Tvrtko Kulenović

Tvrtko Kulenović
Tvrtko Kulenović
Biografske informacije
Rođenje	9. 4. 1935.; Šabac, Srbija
Obrazovanje
Zanimanje	književnik, profesor

Tvrtko Kulenović je književnik, profesor i član Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine. Piše romane, eseje iz oblasti teatrologije i književne teorije i kritike, putopise, pripovijetke, radiodrame. Živi i radi u Sarajevu.

Biografija

Rođen je u Šapcu, 9. aprila 1935. godine, gdje je završio osnovnu školu i prvi razred gimnazije. Srednju školu završava u Sarajevu (Druga muška gimnazija). Studirao je i diplomirao jugoslavensku književnost na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Po odsluženju vojnog roka zaposlio se u Narodnoj i univerzitetskoj biblioteci u Sarajevu na klasifikaciji strane knjige, gdje ostaje do 1968. godine. Iste godine stupa na dužnost dramaturga Drame Narodnog pozorišta.

Od 1965. do 1967. godine boravio je na Osmania University u Hyderabadu, Indija, gdje je studirao klasičnu indijsku i azijsku estetiku, posebno pozorište. Od januara do juna 1971. na Istituto del Teatro, Universita di Roma, izučavao je commedia dell'arte i njene veze sa azijskim pozorištem.

Godine 1971. izabran je za asistenta na novootvorenom Odsjeku za komparativnu književnost, teatrologiju i bibliotekarstvo Filozofskog fakulteta u Sarajevu. Novembra 1974. doktorirao je sa temom Teorijske osnove modernog evropskog i klasičnog azijskog pozorišta na Filozofskom fakultetu u Sarajevu te je 1975. godine biran u zvanje docenta, 1980. u zvanje vanrednog profesora i 1983. u zvanje redovnog profesora na Odsjeku za opštu književnost i bibliotekarstvo (preimenovan u Odsjek za komparativnu književnost i bibliotekarstvo), na kojem je i danas profesor emeritus.

Predavao je na Akademiji scenskih umjetnosti u Sarajevu, Akademiji umjetnosti u Novom Sadu i Fakultetu dramskih umjetnosti u Beogradu (postidplomski studij). Učestvovao je na brojnim domaćim i međunarodnim simpozijima. U dva navrata, 1981. i 1987., boravio je i predavao kao gostujući profesor u okviru Fullbrightove fondacije Arhivirano 2012-09-02 na Wayback Machine-u, u SAD-u (Rutgers University, University of Florida i University of Illinois – projekt o genocidu).

Bio je prvi predsjednik P.E.N. centra Bosne i Hercegovine, osnovanog 30. oktobra 1992. godine, te direktor Narodnog pozorišta Bosne i Hercegovine (1999–2003). Saradnik je časopisa „Sarajevske sveske“.

Bibliografija

Romani, putopisi i pripovijetke

Odanost jugu, putopis, 1970.
Putovanje, putopis, 1974.
Pejsaži zrelog doba, putopis, 1979.
Karavan, zbirka pripovijedaka, 1981.
Kasino, roman, 1987.
Mehanika fluida, putopis, 1987.
Čovekova porodica Arhivirano 2011-11-28 na Wayback Machine-u, roman, 1991.
Istorija bolesti, roman, 1994.
Jesenja violina, roman, 2000.
Majka voda, putopisi, 2004.
Trag crne žuči, pripovijetke, 2005.

Knjige eseja i teorija

Indija i umjetnost, 1972.
Čakra – Istok Zapadu danas, 1973.
Teorijske osnove modernog evropskog i klasičnog azijskog pozorišta, 1983.
Umetnost i komunikacija, 1983.
LEKTIRA I, 1976.
LEKTIRA II, 1984.
LEKTIRA III, 1989.
Galerije, 1990.
Rezime, 1995.
Vrata koja se njišu, 2008.

Radiodrame

Smrt na fotografiji
Glasovi iz sjećanja
Karneval
Danas mislim o R. ili Večernja zvona
Ornebuška stepa
San o staklu
Smrt u Sarajevu
Poetika odustajanja

Scenarij

Smrt u Sarajevu, poetsko-dokumentarni film. Režija: Haris Prolić. Koproducenti: Filmski arhiv Oružanih snaga i Televizije Bosne i Hercegovine, 1994.

Autorski tekstovi objavljeni u "Sarajevskim sveskama"

Nagrade

Šestoaprilska nagrada Grada Sarajeva Arhivirano 2013-12-27 na Wayback Machine-u 1975.
Nagrada za najbolju radiodramu u Ohridu 1989.
Godišnja nagrada Veselina Masleše 1991.
27-julska nagrada BiH
Fund for Free Expression Award, U.S.A. 1993.
Nagrada Društva pisaca BiH za najbolju knjigu Istorija bolesti 1994.
Nagrada Otvorenog društva SOROS za najbolji rukopisni roman 1999.
Književna nagrada NAKLADE „ZORO“ za najbolju knjigu-zbirku neobjavljenih priča 2005.
Zlatni lovorov vijenac MESS-a za sveukupni doprinos teatru^{[mrtav link]} 2006.
Nagrada udruženja izdavača i knjižara BiH^{[mrtav link]} 2008.

Kritički osvrti na djelo

U eseju Književnost kao sporazum svjetova, Muhamed Dželilović o Kulenovićevom djelu piše:

„Tvrtko Kulenović se u svojim djelima jednostavno i ne pokušava sakriti i stoga su ona puna ne samo elemenata autobiografskog, nego i autoreferencijalnog. Pisac – svjetski građanin – uvijek je otvoreno prisutan: i onda kada piše o Drugom svjetskom ratu u romanu Kasino, spretno povezujući svoje viđenje ljudske sudbine kao loptice koja skakuće na nepredvidivom historijskom ruletu u kasinu sa bitkom kod Monte Kasina; i onda kada u Istoriji bolesti govori o konkretnoj sudbini svoje supruge koja je u užase rata u Bosni stupila sa istorijom duge karcinomne bolesti od koje će i umrijeti usred opsade Sarajeva, vezujući tu priču sa krvavom historijskom pričom izazvanom bolešću čitavih naroda na Balkanu – bolešću bez imena i lijeka, kako je sam naziva... itd. Ali njegovo poimanje čovjeka i svijeta, kao i tip njegove otvorenosti jasno se vidi u romanu Čovjekova porodica. Kao i obično, autor započinje pričom o sebi, o svom djetinjstvu, o vlastitoj, najužoj porodici.“

Željko Grahovac navodi da je Kulenović afirmirao do tada gotovo nepostojeći žanr putopisno-esejističke proze (što se tiče bh. književnosti):

„Kulenović je intelektualac, duhovni i duševni strasnik koji ponire u suštinu stvari – ma o čemu razmišljao i pisao; zato je i pojavni svijet ovozemaljske stvarnosti prisutan u njegovim putopisno-esejističkim prozama upravo toliko i tako – koliko i kako kroz njega proviruje i probija sama suštastvenost ljudskog postojanja u određenim povijesnosocijalnim okvirima. Sav njegov prozni izraz je u žudnji za proziranjem, za raskrivanjem biti, osobenosti i osebujnosti života kao kompleksnog procesa – tajnovitost i nedokučivost kojega nas upravo i podstiče na duhovnu avanturu okupljanja i samosabiranja u ljudstvu raspršenog i raskomadanog Božanskog bića čovjeka...“

Poetički credo Kulenovićevih romana često se povezuje sa tzv. „novom osjećajnošću“ i potrebi etičkog angažmana pisca, o čemu govori i Alma Skopljak:

„Istoriju bolesti Tvrtka Kulenovića ne određuje samo insistiranje na mediju knjige, niti insistiranje na transformacijama tradicionalnih oblika pripovijedanja, već i eksplicitno insistiranje na etičkom angažmanu umjetnika i umjetničkog djela. Ono je prepoznatljivo i u Jesenjoj violini, dakle u dijelu Kulenovićevog romanesknog opusa koji nastaje nakon agresije na BiH, i usložnjava inače veoma kompleksnu arhitektoniku ova dva romaneskna ostvarenja, kao i njihovu interpretaciju, ali, iako nikada tako eksplicitno, i u dijelu romanesknog opusa koji im je prethodio, dakle u romanima Kasino i Čovekova porodica. U Istoriji bolesti Kulenović se opredijelio za knjigu kao svjedočenje o egzistencijalnoj traumi u ratnim zbivanjima i, potvrđujući ideju Mihaila Epštejna o povratku nove iskrenosti, razotkrio svu složenost drame odnosa između autora i teksta u momentu kada se piščeva pozicija van teksta izjednači sa pozicijom žrtve i svjedoka opsade grada.“

Naučni skup povodom književnog djela Tvrtka Kulenovića pod nazivom Čovjekova porodica održan je 2009. godine. Sva izlaganja prikupljena su i objavljena u specijalnom broju "Odjeka – revije za umjetnost, nauku i društvena pitanja" Arhivirano 2010-01-25 na Wayback Machine-u.

Izvori

Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine
Muhamed Dželilović, Književnost kao sporazum svjetova
Željko Grahovac, Umjetnost putopisa Tvrtka Kulenovića Arhivirano 2011-08-23 na Wayback Machine-u
Alma Skopljak, Umijeće pamćenja Arhivirano 2011-08-23 na Wayback Machine-u
Tvrtko Kulenović, Kasino. Sarajevo: Međunarodni centar za mir (etc.), 2008.