moskvom, oni su odgovorili da im Novgorodska samostalnost ne odgovara. Na to im je on rekao da je u tom slučaju sve puno jednostavnije, jer će Švedska anektirati Novgorodsku regiju, pa će i mirovni pregovori biti jednostavni - o novim granicama.[3]
Nakon tog otpočeli su dugi i mukotrpni pregovori, koji su vođeni između 1614. - 1617. Oni su bili karakteristični po tome što su se vodili u vrijeme kad su se odvijali i povremeni sukobi, pa su zbog straha pregovori vođeni bez prisustva delegacija na istom mjsetu, već pomoću kurira (delegati su zbog straha bili poprilično udaljeni jedan od drugog) [3]
Šveđani koje je vodio sam kralj Gustav Adolf doživjeli su težak poraz pored Pskova, 30. jula 1615. u toj bitci poginuo je komandant novgorodskog garnizona feldmaršal Evert Horn, a sam kralj je ranjen.[3]
Značajnu ulogu u rusko-švedskim mirovnim pregovorima odigrali su diplomati Kraljevine Engleske i Nizozemske Republike, kojima je Švedska bila rival u trgovini sa Rusijom, oni su zbog vlastitih interesa željeli da se što prije prekine pomorska blokada Rusije, pa su i pomogli da se konačno privedu kraju.[3]
Izvori
uredi- ↑ 1,0 1,1 „Charles IX” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 01. 10. 2015.
- ↑ „Jacob Pontusson, count de la Gardie” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 02. 10. 2015.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 „Отношения между Шведским государством” (ruski). В. В. Похлебкин. Pristupljeno 01. 10. 2015.