Lisikratov spomenik

Lisikratov spomenik blizu Akropolja u Atini podigao je neki Atinjanin po imenu Lisikrat, u znak svoje pobede koju je kao horeg odneo na muzičkom nadmetanju u izvođenju ditiramba u Dionisovom pozorištu 334. pne. Spomenik je izgrađen u podnožju severozapadne padine Akropolja, u ulici koja se u antičko doba zvala Ulica tronožaca (Τρίποδες).[1][2]

Crtež Lisikratovog spomenika, The Antiquities of Athens, 1762.
Lisikratov spomenik danas

Na četvorouganoj bazi od pravilnih tesanika podignut je tolos, oko koga se nalazi šest korintskih polustubova, sa arhitravom i frizom izvedenim u čistom jonskom stilu. Ova cilindrična građevina, čija je baza izdignuta na tri stepenika, završava se koničnim krovom, na čijem se vrhu nalazi stablo akanta, iz koga klijaju tri sučelice postavljena i u volute savijena lista. Na tim listovima počivale su noge bronzanog tronošca ― trofeja dodeljenog Lisikratu za pobedničku horegiju, zbog koga je i ceo spomenik podignut. Visina ovog spomenika iznosi 10,34 metara, dakako ne računajući tronožac, koji je davno propao. Na arhitravu spomenika nalazi se natpis koji spominje ime Lisikrata kao pobednika.[3]

Skulpturnu dekoraciju spomenika čini friz od plitkog reljefa, u kome se prepoznaju odlike Praksitelove škole. Na reljefu je predstavljen mit o tome kako su tirenski gusari pokušali da zarobe boge Dionisa. Mladi Dionis predstavljen je sa panterom i okružen satirima, koji tirenske pirate pretvaraju u delfine zbog njihove bezbožničke namere. Osim Dionisa, koji mirno sedi i posmatra šta se oko njega događa, sve ostale figure date su u živom pokretu, sa odećom koja visoko vijori i u dijagonalnim položajima, tako da je u potpunosti ostvaren utisak akcije, pokreta sukoba i strasne borbe kojom su obuzeti Dionis i njegovi pratioci, naoružani dugim tirsosima.[4][5]

Historija

uredi
 
Lisikratov spomenik 1900. godine

Godine 1658. jedan francuski kapucinski samostan osnovan je u blizini Lisikratovog spomenika, a 1669. uspeo je taj spomenik i kupiti. U to je vreme ta građevina bila poznata kao "Demostenova lanterna", po čuvenom atinskom govorniku i državniku iz 4. veka pne.[6] Pravo značenje i funkcija spomenika otkriveni su tek kad je Jacob Spon pročitao natpis na arhitravu.[7] Mlade britanske arhitekte James Stuart i Nicholas Revett objavili su crteže spomenika, prve pravljene po tačnim merama i u razmeri, u svom delu Atinske starine (Antiquities of Athens, London 1762). Spomenik je postao poznat u Francuskoj i Velikoj Britaniji zahvaljujući njegovim predstavama na gravurama, a građene su i "poboljšane" verzije spomenika, koje su postale uočljive karakteristike nekoliko engleskih parkova. Lord Byron odseo je u tom samostanu tokom svoje druge posete Atini. Godine 1818. u samostanskom vrtu zasađena je prva biljka paradajza u Grčkoj. Godine 1821. samostan, koji se razvio oko Lisikratovog spomenika, stradao je u požaru tokom turske okupacije Atine, nakon čega je ceo samostan srušen, a spomenik je postao izložen vremenskim prilikama. Godine 1829. kaluđeri su ceo spomenik ponudili nekom Englezu koji se nalazio na proputovanju, ali se pokazalo previše komplikovanim celu tu strukturu rastaviti i otpremiti. Posle je lord Elgin vodio neuspešne pregovore o otkupu spomenika. Francuski arheolozi očistili su krš koji je u međuvremenu bio skoro zatrpao spomenik te pretražili tu oblast u potrazi za delovima građevine koji su nedostajali. Tokom 1876. i 1887. arhitekte François Boulanger i E. Loviot nadgledali su restauraciju koja je izvršena pod pokroviteljstvom francuske vlade.[8]

Reference

uredi
  1. Pausanija, Opis Helade, I, 20, 1.
  2. Aleksandrina Cermanović-Kuzmanović u: Pausanija, Opis Helade, prev. Ljiljana Vulićević, Matica srpska, 1994, komentar pod 1. uz I, 20, str. 453.
  3. Aleksandrina Cermanović-Kuzmanović u: Pausanija, Opis Helade, prev. Ljiljana Vulićević, Matica srpska, 1994, komentar pod 1. uz I, 20, str. 453.
  4. Branko Gavela, Istorija umetnosti antičke Grčke, Beograd: Naučna knjiga, 1991, str. 217.
  5. Herbert F. De Cou, "The Frieze of the Choragic Monument of Lysikrates at Athens", The American Journal of Archaeology and of the History of the Fine Arts, No. 8. 1 (January - March 1893), str. 42–55, daje sažetak njegove historije.
  6. J. R. McCredie, "The 'Lantern of Demosthenes' and Lysikrates, son of Lysitheides, of Kikynna", Studies Presented to Sterling Dow (GRBS Monograph 10), 1984, str. 181–183.
  7. Spon, Voyage d'Italie, de Dalmatie, de Grèce et du Levant, 1678, vol. III, pt 2 pp21ff (zabeleženo kod Herberta F. De Coua 1893).
  8. Sažetak istorije prema: Herbert F. De Cou, "The Frieze of the Choragic Monument of Lysikrates at Athens", The American Journal of Archaeology and of the History of the Fine Arts, No. 8. 1 (January - March 1893), str. 42–55, daje sažetak njegove historije.

Vanjske veze

uredi

37°58′15″N 23°43′48″E / 37.97083°N 23.73000°E / 37.97083; 23.73000