Bački Gračac
Bački Gračac je selo u opštini Odžaci, u Zapadnobačkom okrugu, autonomnoj pokrajini Vojvodini. Prema popisu iz 2011. bilo je 2286 stanovnika, a prema popisu stanovništva iz 2002. godine selo je imalo 2913 stanovnika, od kojih su 2810 srpske nacionalnosti.
| Bački Gračac | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Zapadnobački |
| Opština | Odžaci |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) |  2286
|
| Gustina stanovništva | 75 st./km² |
| Geografija | |
| Koordinate | 45°33′10″N 19°19′15″E / 45.552833°N 19.320833°E |
| Nadmorska visina | 82 m |
| Površina | 30,6 km² |
  Bački Gračac Bački Gračac (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 25252 |
| Pozivni broj | 025 |
| Registarska oznaka | SO |
Koordinate: 45° 33′ 10" SGŠ, 19° 19′ 15" IGD
Položaj naselja
urediBački Gračac se nalazi na zapadu Bačke, između Odžaka na jugozapadu, Lalića na jugoistoku, Ruskog Krstura na istoku, Kruščića na severoistoku, Bačkog Brestovca na severozapadu i Srpskog Miletića na zapadu.
Ime
urediRaniji nazivi sela koji su se upotrebljavali u srpskom jeziku bili su Filipovo i Filipovo Selo, iz čega vodi poreklo i nemački naziv - Filipowa ili Filipsdorf. U nemačkom jeziku su korišćeni i nazivi Kindlingen i Sankt Philipp, dok su u mađarskom jeziku korišćeni nazivi Szentfülöp i Szent-Fülöp.
Istorija
urediUgarski kralj Bela III (1173—1196) u jednom dokumentu pominje selo Filipova. 1650. godine, u doba osmanske uprave, selo se pominje pod imenom Filipovo,[1] a bilo je nastanjeno Srbima.[2] 1652. godine u selu ima sedam kuća i manastir, a do 1764. godine sagrađeno je 20 kuća. Godine 1762. počelo je naseljavanje Nemaca iz južnih delova Nemačke i Češke, a oni u Filipovu grade 60 kuća. 1801. godine u selu ima 272 kuće, a do početka 20. veka taj broj je porastao na 535. U ovo doba, većinu stanovništva u naselju činili su Nemci, a bilo je i nešto Srba i Mađara.
Kao posledicu fašističke okupacije Jugoslavije u Drugom svetskom ratu i činjenice da je 95% jugoslovenskih Nemaca bilo učlanjeno u profašističku organizaciju "Kulturbund" [3] i da je sebe deklarisalo kao državljane Trećeg rajha,[3] nove posleratne jugoslovenske vlasti su većinu nemačkog stanovništva tadašnje Jugoslavije (uključujući i Nemce iz Bačkog Gračca) lišile građanskih prava i konfiskovale im imovinu. Veći deo jugoslovenskih Nemaca (oko 200.000) napustio je teritoriju Jugoslavije zajedno sa okupacionom nemačkom vojskom u povlačenju, dok je manji deo Nemaca koji je ostao na jugoslovenskoj teritoriji logorisan.[4] Posle ukidanja logora, i većina preostalih Nemaca se iselila iz zemlje.
Posle iseljavanja Nemaca, u mesto je doseljeno 4.328 kolonista, većinom iz Like. Maksimalan broj stanovnika u naselju dostignut je 1953. godine, posle čega je usledila regresija, koja je do početka 21. veka u izvesnoj meri ublažena. Zaustavljanju depopulacije u velikoj meri je doprinelo doseljavanje prognanih lica iz Hrvatske u poslednjoj deceniji 20. veka.
Demografija
uredi
Prema popisu stanovništva iz 2002. godine, u naselju je bilo 2.913 stanovnika, dok je prema prethodnom popisu iz 1991. godine bilo 2.924 stanovnika.
U naselju Bački Gračac živi 2.446 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 44,1 godina (41,9 kod muškaraca i 46,2 kod žena). U naselju ima 1.103 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,64.
Ovo naselje je pretežno naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
Kretanje broja stanovnika kroz istoriju:
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 2810 | 96.46% | ||
| Romi | 11 | 0.37% | ||
| Crnogorci | 9 | 0.30% | ||
| Mađari | 7 | 0.24% | ||
| Hrvati | 6 | 0.20% | ||
| Jugosloveni | 5 | 0.17% | ||
| Slovaci | 3 | 0.10% | ||
| Slovenci | 1 | 0.03% | ||
| Rusi | 1 | 0.03% | ||
| Rumuni | 1 | 0.03% | ||
| Muslimani | 1 | 0.03% | ||
| Bunjevci | 1 | 0.03% | ||
| Albanci | 1 | 0.03% | ||
| nepoznato | 23 | 0.78% | ||
| m | ž | |||
| ? | 5 | 4 | ||
| 80+ | 25 | 65 | ||
| 75-79 | 23 | 96 | ||
| 70-74 | 88 | 116 | ||
| 65-69 | 103 | 114 | ||
| 60-64 | 92 | 109 | ||
| 55-59 | 79 | 80 | ||
| 50-54 | 149 | 120 | ||
| 45-49 | 137 | 113 | ||
| 40-44 | 89 | 97 | ||
| 35-39 | 88 | 89 | ||
| 30-34 | 73 | 63 | ||
| 25-29 | 82 | 76 | ||
| 20-24 | 92 | 101 | ||
| 15-19 | 107 | 90 | ||
| 10-14 | 86 | 61 | ||
| 5-9 | 52 | 57 | ||
| 0-4 | 46 | 46 | ||
| prosek | 41.9 | 46.2 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 521 | 150 | - | - | 201 | - | 17 | 38 | 8 | 37 |
| Ženski | 300 | 21 | - | - | 94 | 2 | 1 | 71 | 9 | 9 |
| Oba | 821 | 171 | - | - | 295 | 2 | 18 | 109 | 17 | 46 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 3 | 4 | 25 | 7 | 9 | 5 | - | - | 17 | |
| Ženski | 12 | 1 | 20 | 21 | 30 | 4 | - | - | 5 | |
| Oba | 15 | 5 | 45 | 28 | 39 | 9 | - | - | 22 |
Karakteristike naselja
urediBlizina Odžaka uticala je na transformaciju sela u prigradsko naselje. Bački Gračac ima osnovu dosta deformisanog pravougaonika i rešetkast raspored ulica. Pravougaonik je orijentisan pravcem jugozapad - severoistok. Širenje ka severozapadu bilo je ograničeno širokom i vodoplavnom fosilnom dolinom i jamurama. Centar sela je lepo uređen na raskrsnici dve ulice, istočno od one kojom prolazi drum. Na tom mestu se ranije nalazila nemačka crkva, a danas su tu sve javne zgrade.
Privreda
uredi2002. godine, poljoprivreda je angažovala samo 20,8% aktivnog stanovništva, dok je u industriji radilo njih 36,2%. To ne odražava funkcije Bačkog Gračca, jer ovde nema industrijskih objekata. Pre Drugog svetskog rata, u selu je radilo 8 kudeljara i jedan mlin, ali su oni zbog nerentabilnosti zatvoreni. Znatan broj ljudi radi i u drugim neagrarnim zanimanjima, a najveći broj neagrarnog stanovništva radi u Odžacima.
Saobraćaj
urediSa saobraćajnog stanovišta, naselje u velikoj meri ima periferan položaj. Selo je na lokalnom putu koji povezuje Odžake sa Staparom. Pored sela je od 1908. godine postojala železnička pruga Crvenka - Odžaci, ali je saobraćaj na njoj obustavljen 1987. godine.
Vidi još
urediReference
uredi- ↑ Enciklopedija Jugoslavije JLZ Zagreb 1980. tom 1 str. 411
- ↑ Dr Dušan J. Popović, Srbi u Vojvodini, knjiga 1, Novi Sad, 1990, pp. 112-113.
- ↑ 3,0 3,1 Jelena Popov, Vojvodina i Srbija, Veternik, 2001, pp. 72.
- ↑ Z. Janjetović, Logorisanje vojvođanskih Nemaca od novembra 1944. do juna 1945. godine, Tokovi istorije, br. 1-2, Beograd, 1997.
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
Literatura
uredi- Dr Slobodan Ćurčić, Naselja Bačke - geografske karakteristike, Novi Sad, 2007.
Spoljašnje veze
uredi
 | U Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Bački Gračac |
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)