Budizam u Jugoistočnoj Aziji
Budizam u jugoistočnoj Aziji (u Mjanmaru, Tajlandu, Kambodži i Laosu) je pretežno teravada škole.[1] Izuzetak je budizam u Vijetnamu, koji je pretežno mahajana škole, pod uticajem kineskog budizma.[2]
U ranom budizmu jugoistočne Azije se ispoljavao snažan uticaj mahajane, a često su bili zastupljeni i tantrički elementi. Budizam u jugoistočnoj Aziji ostaće eklektičan sve do 15. veka, kada je teravada ortodoksija iz Šri Lanke konačno prihvaćena.[3] Danas je teravada budizam zajednička religija u Burmi, Tajlandu, Kambodži i Laosu, gde monasi mogu da se kreću od jednog do drugog manastira bez ikakvih prepreka, koristeći iste pali tekstove i pridržavajući se istih monaških pravila.[4] Svaka od ovih zemalja je tokom istorije bila monarhija, čiji su vladari tradicionalno bili budisti, i nosili zvanje glavnog monaha.
U zemljama jugoistočne Azije, narodna verovanja su se stopila sa budizmom, stvarajući svojstvene nacionalne spojeve koji se nazivaju burmanski budizam, tajski budizam itd.[5]
U jugoistočnoj Aziji je vidljiva sprega države i budizma, a posebno u Tajlandu i Kambodži gde je budizam državna religija.[6]
Istorija
urediPrvi kontakti
urediPrve budističke emisare u jugoistočnu Aziju poslao je car Ašoka u 3. veku pre naše ere. Oni su se kretali dobro poznatim trgovačkim putevima ka "Zlatnoj zemlji", koja je verovatno bila zapadna obala Indonezije. Međutim, ova religija je počela da hvata koren tek početkom 1. veka, kada su se i mnogi Indijci naselili u regionu.[4]
Dolazak teravade
urediNarodi koji su naseljavali Mjanmar - Pju, tibetanskog porekla, i Mon, za koje se predstavlja da su došli sa istočne obale Indije - su već u 6. veku prihvatili teravada budizam - verovatno prenet sa juga Indije. Mahajana budizam je u Mjanmar stigao kopnom, preko Bengala i Asama, možda još ranije.[4]
Dolazak mahajane
uredi
Mahajana budizam počeo je da stiže u Indoneziju u 7. veku i postao je uticajan na Sumatri pod pokroviteljstvom Šrividaja kraljeva. Indonežanski učenici putovali su u Nalandu, država Bihar, gde su se upoznavali sa vađrajana učenjem. Veličanstveni Borobudur kompleks na Javi, iz 9. veka, kombinuje forme rane budističke stupe sa egzotičnijim stilom vađrajana arhitekture.[4]
Indonezija je bila bitno uporište budizma u jugoistočnoj Aziji, ali je tamo kasnije prevagnuo islam.[3]
Kmeri, koji su došli iz doline Mekonga, preuzeli su tokom 9. veka kontrolu nad onim što će kasnije postati Sijam i Kambodža. Oni su bili hinduisti koji su lako kombinovali obožavanje svojih bogova sa mahajana bodisatvama, lokalnim duhovima i precima. Kmerska kosmologija igrala je središnju ulogu u sistemu verovanja, kako budista tako i hinduista, u jugoistočnoj Aziji.[4]
Prevlast teravade
urediTokom 11. veka vladar kraljevstva Pagana (prve burmaske države) pokušao je da ukloni tantrističke uticaje iz burmanskih manastira i obnovi monasticizam teravadske forme, onako kako ga je sačuvao narod Mon. Mahajana budizam je počeo da slabi, a pali je zamenio sanskrit kao službeni jezik svetih tekstova (iako su u širokoj upotrebi bili i prevodi na lokalnim jezicima), koji su revidirani uz pomoć monaha sa Šri Lanke. Ujedinjavanje Burme kao velikog središta budističke kulture i učenosti tokom ovog perioda rezultiralo je potiskivanjem mnoštva kultova nat, ili lokalnih duhova, iako su se ti kultovi i neki elementi bramanizma ipak zadržali kao upadljiva osobina burmanskog budizma.[4]
Kmersko kraljevstvo su u 15. veku uništili Tajlanđani, koji su bili zapravo teravada budisti, u to vreme locirani u dolini reke Ćao Praja. Pod njihovim uticajem teravada budizam postao je dominantna religija u Kambodži. Takođe, teravada budizam je prenet i u Laos kada je tamo u 14. veku osnovano kraljevstvo. Laošani su bili slični Tajlanđanima i njihova kultura sadržavala je mnoštvo pučkih elemenata, kao što je astrologija, a koje je budizam bez problema zadržao. Tajlanđani su, slično Burmancima, pretrpeli manji uticaj hinduističkih verovanja od Kambodžanaca i Indonežana. Glavni razlog za ovo je što su Mon prihvatili teravada budizam relativno rano.[4]
Savremeni period
urediBudizam u Vijetnamu predstavlja sintezu tjena (zena) i čiste zemlje, a mnogi manastiri deluju kao duhovni centri za obučavanje lokalnih vođa.[7] Posebno važan primer borbenog budizma jeste Vijetnam posle povlačenja francuskih kolonizatora.[6] General Diem, koji je prihvatio rimokatolicizam, je srušen s vlasti od strane koalicije u kojoj je važno mesto imala budistička sanga.[6] Diem je pokušao da vrši rimokatoličku evangelizaciju Južnog Vijetnama i prvi protivnik koji mu se suprotstavio, kao čuvar suštine vijetnamizma, bio je budizam, koji je branio Vijetnam od rimokatolicizma sa juga i komunizma sa severa.[6] Pokret za ujedinjenje budizma i aktivan budistički mirovni pokret tokom vijetnamskog rata imali su podršku od vijetnamskog tjena.[7]
Tokom građanskog rata u Šrilanki (1983—2009), budististička sanga je imala prilično aktivnu ulogu u sukobu. Franesa Tial smatra da su krvave sukobe Tamila, pretežno hindusa, i budističke većine, izazvali pozivi koje je budističko sveštenstvo objavljivalo u više navrata protiv Tamila.[6]
Početkom 21. veka u Mjanmaru, gde budizam ima izrazito konzervativnu ulogu, mnogi budisti agituju protiv ravnopravnosti žena i muslimanske manjine i zalažu se za donošenje zakona o zaštiti rase i religije.[8]
Obeležja
urediPovezanost sa politikom
urediZanimljivo je da u Burmi, Tajlandu, Laosu, Kambodži i Vijetnamu, Buda nije primarno doživljen kao propovednik odricanja od sveta, već kao cakravartin, pokretač Točka darme, Vladalac Sveta.[3] Budizam je od početka živeo u simbiozi sa politikom u jugoistočnoj Aziji. To objašnjava i podizanje veličanstvenih spomenika u cilju duševnog nadgrađivanja, pravih enciklopedija u kamenu koje sumiraju doktrinu i stazu posvećenosti što vodi ka Probuđenom.[3]
Odnos religije i politike u zemljama jugoistočne Azije, politikolozi religije izražavaju sledećim crtama: [6]
- budizam je bitna odrednica nacionalnog identiteta i svesti u tim zemljama
- budistička zajednica i monaška sanga je potencijalni i stvarni nolitički faktor
- budistička religija, iako suštinski usmerena ka transcendentnim duhoviim ciljevima, sadrži potencijal za razvoj političke teorije.
Suočen sa zapadnjačkim kolonijalizmom, budizam je dao narodima jugoistočne Azije snažan osećaj nacionalnog identiteta.[3]
Prihvatanje narodnih verovanja
urediU zemljama Indokine uočljivo je prilagođavanje autohtonim verovanjima, posebno u duhove koje treba umilostiviti, kao i astrologiji i numerologiji. Lokalna verovanja su se stopila sa budizmom na narodnom nivou, stvarajući svojstvene nacionalne spojeve koji se nazivaju burmanski budizam, tajski budizam itd.[5]
Obeležja[uredi - уреди | uredi izvor]
urediPovezanost sa politikom[uredi - уреди | uredi izvor]
urediZanimljivo je da u Burmi, Tajlandu, Laosu, Kambodži i Vijetnamu, Buda nije primarno doživljen kao propovednik odricanja od sveta, već kao cakravartin, pokretač Točka darme, Vladalac Sveta. Budizam je od početka živeo u simbiozi sa politikom u jugoistočnoj Aziji. To objašnjava i podizanje veličanstvenih spomenika u cilju duševnog nadgrađivanja, pravih enciklopedija u kamenu koje sumiraju doktrinu i stazu posvećenosti što vodi ka Probuđenom.
Odnos religije i politike u zemljama jugoistočne Azije, politikolozi religije izražavaju sledećim crtama:
- budizam je bitna odrednica nacionalnog identiteta i svesti u tim zemljama
- budistička zajednica i monaška sanga je potencijalni i stvarni nolitički faktor
- budistička religija, iako suštinski usmerena ka transcendentnim duhoviim ciljevima, sadrži potencijal za razvoj političke teorije.
Suočen sa zapadnjačkim kolonijalizmom, budizam je dao narodima jugoistočne Azije snažan osećaj nacionalnog identiteta.
Prihvatanje narodnih verovanja[uredi - уреди | uredi izvor]
urediU zemljama Indokine uočljivo je prilagođavanje autohtonim verovanjima, posebno u duhove koje treba umilostiviti, kao i astrologiji i numerologiji. Lokalna verovanja su se stopila sa budizmom na narodnom nivou, stvarajući svojstvene nacionalne spojeve koji se nazivaju burmanski budizam, tajski budizam itd.
Povezano
urediIzvori
uredi- ↑ Answers.com (see "Buddhism Dictionary: Theravada")
- ↑ „CPAmedia: Buddhist Temples of Vietnam”. Arhivirano iz originala na datum 2008-07-08. Pristupljeno 27. 09. 2015.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Elijade 1996: str. 40–59
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Kembridžova ilustrovana istorija religije, Stylos, Novi Sad. 2006. ISBN 978-86-7473-281-6. str. 85-86
- ↑ 5,0 5,1 Budizam u jugoistočnoj Aziji, Trevor O. Ling, Rečnik budizma, Geopoetika, Beograd 1998.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Jevtić 2002: str. 345-351
- ↑ 7,0 7,1 zen, Enciklopedija živih religija, Nolit, Beograd. 2004. ISBN 978-86-19-02360-3.
- ↑ Radikalni budistički svećenici u Mijanmaru sve moćniji - traže zakon o "Zaštiti Rase i Religije", sprema li se novi progon muslimanske manjine?
Literatura
uredi- Elijade, Mirča (1996). Vodič kroz svetske religije. Beograd: Narodna knjiga.
- Ling, Trevor (1998). Rečnik budizma. Beograd: Geopoetika. ISBN 978-86-83053-14-8.
- Jevtić, Miroljub (2002). Religija i politika: uvod u politikologiju religije. Beograd: Institut za političke studije.
- Enciklopedija živih religija. Beograd: Nolit. 2004. ISBN 978-86-19-02360-3.
- Kembridžova ilustrovana istorija religije. Novi Sad: Stylos. 2006. ISBN 978-86-7473-281-6.