Budizam u Mjanmaru
Budizam u Burmi (odnosno Mjanmaru) je uglavnom teravada škole, i čini većinsku religiju sa oko 89% stanovništva.[1] Ova zemlja ima najveći procenat monaške populacije na svetu u odnosu na broj stanovnika.[2]
Budizam po manastirima pretežno se rukovodi pali kanonom, a poznat je kao teravada. Mahajana je sa istorijske tačke gledišta izgubila svoje uporište u Burmi; postoji samo par manastira koje izdržavaju lokalne zajednice Gurki i Kineza.
Istorija uredi
Arheološki dokazi ukazuju da su u ranijem periodu sanskritskog budizma i mahajana i sarvastivada imale znatan uticaj. Smatra se da je neka vrsta budizma postojala u Burmi najranije u 3. veku[3]. Od 5. veka postoje epigrafski i drugi arheološki dokazi za prilično razvijen budistički život, koji je bio tesno povezan sa severoistočnom Indijom, a moguće i sa Andhrom na istočnoj obali južne Indije. U Promu su otkriveni fragmenti budističkog Pali kanona, koje je moguće datirati najranije u 5. vek. Do 7. veka, bili su zastupljeni i teravadinski i sarvastivadinski oblici. Od 8. i 9. veka mahajanski oblik je verovatno bio zastupljen u donjoj Burmi, naročito u Promu, gde je dospeo iz severoistočne Indije (odnosno Bengala). Pre toga, on je sledio indijski tok razvoja, i postao izrazito tantrički (vidi: Vađrajana).
Nova era burmanskog budizma otpočinje u 11. veku, sa dolaskom paganskog vladara An-av-ra-hte (burmanski oblik za Anirudhu), koji je postao kralj gornje Burme 1044. godine. Pošto ga je jedan monah preobratio u teravadinski budizam, on se prihvatio reforme religije od ekstremnog oblika tantrizma u koji se razvila pod kontrolom Arijevaca (ili Arjasa), tantričkog sveštenstva koje je dominiralo gornjom Burmom. Pošto je proširio svoje kraljevstvo na istok do Thatona, Burmansko kraljevstvo potpalo je pod snažan uticaj teravade koji su širili Moni, tadašnji žitelji jugoistočne Burme. Upravo od tog doba je teravada postala dominantan oblik budizma među Burmancima središnjih područja rečnog toka; odatle su ponikle burmanska civilizacija, literatura i umetnost, koje su se održale do današnjeg doba[4]. Arijevci ipak nisu bili potpuno potisnuti, već su uspeli da održe svoj iskvareni oblik budizma (uključujući i konzumiranje mesa, alkoholnih pića, pribegavanje vradžbinama i dopušteno upražnjavanja polnih odnosa) sve do 18. veka. Ni teravadinski budizam, uprkos kraljevskom pokroviteljstvu, nije uspeo da odmah preobrazi nekadašnje primitivno obožavanje duhova, ili natsa; on je sebi postepeno utirao put, preobražavajući lokalna verovanja i prakse, stvorivši tokom vekova spoj teravadinskog budizma i lokalne tradicije, koji se naziva burmanskim budizmom. Kada su se Evropljani prvi put sreli s njim, primetili su da se radi o tankom sloju budizma koji pokriva „pravu“ burmansku religiju, odnosno obožavanje prirode[3]. Burmanski budizam treba shvatiti kao spektar, na čijem su jednom kraju primitivni kultovi i verovanja, a na drugom autentični teravadinski budizam pali kanona koji se upražnjava po manastirima. Između ove dve krajnosti postoji kontinuitet u kome se prelazi sa jednog na drugo, uz nesumnjivi porast autentičnog teravadinskog elementa.[3]
Burma je izašla na glas po proučavanjima abhidhame, a tokom poslednjih vekova privukla je monahe sa Cejlona u manastire u kojima se posebno izučava. Britansko osvajanje Burme u 19. veku i nametanje britanske imperijalne vlasti ozbiljno su narušili tradicionalnu organizaciju sanghe. Kada je Burma stekla nezavisnost 1947. godine, sangha se suočila sa zadatkom da povrati veliki deo sopstvene teritorije. U Nu, premijer nezavisne Burme do 1962. godine, pokušao je da ispuni ulogu budističkih kraljeva iz prekolonijalnih dana, nastupajući kao zaštitnik budizma. 1956. godine je obeleženo 2500 godina od Budinog stupanja u nirvanu (prema teravadinskoj hronologiji) uz održavanje velikog budističkog sabora, na kome su monasi recitovali i revidirali čitav tekst Tipitake. Sabor je održan u ogromnoj dvorani u obliku špilje izvan Ranguna, posebno sagrađene u tu svrhu iz državnog budžeta[3]. Godine 1961. u Burmanskom parlamentu je usvojen predlog zakona kojim se budizam proglašava državnom veroispovešću, ali bez diskriminacije drugih religija, koje obuhvataju oko 15% nebudističkog stanovništva. Ovo je kasnije ukinula vojna vlada na čelu sa generalon Ne Vinom, koji je preuzeo upravu nad Burmom marta 1962. godine.
U Burmi danas postoje brojni manastiri. Oni su raštrkani duž doline reke, koja je kolevka burmanske civilizacije, skoro po svim gradićima i selima, gde za lokalni živalj predstavljaju središta uticaja, morala i obrazovanja. Pagode, koje su izgradili i opremili kraljevi i svetovnjaci, stoje uz manastire u većini gradova; one raskošnije među njima, kao što su pagoda u Mandalaju i Šve Dagon u Rangunu, pokrivene su zlatnim listićima i uživaju glas hodočasničkih stecišta, a predstavljaju i mesta okupljanja neizmernog broja ljudi u dane svetkovina[3].
Izvori uredi
- ↑ „CIA World Factbook - Burma”. Arhivirano iz originala na datum 2010-10-06. Pristupljeno 2013-04-06.
- ↑ Cone & Gombrich, Perfect Generosity of Prince Vessantara, Oxford University Press, 1977, page xxii
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Trevor O. Ling, Rečnik budizma, Geopoetika, Beograd 1998.
- ↑ G. Coeedes, „Les Peuples de la Peninsule Indochinoise" (1962)
