Philibert Tsiranana
Philibert Tsiranana (Mahajanga, 12. oktobar 1912. - 16. april 1978.), madagaskarski političar i lider, prvi predsjednik Madagaskara od 1959 do 1972.
| |
1. Predsjednik Madagaskara
| |
|---|---|
| U službi 1. maj 1959. – 11. novembar 1972. | |
| Prethodnik | pozicija uspostavljena |
| Nasljednik | Gabriel Ramanantsoa |
6. Premijer Madagaskara
| |
| U službi 14. oktobar 1958. – 1. maj 1959. | |
| Prethodnik | bio potpredsjednik Izvršnog vijeća |
| Nasljednik | Gabriel Ramanantsoa (od 1972.) |
1. Potpredsjednik Izvršnog vijeća
| |
| U službi 27. maj 1957. – 14. oktobar 1958. | |
| Prethodnik | pozicija uspostavljena |
| Nasljednik | postao premijer |
| Rođenje | 12. oktobar 1912. Mahajanga,  Madagaskar
|
| Smrt | 16. april 1978. Madagaskar |
| Politička stranka | Socijalistička Demokratska Partija Madagaskara - PSD |
| Vjera | katolik |
Za vrijeme njegove 12 godišnje vladavine Republika Madagaskar bila je politički stabilna, za razliku od brojnih drugih afričkih zemalja toga doba. Upravo ta stabilnost ostala je u sjećanju mnogih malgašana tako da Tsiranana i danas uživa reputaciju izvanrednog državnika. U usporedbi s drugim političarima iz zemalja u razvoju Tsiranana je bio pošten i nekorumpiran. Madagaskar je za njegove pragmatične socijalističke vladavine imao značajan ekonomski rast - tako da su ga u to doba zvali - Otok sreće. Tsiranana ipak nije uspio mirno demokratizirati zemlju, tako da je nakon njegova mandata zemlja ušla u političku krizu, što je dovelo do sloma Prve Republike i dovelo do Druge Republike inspirirane po sovjetskom socijalističkom modelu - koja je ubrzo ušla u samoizolaciju. Tsiranani današnji politički analitičari pripisuju da je bio sklon autoritativnom vladanju, i da je iza naizgled uglađene vanjštine u njemu čučao diktator, no on je i pored svih kritika u Madagaskaru ostao upamćen kao "Otac nezavisnosti"
Biografija uredi
Po njegovoj službenoj biografiji Tsiranana je rođen 1912 u mjestu Ambarikorano, Regija Sofia, na sjeveroistoku Madagaskara.[1] od oca Madiomanana i majke Fisadoha Tsiranana,[2] u porodici katoličkih stočara pripadnika malagaškog naroda Tsimiheti.[3] I mali Philibert htio je poput oca biti jednostavni stočar,[4] ali se nakon smrti svog oca 1923, na nagovor svog brata Zamanisamba, ipak upisao u osnovnu školu u mjestu Anjiamangirana.[2] Kao odlični učenik Tsiranana je primljen u regionalnu školu u Analalavi koju je [[1926 završio položivši tadašnju malu maturu.[2] Nakon tog se 1930. upisao u Učiteljsku školu (Le Myre de Vilers) u Antananarivu. Po završetku školovanja, počeo je raditi kao učitelj u svom rodnom gradu. Od 1942. počeo se dodatno školovati za srednjoškolskog profesora u Antananarivu gdje je diplomirao 1945. te počeo raditi kao srednjoškolski profesor.[4] No već 1946. dobio je stipendiju za daljnje usavršavanje na Filozofskom fakultetu (École normale d'instituteurs) u Montpellieru u Francuskoj, gje je i radio kao asistent.
Nakon povratka u domovinu, dobro obrazovani Tsiranana, ušao je u politiku i bio izabran u tadašnju francusku kolonijalnu Nacionalnu skupštinu Madagaskara. Ubrzo nakon tog je 1956., izabran kao deputat u Francusku nacionalnu skuštinu, kao jedan od tri malgaška delegata. Bio je jedan od osnivača Socijalističke Demokratske Partije Madagaskara i Komora (PSD), umjerene partije koja je željela veću autonomiju, ali ne i potpunu nezavisnost od Francuske. Tsiranana je postao podpredsjednik Izvršnog vijeća Madagaskara 1957. a već 1958. premijer tad je odlučio da Madagaskar mora postati potpuno nezavisan i kandidirao se za predsjednika. Kad je 1959. mjesto premijera ukinuto Tsiranana je postao prvi predsjednik Madagaskara.
Kao i drugi afrički lideri toga vremena, zaneseni idejama socijalizma i Tsiranana je oformio autoritativnu jednopartijsku državu. Tako da je 1960-ih, njegova Socijalistička Demokratska Partija bila jedina velika politička partija u zemlji. Kad su 1971. izbili nemiri i bunt protiv vlade, on ih je silom ugušio. Početkom 1972. njegova vlada suočila se sa valom studentskih protesta protiv dominacije francuske kulture, ali i zbog ekonomskih poteškoća u kojima se Madagaskar našao. I te nemire dao je silom ugušiti, ali kad su se nemiri i protesti nastavili, raspustio je vladu u maju 1972 i postavio generala Gabrielu Ramanantsou za premijera. Krajem godine u oktobru 1972, podnio je ostavku i prepustio svu vlast Ramanantsoi. Iako je još uživao popularnost širom zemlje, više nije imao nikakvog udjela u političkom životu zemlje, jer je u međuvremenu teško obolio i na kraju umro.
Njegov sin Philippe natjecao se za predsjednika na izborima 2006. godine, ali je slabo prošao, bio je tek 12-ti sa osvojenih 0,02% glasova.
Izvori uredi
- ↑ Charles Cadoux. Philibert Tsiranana. In Encyclopédie Universalis. Universalia 1979 – Les évènements, les hommes, les problèmes en 1978. str.629
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Saura, André (2006). Philibert Tsiranana, Premier président de la République de Madagascar: À l’ombre de de Gaulle. Pariz: Harmattan. ISBN 2-296-01331-7.
- ↑ Charles Cadoux. Philibert Tsiranana. In Encyclopédie Universalis. Édition 2002.
- ↑ 4,0 4,1 Biographies des députés de la IVe République: Philibert Tsiranana
