Mehter
Mehter (osmanski turski: مهترخانه, turski: mehter takımı ili mehter) zvani i janjičarska muzika bio je naziv za vojne orkestre koji su pratili janjičarske jedinice u njihovim vojnim pohodima, kao i sultana i druge osmanske uglednike za njihovih javnih nastupa.
| Mehter Janjičarska muzika | ||
|---|---|---|
|
| ||
| Segment | osmanska vojska | |
| Lokacija osnivanja | Osmansko carstvo | |
| Komandanti | ||
| Komandant | sultan | |
| Angažman | ||
Mehteri su se pojavili od 1453. na temeljima duge tradicije upotrebe muzike u vojničke svrhe, koja je egzistirala u ranoj turskoj, kao i u islamskoj kulturi.
Mehter se smatra za prvi vojni orkestar u historiji, po ugledu na njih sve vojske svijeta osnovale su svoje vojne orkestre. Danas je mehter ceremonijalni orkestar koji nastupa ispred Vojnog muzeja i Kulturnog centra u Istanbulu. [1]
Mehter je izvorno perzijska riječ- mahtar, koja je značila uzvišeno velik, [2]i odnosila se na pojedinog muzičara.
Historija uredi
Nastanak uredi
Historija mehtera seže do najstarijih pisanih izvora o turskoj historiji, do tokozvanog Orhonskog zapisa iz 8. vijeka, u kojima se spominje upotreba muzike u vojnim pohodima. [1]U 11. vijeku seldžučka vojska ima muzičare koji prate vojsku koje zove - tuğ. Pojava prvog mehtera pripisuje se seldžučkom sultanu Kej Kubadu III. koji je poslao svoj mehter kao pomoć Osmanu I. osnivaču Osmanskog Carstva.
Institucionalizacija uredi
Pojava mehtera usko je vezana uz osnivanje Janjičara i njihovu institucionalizaciju u drugoj polovici 15. vijeka. Mehteri su bili sastavni dio Janjičararskih jedinica i pratili ih u njihovim ratnim kampanjama. Odtad su počeli redovno svakog dana svirati za sultana nakon posljepodnevne molitve -ikindije.
Uloga mehtera u ratu bila je gotovo ritualna, osmanska vojska podizala bi otak veliki šator za svog komandanta, on je bio simbol rata, jer se podizao samo u vrijeme rata. [3] Ispred otaka stajao bi kos (komandantov veliki bubanj, neka vrsta timpana), koji je pripadao samo njemu) a tu je svirao i mehter, kako bi osokolio svoje vojnike. [3] Buka i ritmičko bubnjanje mehtera pratile su vojnike na putu od komandatova šatora do sudara sa neprijateljima. Ona je ulijevala hrabrost vlastitim vojnicima, a istovremeno kao potmula grmljavina i dreka zastrašivala neprijatelje. Ritmičko udaranje bubnja, značilo je idemo dalje u napad, gubitak ili zarobljavanje kosa bilo je isto što i poraz. [3]
Mehteri su imali veliku ulogu i u miru, kao oznaka sultanove moći i kontinuiteta države. Bubnjevi i mehter su također služili u svrhu širenja vijesti i najava u ime države. [3]
Karakteristike mehtera uredi
Svaki mehter imao je svog zapovjednika - Mehterbašı agu (Mehterbaşı agha)[2] Mehter je obično stajao u formaciji polumjeseca, a njihov bubnjar kos stajao bi malo ispred tog polumjeseca. [1]
Sastav i instrumenti mehtera uredi
Instrumenti koje je imao klasični mehterski orkestar (mehterân) bili su kös (veliki timpan), nakare (mali doboš), davul (bas bubanj), zil (činele), kaba zurna (bas tapan), boru (vrsta trube), cevgen (vrsta štapa sa obješenim zvončićima) i glas. Mehterski orkestri razlikovali su se međusobno po broju instrumenata i muzičara koji su ih svirali, tako da se šesteročlani orkestar zvao altı katlı, sedmeročlani: yedi katlı, a devetoročlani: dokuz katlı. [1]
Najveći i najvažniji mehter bio je sultanov mehter ili Tabl ü Alem-i hassa on se sastojao od devet svirača svakog instrumenta. U kasnijim razdobljima, broj svirača svakog pojedinog instrumenta penjao se na 12 do 16. Uz sultana vlastite mehtere imali su i veliki vezir (premijer), obični veziri (ministri) i ostali uglednici Visoke Porte. Isto tako svoje mehtere imali su i provincijski dostojansvenici. [3]
Početkom 19. vijeka mehter velikog vezira imao je po devet bubnjara i zurlista (frulaša), sedam trubača i četiri činelista.
Uniforma uredi
Uniforme mehterana, unatoč širokom odstupanja u boji i stilu, uvijek su bile vrlo šarene, često su nosili visoke rebraste kape spolještene na vrhu i duge ogrtače omotane šarenom svilom. [1]
Uticaj mehtera na ostalu Evropu uredi
Evropske kršćanske zemlje impresionirali su mehteri, i uticaj koji su imali na vojnike, pa su ih počeli polako imitirati, tako da je u 19. vijeku gotova svaka evropska vojska imala u svom sastavu i vojni orkestar. [3] Prva prava imitacija osmanskog mehtera pojavila se prvi put 1720., u poljskoj vojsci kralja Augusta II. Velika buka i njegovi živopisni instrumenti ubrzo je dovela do njihove široke primjene u cijeloj Evropi, gdje su postali sastavni dio uzbudljivih vojnih ceremonija i parada. [4]
Tokom 18. vijeka uticaj mehterske muzike povremeno su pojavljivao i u operi kao na primjer kod Christopha Willibalda Glucka u djelu La rencontre imprévue (Neočekivani susret) iz 1764. i Mozartove Otmica iz saraja iz 1782. [4]
Krajem 18. i početkom 19. vijeka, zavladala je prava moda komponiranja u stilu turske vojne muzike, koja nije dugo trajala. Poznati primjeri žanra - alla turca, su finale Simfonije br 100 u G-duru, Josepha Haydna iz 1794., završni stavak Mozartove klavirske sonate u A duru, K. 331, Turski marš iz Beethovenove scenske muzike Ruševine Atene (Die Ruinen von Athen), i solo tenor Froh, wie Seine Sonnen fliegen (Za nju kao božje sunce smjelo) u finalu Beethovenove Devete simfonije u d-molu. [4]
Popularnost turskog stila bila je toliko velika, da mnogi klaviristi i harfisti u to vrijeme dobijali stanke, da bi se čule udaraljke koje u nastavljale svoj ritam u nedogled. Jedna od manifestacija istog fenomena, bila je da je pijanist Daniel Steibelt (1765.-1823.) često svirao svoje klavirske recitale uz pratnju tamburina (defa) koji je udarala njegova supruga. [4]
Izvori uredi
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Mehter „Mehter” (engleski). The Ottomans.org. Pristupljeno 15. 04. 2012.
- ↑ 2,0 2,1 „The History Of Mehter:” (engleski). Bursa Mehter. Pristupljeno 15. 04. 2012.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Mehter „Janissary (Mehter) Music” (engleski). The Ottomans.org. Pristupljeno 15. 04. 2012.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 „Janissary music” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 15. 04. 2012.
