11. hrvatski korpus NOVJ
Jedanaesti hrvatski korpus NOVJ formiran je u januaru 1944. godine. Njegovo područje delovanja obuhvatalo je Liku, Gorski Kotar, Hrvatsko primorje i Istru.
| 11. hrvatski korpus | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| deo NOV i PO Jugoslavije | |||||||||||||||
| Yugoslav Partisans flag 1945.svg Jugoslovenska partizanska zastava | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Na osnovu naredbe Vrhovnog štaba NOV i POJ o formiranju Jedanaestog korpusa, Glavni štab Hrvatske svojom naredbom od 30. januara 1944. godine imenovao je štab korpusa. Za komandanta korpusa imenovan je Pavle Jakšić, za političkog komesara Artur Turkulin. Načelnik štaba bio je Stanko Perhavec, a operativni oficir (načelnik Operativnog odeljenja) Stevan Opsenica.
Sastav i zona odgovornosti korpusa uredi
Početkom 1944. godine Trinaesta divizija je imala 4.143 borca. Brojno stanje jedinica 35. divizije bilo je, sa pridatom Sedmom dalmatinskom brigadom, 3.770 boraca. Operativni štab za Istru imao je pod svojom komandom 1.300 boraca. Jedanaesti korpus imao je u vreme osnivanja 9.860 boraca u operativnim jedinicama i oko 3.500 boraca u jedinicama komandi područja.
Od leta 1944. pod odgovornošću Jedanaestog korpusa bila je i Prva avio-baza kod Udbine.
Operativno područje Jedanaestog korpusa bilo je u zoni od posebnog interesa za nemačku odbranu, izlazeći na jadransku obalu u Kvarneru i Istri. Tu zonu nemačka Vrhovna komanda smatrala je delom unutrašnje linije odbrane Rajha, pa joj je posvećivala posebnu pažnju. Istočni deo korpusne zone spadao je u zonu odgovornosti Jugoistoka, odnosno 15. brdskog korpusa Druge oklopne armije, a zapadni deo (kvarnersko zaleđe i Istra) pripadao je zoni odgovornosti Armijske grupe C, odnosno njenog 97. korpusa. Jedinice i teritorije Jedanaestog korpusa NOVJ bile su cilj brojnih nemačkih operacija, i korpus je vodio svakodnevne borbe sa nemačkom 188, 237, 373. i 392. divizijom, 162. turkmenskom divizijom, i Trećim i Četvrtim ustaškim zdrugom.
Na zapadu zona Jedanaestog korpusa naslanjala se na oblast Devetog, na severozapadu Sedmog slovenačkog, na severu Četvrtog, na severoistoku Petog, i na istoku Osmog korpusa NOVJ. Sa ovim susednim korpusima Jedanaesti korpus je koordinirao svoja dejstva i vodio zajedničke operacije.
Borbe uredi
Korpus je formiran u završnoj fazi velikog nemačkog zimskog poduhvata 1943/1944. za obezbeđivanje strateških tačaka u jadranskom zaleđu (Zimske operacije 1943/1944). Jedinice korpusa zahvećene su operacijama Drežnica i Adler II. U oblasti Like i Hrvatskog primorja, koje su dugo bile slobodne, ponovo su uspostavljene posade i komunikacijkse linije 392. nemačke divizije i ustaša. Glavna uporišta predstavljali su Gospić, Otočac, Senj i Karlobag, vitalne komunikacije povezivale su ova uporišta sa Ogulinom na severu i Kninom na jugoistoku. Snage Jedanaestog korpusa pokušavale su preuzeti i zadržati inicijativu napadima na te komunikacije. U napadu na Bosiljevo krajem juna 1944. delovi Jedanaestog korpusa učestvovali su zajedno sa delovima Sedmog i Četvrtog korpusa. Nemačko-ustaške snage pokušavale su da prenesu borbena dejstva u dubinu slobodne teritorije, u oblast Plitvičkih jezera, Krbavsko i Lapačko polje.
Tokom maja 1944. delovi Jedanaestog korpusa našli su se pod udarom nemačkih pripremnih operacija za Drvarsku (Morgenštern i Šah).
Obostrane intenzivne akcije i protivakcije nastavljene su i tokom leta i jeseni 1944. (nemački prodor u Korenicu jula 1944. i njegovo odbacivanje, napadi na Gračac, Ličko Lešće, Lički Osik, Široku Kulu, učešće u operaciji Ratvik).
Nakon Kninske operacije decembra 1944. i uspostavljanja fronta u južnoj Lici, 13. i 35. divizija dobile su ulogu sadejstvovanja nastupajućim snagama Osmog dalmatinskog korpusa u pozadini fronta. U martu 1945. 35. divizija istakla se u borbama u odbrani Korenice i u sadejstvu u operaciji oslobađanja Bihaća 22 - 29. marta.
U aprilu 1945. rasformiran je štab Jedanaestog korpusa. Trinaesta i 43. divizija ušle su neposredno u sastav Četvrte armije JA, dok je 35. lička divizija rasformirana, a njenim borcima popunjene su ostale jedinice.
Literatura uredi
- Petar Kleut: JEDANAESTI KORPUS NOVJ, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd, 1987.
- Franz Schraml: KRIEGSSCHAUPLATZ KROATIEN, Kurt Vowinckel Verlag, Neckargemünd 1962. (de)